Αντιγόνη στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου: Στην ιδιαίτερη προσέγγιση του Ούλριχ Ράσε δίνεται έμφαση στον ρόλο του Κρέοντα που συμβολίζει τον νόμο και την εξουσία
Ο Γερμανός σκηνοθέτης Ούρλιχ Ράσε συνεργάζεται για δεύτερη φορά με το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου καθώς η «Αντιγόνη» του, μια συμπαραγωγή με το Εθνικό Θέατρο, ανοίγει φέτος τα Επιδαύρια στα τέλη Ιουνίου. Το έργο θα παρουσιαστεί αποκλειστικά στην Επίδαυρο, για τρεις βραδιές κατ’ εξαίρεσιν. Όπως ανέφερε η Κατερίνα Ευαγγελάτου, στόχος είναι να δημιουργούν γεγονότα αποκλειστικά για την Επίδαυρο για να τονίσουν τη μοναδικότητα του χώρου και της ειδικής συνθήκης που δημιουργεί το αρχαίο αυτό θέατρο. Παράλληλα, θεωρεί πολύ σημαντικό να γίνονται συναντήσεις Ελλήνων ηθοποιών με ξένους σκηνοθέτες. Αυτή είναι η τρίτη συνεχόμενη χρονιά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στο Φεστιβάλ και ευελπιστεί ότι θα συνεχιστεί. Η Αργυρώ Χιώτη, η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου τόνισε πόσο σημαντικό είναι να ακούσουμε αλλιώς αυτό το κείμενο, μέσα από την ιδιαίτερη σκηνική γλώσσα του Ράσε.
Η Αντιγόνη του Σοφοκλή μέσα από τα μάτια του Ούλριχ Ράσε
Ο Ούλριχ Ράσε θεωρεί πολύ σημαντικό να υποστηρίζεται το ελεύθερο καλλιτεχνικό έργο από την Πολιτεία, ειδικά στις μέρες μας που παρατηρούνται πολλές περικοπές στα κονδύλια που αφορούν στον πολιτισμό τόσο στην Ελλάδα όσο και στην πατρίδα του τη Γερμανία.
Αν και είναι η πρώτη φορά που εργάζεται στα ελληνικά, σε μια γλώσσα που ο ίδιος δεν μιλάει, αισθάνθηκε εξ αρχής σαν στο σπίτι του. Όλοι οι συντελεστές τον υποδέχθηκαν με θέρμη και επειδή γνώριζαν και το πώς δουλεύει, τα πράγματα ήταν για εκείνον ακόμη πιο εύκολα. Τώρα έχουν περάσει 5 εβδομάδες εντατικής δουλειάς και πρόβας και θεωρεί ότι έχουν αντιληφθεί και οι νεώτεροι την αισθητική του και τη σημασία που δίνει στον λόγο και την ακρίβεια.
Το έργο των ηθοποιών είναι πολύ δύσκολο, καθώς πρέπει να μάθουν να ισορροπούν κιόλας πάνω στον περιστρεφόμενο ιμάντα που θα βρίσκεται επί σκηνής, χαρακτηριστικό του έργου του Ράσε. Πιο δύσκολος από όλους ο ρόλος του Κρέοντα που θα βρίσκεται διαρκώς επί σκηνής, καθ΄όλη τη διάρκεια της παράστασης. Ωστόσο, αυτό που θαύμασε στην ομάδα των Ελλήνων ηθοποιών είναι ο τρόπος που δόθηκαν εξ αρχής σε αυτό που έκαναν. Παρόλο που πολλοί έρχονταν απευθείας από άλλες πρόβες ή παραστάσεις, είναι πάντα διατεθειμένοι να εργαστούν με ζήλο, δίχως να παραπονιούνται και να δόσουν το 100% της ενέργειάς τους. Αυτό εννοείται ότι δεν είναι αυτονόητο και δεν είναι κάτι που έχει δει να συμβαίνει στο εξωτερικό.
Αυτό που τόνισε εξ αρχής ο Ράσε σε σχέση με τη δραματουργία είναι ότι προσεγγίζει την πλευρά του Κρέοντα με έναν τρόπο διαφορετικό. Αν και δίνει όλα τα δίκαια στην Αντιγόνη, θεωρεί ότι ζούμε σε μια εποχή που πρέπει να ακουστεί και λίγο παραπάνω η πλευρά του Κρέοντα, που εκπροσωπεί τους νόμους της κοινωνίας. Οπότε ψάχνει αυτήν την ισορροπία μεταξύ τους. Όπως ανέφερε, η Ελλάδα είναι η κοιτίδα της Δημοκρατίας και υπάρχει μια ολόκληρη εργαλειοθήκη κανόνων που έχουν θεσπιστεί ώστε να δουλεύει σωστά ένα κράτος. Ο Κρέοντας είναι εκείνος που βρίσκεται στην πλευρά των νόμων, που πρέπει να υπάρχουν αλλά και να εξελίσσονται, ανάλογα με τις ανάγκες της κοινωνίας και τις αλλαγές που συντελούνται στον κόσμο. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου πλέον η κοινωνία και η δημοκρατία γνωρίζει μεγάλη διάβρωση. Το ίδιο και οι νόμοι. Από την άλλη, έχουμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπου οι άνθρωποι εκφράζονται όπως θέλουν, αρκεί να πουν κάτι.
