Αγλαΐα Παππά: «Το θέατρο είναι κατ' εξοχήν πολιτική πράξη»

Η Αγλαΐα Παππά δεν είναι απλώς μια ηθοποιός. Είναι μια δασκάλα, είναι μια πολιτική παρουσία, μια γυναίκα που περνάει μέσα από το θέατρο για να μιλήσει για το ανθρώπινο. Σήμερα θα μιλήσουμε όχι μόνο για το θέατρο, αλλά και για ό,τι υπάρχει κάτω από αυτό, την εκπαίδευση, τη βία, την αλληλεγγύη, τον χρόνο, τη σιωπή, το μαζί. Στην «Ορέστεια» του Τερζόπουλου ενσαρκώνει τη θεά Αθηνά, τη θεά δηλαδή της διαμεσολάβησης αλλά και του νόμου. Να σας καλωσορίσω, κυρία Παππά, και να σας ευχαριστήσω που μου κάνατε την τιμή να είστε εδώ.

Και πριν πάμε στις ερωτήσεις που αφορούν το θέατρο, θέλω να μας συστηθείτε ξανά.
Η καταγωγή μου είναι από τα Γιάννενα. Γεννήθηκα στην Πάτρα.

Στην Πάτρα, αλλά βρεθήκατε στη Γαλλία;
Ναι.

Πώς προέκυψε αυτό;
Ο πατέρας μου ήταν δικαστικός. Τα παιδιά των δικαστικών και των στρατιωτικών είναι όπου γης και πατρίς. Γι' αυτό η καταγωγή μου είναι από τα Γιάννενα. Γεννήθηκα στην Πάτρα, ήρθαμε μερικά χρόνια στην Αθήνα και μετά από το Υπουργείο Δικαιοσύνης δόθηκε η ευκαιρία στον πατέρα μου να συνεχίσει τις σπουδές του σε ένα άλλο επίπεδο, στην εγκληματολογία. Εκείνος λοιπόν, ενώ θα μπορούσε να διαλέξει τη Γερμανία γιατί το ελληνικό δίκαιο στηρίζεται στο γερμανικό, για χάρη των παιδιών του και επειδή αγαπούσε και πάρα πολύ την ας πούμε τη λογοτεχνική πλευρά των πραγμάτων, αποφάσισε να πάμε στο Παρίσι. Έτσι λοιπόν πολύ μικρή βρέθηκα στο Παρίσι.

Πόσο χρονών ήσασταν;
Α, είχα τελειώσει τους πρώτους μήνες της πρώτης δημοτικού.

Και βρεθήκατε σε ένα αυστηρό καθολικό σχολείο…
Ναι, ακριβώς.

Εσώκλειστη ήσασταν;
Όχι. Ήμουν ημι-κλεισμένη (γελάει) Βγαίναμε, τελειώναμε το σχολείο στις πέντε η ώρα το απόγευμα. Ήμασταν δηλαδή από το πρωί και κάναμε και την προετοιμασία. Ήταν αρκετές ώρες, τρώγαμε εκεί, εεε έπρεπε να μάθουμε να τρώμε πάρα πολύ καλά, να μην πιάνουμε τίποτα με τα χέρια και τα λοιπά και τα λοιπά. Ήταν αυστηρό.

Σήμερα πώς βλέπετε αυτή την παιδική ανάμνηση, αυτού του αυστηρού σχολείου; Θα μπορούσατε να το είχατε αποφύγει;
Όχι. Τίποτα από το παρελθόν μας, τίποτα δεν μπορούμε να αποφύγουμε και δεν πρέπει ποτέ να μετανιώνουμε. Νομίζω ότι αυτό το σχολείο είχε καθοριστική επίδραση στην εφηβεία μου, γιατί φαίνεται όλη η καταπίεση ή η πίεση που είχα δεχτεί βγήκε τότε, για να εξελιχθεί στην ενήλικη πια ζωή μου σε πολύ μεγάλα προτερήματα.

Όπως;
Πειθαρχία, οργάνωση, υπομονή, πείσμα, στόχος, προσαρμοστικότητα, καθαρό μυαλό, καθαρή σκέψη στα δύσκολα, καλή λειτουργία υπό πίεση.