Οπότε ο Ράσε θέλει να μας βάλει να σκεφτούμε πάνω στη σημασία της ύπαρξης των κανόνων. Από την άλλη, τονίζει ότι επουδενί δεν στηρίζει τον απολυταρχικό τρόπο που λειτουργούν κάποιοι πολιτικοί. Αυτό που μας καλεί είναι να δούμε με μια άλλη ματιά το κείμενο του Σοφοκλή που είναι ανοιχτό σε πολλαπλές αναγνώσεις. Άλλωστε ο Κρέων διαπράττει πολλά λάθη, αλλά δεν παύει να είναι ένα τραγικό πρόσωπο που πληρώνει εντέλει για τα λάθη του.
Γιώργος Γάλλος
Μια Αντιγόνη ως σύγχρονη και έξυπνη γυναίκα
Για τον ρόλο αυτό, ο Ούλριχ Ράσε επιλέγει την Κόρα Καρβούνη και τη βάζει σε αντιπαραβολή με τον Αίμονα, Δημήτρη Καπουράνη. Φαίνεται μια γυναίκα έξυπνη, κατασταλαγμένη, βαθιά σκεπτόμενη, που συνειδητοποιεί απόλυτα τις συνέπειες των πράξεών της. Σαν να απέχουν έτη φωτός αυτοί οι δυο χαρακτρήρες, ο Αίμονας και η Αντιγόνη. Και ναι μεν τους ενώνει η αγάπη, αλλά η αγάπη αυτή είναι ουσιαστική. Ο Αίμονας αγαπά στην Αντιγόνη το είναι μια σύγχρονη γυναίκα, ότι μπορεί να επιχειρηματολογήσει για τα λεγόμενά της και ότι δεν είναι μια απλή επαναστάτρια χωρίς αιτία. Από την άλλη, η Αντιγόνη αγαπά στον Αίμονα το ότι με έναν ήρεμο τρόπο προσπαθεί να πείσει τον πατέρα του ότι βρίσκεται με τη λάθος πλευρά.
Για τον ρόλο του Τειρεσία ο Ούλριχ Ράσε επιλέγει μια γυναίκα, μια μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιό, τη Φιλαρέτη Κομνηνού. Ο λόγος που το κάνει είναι διότι θέλει να ενισχύσει τη γυναικεία δύναμη επί σκηνής απέναντι στην πατριαρχία και την εξουσία του Κρέοντα. Έτσι πέρα από την Αντιγόνη και την Ισμήνη, προστίθεται στο τρίπτυχο και ο Τειρεσίας, θέλοντας να τονίσει ότι η αντίσταση προέρχεται από γυναίκες. Άλλωστε, όπως ανέφερε η Φιλαρέτη Κομνηνού, δεν είναι η πρώτη φορά που μια γυναικα υποδύεται τον Τειρεσία. Θέλοντας να μας μεταφέρει λίγη από τη σοφία του ρόλου που ενσαρκώνει, παράφρασε κάποια λόγια του μάντη: «Οι άνθρωποι σφάλλουν αλλά όποιος μένει αμετακίνητος, το πείσμα πιάνεται για ανοησία».
Όταν ξεκίνησε η συζήτηση για το ποια μετάφραση της Αντιγόνης θα ανέβαζαν, τότε εκείνη του Νίκου Παναγιωτόπουλου ήταν αυτή που επικράτησε. Για δυο κυρίως λόγους. Πρώτον διότι ήταν παρα πολύ κοντά στο πρωτότυπο κείμενο του Σοφοκλή. Και δεύτερον διότι έχει μια ποιητικότητα που ταιριάζει κατά μεγάλο βαθμό με την προσέγγιση του Ράσε, τον τρόπο που δουλεύει, τη σημασία που δίνει ο σκηνοθέτης στη γλώσσα. Παράλληλα, όπως ανέφερε η Αργυρώ Χιώτη, επρόκειτο για μια μετάφραση δοκιμασμένη σε μια παράσταση που είχε αφήσει εποχή.
Μια μεγάλη μουσικοθεατρική παραγωγή, βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Θάνου Αλεξανδρή, που μας γυρίζει πίσω στην Ελλάδα των δεκαετιών του ’80 και του ’90
6°