Αυτά είναι εφόδια και για τον άνθρωπο γενικότερα, όχι μόνο για τον ηθοποιό.
Ναι, μα ο ηθοποιός είναι- οποιοσδήποτε από εμάς εν δυνάμει είναι ηθοποιός. Απλώς εμείς έχουμε ένα μεγαλύτερο θράσος όταν είμαστε νεότεροι και βγαίνουμε μπροστά στους άλλους. Θα περάσουν χρόνια μέχρι να καταλάβουμε ποια είναι πραγματικά η διάσταση και η πραγματική ουσία του γιατί βρισκόμαστε στη σκηνή.

Εσείς το έχετε βρει αυτό;
Ναι.

Και ποια είναι;
Α, δε θα σας το πω. (γέλια) Αυτά είναι πράγματα της εκπαίδευσης μας. Ίσως θα μπορούσα να σας πω, όσο μπορεί να ακουστεί και λίγο περίεργα, είναι μια ηγετική συνθήκη αυτή την οποία έχει ο ηθοποιός πάνω στη σκηνή. Είναι χειραγωγός, όσο κι αν δε σας αρέσει η λέξη συνειδήσεων και αυτό πρέπει να γνωρίζει ότι μπορεί να το κάνει και να μπορεί να το χρησιμοποιεί με έναν τρόπο πάρα πολύ συγκεκριμένο και με στόχο.

Πολύ ενδιαφέρον. Έχετε διδάξει στη Σχολή του Εθνικού...
Διδάσκω.

Και στο Πικολό Θεάτρο, στην Αιμίλια Ρομάνα…
Ναι.

Ποια είναι η ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στην ελληνική και τη διεθνή θεατρική παιδεία;
Καμία. Η παιδεία είναι παιδεία. Αυτό που, που πρέπει να έχει κάποιος ο οποίος μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία, την οποία για πολλοστή φορά θα πω ότι τη θεωρώ ίσως την πιο σημαντική αποστολή που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος, ειδικά στην ηλικία μου, είναι η εκπαίδευση. Και χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη και όχι τη λέξη διδασκαλία. Η εκπαίδευση έχει μέσα τη λέξη παιδεία. Η παιδεία είναι πολύ πιο συνολική και δεν έχει να κάνει μόνο με αντικείμενο γνώσης. Έχει να κάνει με τη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Εκεί λοιπόν χρειάζονται δύο πράγματα. Χρειάζεται ο εκπαιδευτής να έχει καθαρά συστήματα στο μυαλό του για να μπορεί να διδάξει πραγματικά, με την έννοια ότι δεν μας ενδιαφέρει η προσωπική εμπειρία του καθενός, πώς κατάφερε αυτός να κάνει μερικά πράγματα. Μας ενδιαφέρει αν μπορεί να δώσει εκείνα τα εργαλεία στους μαθητές του έτσι ώστε εκείνοι να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Αυτή είναι η βασική έννοια της παιδείας. Σε αυτό δεν διαφέρει καθόλου το ελληνικό πεδίο από το ιταλικό. Και μάλιστα θα σας έλεγα ότι έχει και πάρα πολλά κοινά. Από την εμπειρία μου, η περίοδος της καραντίνας έχει επηρεάσει πάρα πολύ τα παιδιά.

Με ποιον τρόπο;
Καταρχήν έχει δημιουργήσει μια μορφή υπόγειου φόβου. Και ο φόβος είναι ό, τι χειρότερο υπάρχει στη δημιουργία. Είναι ο πιο ανασταλτικός παράγοντας για μια δημιουργική διαδικασία. Και η καραντίνα τον έχει δημιουργήσει και μάλιστα υπόγεια. Και σε εμάς τον έχει δημιουργήσει.

Φόβος απέναντι σε τι;
Σε κάτι μη συγκεκριμένο. Ξέρετε, ο φόβος δεν είναι απέναντι σε κάτι συγκεκριμένο. Ο φόβος είναι ο φόβος. Και έτσι και φωλιάσει ο φόβος μέσα σου, χάθηκες. Δεν φεύγει εύκολα. Και δυστυχώς μας τον βάζουν μέσα μας από πολύ μικρή ηλικία. Όταν πια αναγκαζόμαστε να τον αντιμετωπίσουμε, είναι πολύ αργά. Και πολύ λίγο μπορούμε να τον βγάλουμε από μέσα μας. Μεγαλώνουμε διαρκώς με ένα μη, μη, μη. Στην καραντίνα ήταν ένας εχθρός αόρατος. Και ξαφνικά όλοι μπήκαμε σε μια κοινή συνθήκη αποκλεισμού. Πολλές φορές έχω σκεφτεί αυτή την περίοδο πολύ σοβαρά. Με έχει απασχολήσει πάρα πολύ το θέμα του εγκλεισμού. Ο Θουκυδίδης στο δεύτερο βιβλίο αναφέρεται στον λοιμό των Αθηνών. Το θέμα του εγκλεισμού, κατά τη γνώμη μου, δεν ήταν μόνο για να αποτραπεί η διασπορά της αρρώστιας. Υπήρχε και ένας άλλος πολύ σοβαρός λόγος που μπορούμε να τον βρούμε στον Θουκυδίδη. Η ηθική έκπτωση της κοινωνίας. Όταν ξέρεις ότι δεν έχεις αύριο, τότε τα ήθη εκτροχιάζονται, οι άνθρωποι εκτροχιάζονται. Δεν υπάρχει αναστολή. Δεν είναι όλα ή τώρα ή τίποτα. Και το περιγράφει με εξαιρετικής σαφήνεια αυτό.

Τι σημαίνει για εσάς δίπλωμα στην καλλιτεχνική εκπαίδευση; Είναι μια τυπική αναγνώριση ή είναι κάτι βαθύτερο;
Πάλι θα αναφερθώ στο θέμα της παιδείας. Η παιδεία είναι κάτι πολύ πιο γενικό και διαρκές. Εξελίσσεται η προσωπικότητα ενός ανθρώπου. Τώρα, αν περνάει από διάφορα στάδια που πρέπει να ταυτοποιούν ότι έχει περάσει, είτε πανεπιστήμιο, είτε μεταπτυχιακό, είτε δίπλωμα, είναι μια άλλη ιστορία. Πιστεύω ότι ο καθένας θα πρέπει να μελετά το αντικείμενό του. Και ως αποτέλεσμα θα υπάρχουν και διπλώματα τα οποία θα το φανερώνουν αυτό. Δεν πιστεύω δηλαδή ότι είναι πολύ καλό αυτό το οποίο γίνεται χρόνια τώρα, ότι έχει καταργηθεί για τους ηθοποιούς η άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος.

Πώς είδατε τις κινητοποιήσεις των μαθητών σας;
Εγώ τις υποστήριξα πάρα πολύ, για πολλούς λόγους. Πρώτον, διότι πιστεύω ότι τα κινήματα πάντα είναι ωφέλιμα. Η κοινωνία που δεν έχει κινήματα πρέπει να μας δημιουργεί πολύ μεγάλα ερωτηματικά. Τα κινήματα είναι ωφέλιμα και κυρίως τα κινήματα της νεότερης γενιάς. Γιατί αυτοί κινητοποιούνται. Αυτοί έχουν τη λαχτάρα για ένα καλύτερο αύριο και οφείλουν να το παλέψουν. Και αυτοί έχουν και τη δυναμική να γυρίσουν τον κόσμο ανάποδα. Και έτσι πρέπει.

Ο Θόδωρος Τερζόπουλος σας ζήτησε να μη γεμίσετε τον χρόνο, αλλά να τον ανοίξετε στην «Ορέστεια»…
Και όχι μόνο στην «Ορέστεια». Η διαχείριση του χρόνου στη μέθοδο του Θόδωρου Τερζόπουλου είναι πάρα πολύ σημαντική, αλλά θα έλεγα η διαχείριση του χρόνου γενικά είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Θα έλεγα ότι είναι καλύτερα να μην τρέχουμε εμείς πίσω από τον χρόνο, αλλά να αφήσουμε τον χρόνο να τρέχει πίσω από εμάς. Όσο και αν ακούγεται κάπως περίεργη αυτή η φράση που είπα. Αλλά ναι, μας έχουν μάθει να τρέχουμε πίσω από τον χρόνο, να τα προλάβουμε όλα, να τα κάνουμε όλα σε κάποιες συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Και δεν είναι έτσι. Ο χρόνος καταρχήν είναι μια έννοια η οποία για κάποιους λόγους έχει κωδικοποιηθεί σε αυτό που λέμε εικοσιτετράωρο, μήνας, έτος κτλ. Ο χρόνος άμα το σκεφτείτε, είναι μια άλλη έννοια.

Τι έννοια είναι;
Είναι μία διάσταση. Θα έλεγα ότι είναι η τέταρτη διάσταση. Είναι πολύ σημαντική η συνείδηση της ύπαρξής μας σε αυτή την τέταρτη διάσταση που είναι ο χρόνος.

Μήπως η δική μας φθαρτότητα μας ανάγκασε να τον κωδικοποιήσουμε με έναν τρόπο;
Δεν ξέρω ποιος είναι ο λόγος που κωδικοποιήθηκε. Εγώ ξέρω ότι, ειδικά όταν είμαι πάνω στη σκηνή, είναι η τέταρτη διάσταση την οποία πρέπει να υπηρετήσω με τους όρους της. Πολλές φορές ο Τερζόπουλος λέει ότι αν είσαι σε ένα σημείο Άλφα και θέλεις να πας στο σημείο Βήτα, όσο πλησιάζεις, τόσο το Βήτα απομακρύνεται. Άρα, καταλαβαίνετε, αυτό είναι το άνοιγμα του χρόνου. Δεν κυνηγάς το αποτέλεσμα. Είσαι διαρκώς μέσα σε μια διαδικασία και όχι διαδικασία πειραματική μόνο. Άμα το σκεφτείτε, αυτό είναι η ζωή μας. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα φύγουμε από αυτή τη ζωή. Άρα τι κάνουμε; Προσπαθούμε διαρκώς να απομακρυνθούμε από αυτό το σημείο με διάφορους τρόπους και ο πιο ωραίος τρόπος είναι να αντιληφθούμε την αξία της στιγμής. Μη νομίζετε και εγώ που τα λέω αυτά, ξεχνιέμαι. Αλλά όταν η στιγμή αποκτήσει αξία τότε θα δείτε ότι ο χρόνος στο σύνολό του δεν έχει καμία ουσία.

Μιλώντας για τον χρόνο, τώρα σκέφτομαι τις αισθητικές επεμβάσεις. Είστε υπέρ ή κατά;
Δεν είμαι ούτε υπέρ ούτε κατά. Η ελευθερία του καθενός είναι δεδομένη. Ας κάνει ο καθένας ότι θέλει.

Δεν πιστεύετε ότι πρέπει, ειδικά ο ηθοποιός, να αφήνει το σώμα του να φθείρεται;
Μα το σώμα φθείρεται είτε έτσι είτε αλλιώς. Δεν υπάρχει περίπτωση να μη φθαρεί. Βεβαίως, εμείς οι ηθοποιοί παίζουμε πολύ με την εικόνα μας. Πρέπει να φροντίζουμε τον εαυτό μας, την εμφάνισή μας, αλλά πρέπει να συμφιλιωθείς με τη φθορά, η οποία έχει και ωραία πράγματα. Δεν είναι φθορά-φθορά, είναι μεγάλωμα.

Ποια είναι τα ωραία πράγματα;
Είναι μια μεγαλύτερη ηρεμία, μια συμφιλίωση με αυτό που είσαι. Όταν είμαστε νέοι για πολλούς λόγους προσπαθούμε να γίνουμε κάτι που μας ζητάνε οι άλλοι ή κάτι που έχουμε εμείς στο μυαλό μας. Και το λέω πάρα πολύ συχνά, δεν υπάρχει περίπτωση να γίνουμε αυτό που θέλουμε, αν δεν αποδεχτούμε αυτό που είμαστε.

Μου λέγατε πριν, πριν ανοίξουν τα μικρόφωνα, ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει. Εσείς είχατε ένα σοβαρό τροχαίο. Σας άλλαξε αυτό;
Κατά τη γνώμη μου ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου δεν αλλάζει. Σε τέτοιες μεγάλες και δύσκολες στιγμές αλλάζουν κάποια άλλα πράγματα, αλλά ο βασικός του χαρακτήρας, ο πυρήνας του, είναι ο ίδιος. Αυτό που λένε συνάντησε το θάνατο και έγινε κάποιος άλλος, δεν το πιστεύω. Εγώ πάντως δεν άλλαξα έτσι ώστε να έχω γίνει ένας άλλος άνθρωπος. Υπάρχουν όμως πράγματα τα οποία ναι, έγιναν πιο καθαρά. Έχω αποδεχθεί το ότι δεν είμαι τέλεια πια. Θα μου πεις, πίστευες ότι ήσουνα; Ναι, σε ένα βαθμό, πίστευα ότι ήμουν, πολύ καλή. (γέλια)

Στην τέχνη σας εννοείτε πολύ καλή;
Παντού.

Και ήρθε το ατύχημα και σας έκανε να αλλάξετε γνώμη για τον εαυτό σας;
Βεβαίως. Ότι δεν είμαι τέλεια πια. Δηλαδή έχω προβλήματα, έχω τραύματα, και εμφανισιακά. Έχω υπολείμματα από επεμβάσεις. Έχω κάποιες δυσκολίες κινησιολογικές. Ε, τι να κάνουμε; Πρέπει να αποδεχτούμε ότι μετά από μια δοκιμασία, είτε σωματική, είτε ψυχική, δεν είμαστε οι ίδιοι.

Σας έκανε πιο ανασφαλή στη σκηνή;
Όχι, αλλά έχω πάντα μία ανησυχία αν κάποιες μειονεκτικές μου στιγμές εμφανίζονται στη σκηνή. Το οποίο δε θα μου άρεσε όχι για κανέναν άλλο λόγο αλλά γιατί δημιουργούν μια άλλη συνθήκη στο θεατή. Όχι για μένα.

Είπατε κάποτε πως ο ηθοποιός είναι πάντα με τον ηττημένο. Αυτό πώς μεταφράζεται στη σκηνική πράξη;
Είπα ότι το θέατρο είναι η τέχνη των ηττημένων. Πείτε μου ένα θεατρικό έργο που να μην έχει και να μην τον αφορά η ηττημένη διάσταση της ύπαρξης. Δεν υπάρχει.

Τι εννοείται με αυτό;
Το θέατρο δεν ασχολείται με ήρωες. Οι ήρωες είναι προϊόν της εξουσίας. Η εξουσία έχει ανάγκη δημιουργία ηρώων ως άλλοθι. Το θέατρο ασχολείται με εμάς κι εμείς δεν είμαστε ήρωες με την έννοια των υπερηρώων. Αντιθέτως, είμαστε υπάρξεις οι οποίες έχουν τραύματα, αδυναμίες.

Για να μπορούμε να ταυτιστούμε εμείς οι θεατές, ίσως;
Αυτή η έννοια της ταύτισης των θεατών με αυτό που βλέπουν δεν με βρίσκει πολύ σύμφωνη. Το θέατρο δεν είναι καθρέφτης της ζωής μας. Αν θέλει να γίνει ο καθρέφτης, τότε πρέπει να σκεφτεί πάρα πολύ σοβαρά πως θα ανταγωνιστεί τη δυναμική της ζωής. Πολλές φορές μας απασχολούν στο θέατρο ζητήματα επίκαιρα, αλλά πρέπει να μετατραπεί σε κάτι άλλο αυτό το ερέθισμα της ζωής για να γίνει έργο τέχνης. Αν δεν γίνει αυτό θα έχουμε μια πολύ ξερή περιγραφή γεγονότων, που ειλικρινά σας λέω, υπολείπονται της ζωής. Η ζωή είναι πολύ πιο ισχυρή.

Να έρθουμε λίγο στην «Ορέστια». Ποια είναι για σας η μεγαλύτερη πρόκληση στον ρόλο της Αθηνάς και πώς μεταφράζεται η έννοια της δικαιοσύνης σήμερα μέσα από την τραγωδία;
Πρέπει να καταλάβουμε τη διαφορά μεταξύ θεσμών και νόμων. Η δικαιοσύνη είναι θεσμός. Οι θεσμοί είναι κάτι που προέρχεται από ένα αξιακό σύστημα πολύ μεγάλο, για να μην πω από τους θεούς. Οι νόμοι, γίνονται από ανθρώπους προς ανθρώπους. Στην τραγωδία, αν θεωρήσετε τρεις γραμμές παράλληλες, έχουμε τη γραμμή των θνητών, τη γραμμή των μυθικών προσώπων και τη γραμμή των θεών. Αυτή οι παλιοί τα είχαν πολύ καλά χωρισμένα στο μυαλό τους. Για εμάς υπάρχει μια δυσκολία κατανόησης της τραγωδίας. Έχουμε δύο επιστρώσεις, τη χριστιανική και τη μεταχριστιανική περίοδο, που έχουν αρκετά αλλοιώσει τη σκέψη μας. Η Αθηνά είναι μέρος της εξουσίας, αλλά είναι και υπηρέτης της. Δεν υπάρχει πιο ενδιαφέρον πράγμα στην τραγωδία από τα δόλια επιχειρήματα. Όταν καταλάβουμε πόσο η ρητορική στηρίζεται σε αυτήν την διάσταση, μπορούμε να καταλάβουμε πάρα πολλά πράγματα για το πώς οι μεγάλοι ρήτορες της πολιτικής έχουν χειραγωγήσει λαούς. Η ρητορική που μας την έχει αφήσει ο Αριστοτέλης κωδικοποιημένη τέλεια, είναι πολύ μεγάλο κεφάλαιο και ο άνθρωπος ο οποίος ξέρει να τη χειρίζεται μπορεί να χειραγωγεί.

Σκέφτεστε κάποιους πολιτικούς αυτή τη στιγμή;
Στη χώρα μας αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν. Έχουν υπάρξει όμως.

Θέλετε να πείτε ονόματα;
Θυμάμαι τον πατέρα μου που μου έλεγε ότι μεγάλος ρήτορας ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου. Εγώ τον έχω ακούσει λίγο. Ήταν σίγουρα ο Ντε Γκωλ. Μιλάω για τον Ντε Γκωλ γιατί με έχει απασχολήσει το φαινόμενο του. Ο Φιντέλ Κάστρο ήταν μεγάλος ρήτορας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου επίσης. Όλοι αυτοί γνώριζαν πάρα πολύ καλά να χειρίζονται τον καταφατικό λόγο που είναι ο βασικός λόγος στην τραγωδία. Είναι ο λόγος τον οποίο χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να πείσουμε κάποιον.

Δώστε μου ένα παράδειγμα.
Θυμηθείτε τον εαυτό σας πώς μιλάει όταν θέλει να πείσει κάποιον. Τότε θα καταλάβετε ποιος είναι ο καταφατικός λόγος. Στις περισσότερες περιπτώσεις στη ζωή μας χρησιμοποιούμε αναφορικό λόγο, ειδικά όταν δε μας αφορά κάτι και αυτό δηλώνει ότι δεν μας αφορά.

Πολύ ενδιαφέρον αυτό που λέτε. Ωστόσο, κάνετε και αναφορά στους θεσμούς και είναι μια συζήτηση ανοιχτή αυτή στην Ελλάδα, ότι είμαστε μια χώρα που δεν έχουμε θεσμούς...
Είναι αλήθεια. Καταρχήν πρέπει να καταλάβουμε ότι είμαστε ένα κράτος μπεμπέ. Είμαστε διακοσίων ετών κράτος. Οι θεσμοί δεν στηρίζονται έτσι. Οι θεσμοί είναι βουνά αμετακίνητα. Τους φοβόμαστε τους θεσμούς. Έχουμε θέματα ως κοινωνία, γι αυτό και έχουμε αυτό το πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου με τους θεσμούς. Παρουσιάζουμε εφηβικά σύνδρομα ως κοινωνία. Θέλουμε να έχουμε ένα μπαμπά και μια μαμά, να τους ρίχνουμε τις ευθύνες Ελπίζω ότι οι νεότερες γενιές έρχονται με πολύ μεγαλύτερη συνείδηση, ψάχνονται πολύ, είναι περίεργοι..

Δηλαδή είναι μια πιο ώριμη γενιά;
Εγώ πάντα πιστεύω ότι οι νεότερες γενιές είναι καλύτερες από τις προηγούμενες και τις πιστεύω. Είναι πολύ καλύτεροι σε όλα.

Τελειώνοντας, δεν μπορώ να μη σας ρωτήσω αν σας βρίσκει σύμφωνη η Παλαιστινιακή σημαία, σε κάποιες παραστάσεις κατά τη διάρκεια της υπόκλισης από τους ηθοποιούς;
Η οποιαδήποτε εκδήλωση προέρχεται από μια βαθιά επιθυμία την οποία δεν μπορεί κανένας να φιμώσει. Όμως, πιστεύω ακράδαντα ότι το θέατρο είναι κατ' εξοχήν πολιτική πράξη και οι παραστάσεις εκείνες οι οποίες ξεχνάνε τη διαλεκτική και πολιτική διάσταση του θεάτρου, κατά τη γνώμη μου έχουν πρόβλημα. Μία παράσταση και κυρίως η παράσταση αρχαίου δράματος έχει από μόνη της πολιτική θέση. Πολύ δε περισσότερο αν μιλήσουμε για την «Ορέστεια» του Τεζόπουλου. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει μια πολύ σαφή πολιτική σκέψη, η οποία διέπει όλες του τις παραστάσεις. Η δε «Ορέστεια» είναι ένα πεδίο λαμπρό για την πολιτική τοποθέτηση. Οι Ευμενίδες μάλιστα, το τελευταίο, το τρίτο έργο, είναι σαφής πολιτική.

Ευχαριστώ πάρα πολύ για την παρουσία σας.
Να είστε καλά! Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Ακούστε όλη τη συζήτηση στο επεισόδιο εδώ