Η ωραία Ελένη του Όφενμπαχ: Ο συνθέτης Κορνήλιος Σελαμψής και οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικού σχεδιασμού της ΕΛΣ Κική Κέρζελη και Μιχάλης Μοσχούτης μιλούν για την όπερα για εφήβους
«28 Ιουλίου 1194 π.Χ. Πάρτι στη Σπάρτη. Πίσω μας βρίσκεται ο ναός του Διός και μπροστά μας, κυρίες και κύριοι… o Τρωικός Πόλεμος. Μη θορυβείσθε, δεν πρόκειται να χάσουμε τα μπάνια μας. Ο Τρωικός Πόλεμος δεν έχει αρχίσει ακόμη γιατί η Ελένη… δεν έχει ακόμη κλαπεί. Ουπς! Σπόιλερ!».
Η ιστορία της περίφημης Ελένης, της Ωραίας Ελένη, την οποία μαθαίνουμε μέσα από τα σχολικά βιβλία και έχει εμπνεύσει δημιουργούς σε όλο το φάσμα των τεχνών, έγινε όπερα και μάλιστα για εφήβους. Το νέο έργο του Κορνήλιου Σελαμσή σε λιμπρέτο της Αλεξάνδρας Κ* είναι βασισμένο στην αγαπημένη οπερέτα του πατέρα της γαλλικής οπερέτας Ζακ Όφενμπαχ «Η Ωραία Ελένη», αποτελώντας ωστόσο μια καινούργια όπερα, σε μια φρέσκια και κωμική εκδοχή, που πραγματεύεται ζητήματα και προβληματισμούς της εποχής μας. Μάλιστα, οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν ενεργά στη δράση, μιας και το βιωματικό εργαστήριο που πραγματοποιείται στη σχολική αίθουσα, μια μέρα πριν την παράσταση, τους προσφέρει την εμπειρία του δημιουργικού παλμού της προετοιμασίας της.
«Πρόκειται για ένα κράμα δύο μουσικών εγχειρημάτων: ένα πάντρεμα της παλιάς οπερέτας του Όφενμπαχ με την καινούρια δική μου» αναφέρει ο συνθέτης Κορνήλιος Σελαμσής. Αναρωτιέμαι ποιες παραμέτρους έλαβε υπόψη του κατά τη διάρκεια της δημιουργίας της με δεδομένο ότι απευθύνεται σε εφήβους της ψηφιακής εποχής, οι οποίοι μεγαλώνοντας στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων, όταν νιώσουν ότι βαριούνται, απλά σκρολάρουν μέχρι να τους κεντρίσει κάτι το ενδιαφέρον. «Το μόνο πράγμα που συλλογίστηκα όταν ξεκίνησα να γράφω αυτή την όπερα είναι ότι, επειδή οι μαθητές είναι κουρδισμένοι στη ροή του σχολικού προγράμματος και οτιδήποτε παρεκκλίνει τους κάνει να πλήττουν ή να βρίσκουν ευκαιρία να χάνουν μάθημα, προσπάθησα να δημιουργήσω ένα έργο που να έχει όσον το δυνατόν πιο καταιγιστικό ρυθμό, ζωντάνια και εξωστρέφεια, ούτως ώστε να κρατήσει την προσοχή τους» εξηγεί ο συνθέτης.
Από την πλευρά τους οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικού σχεδιασμού της ΕΛΣ Κική Κέρζελη και Μιχάλης Μοσχούτης συμπληρώνουν πως, λόγω των πολλών ερεθισμάτων που προσφέρει η ψηφιακή εποχή, υπήρξε έντονη ανησυχία κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού όσο και κατά την έναρξη της περιοδείας για το αν και κατά πόσο αυτό το εγχείρημα θα εντυπωσίαζε και θα αφορούσε τους μαθητές των σχολείων. «Ήδη από την έναρξη της περιοδείας διαπιστώσαμε πως ακόμη και σήμερα ,που υπάρχει τόσο μεγάλη ευκολία στην πρόσβαση σε ποικίλα έργα τέχνης μέσω μιας οθόνης, η διά ζώσης παρακολούθηση μιας παράστασης, μιας παράστασης όπερας, δεν μπορεί να χάσει τη δυναμική της. Αυτό που παρατηρούμε είναι πως οι διαθέσεις των μαθητών κατά την είσοδο στις αίθουσες της παράστασης ποικίλουν, κάποιοι μπαίνουν με ενθουσιασμό, κάποιοι νυσταγμένοι, κάποιοι αρκετά ενεργητικοί και κάποιοι απορροφημένοι στις σκέψεις τους. Αντίθετα, κατά την έξοδό τους, οι διαθέσεις συγκλίνουν προς τον ενθουσιασμό. Πολύ συχνά μαθητές, αφού παρακολουθήσουν το έργο, παραμένουν στον χώρο και πλησιάζουν μέλη της παραγωγής και τους καλλιτέχνες για να μοιραστούν μαζί τους τον ενθουσιασμό τους ή να τους κάνουν ερωτήσεις σχετικές με τη συγκεκριμένη παραγωγή και την ενασχόλησή τους με την όπερα. Φυσικά το γεγονός πως σε πολλές περιπτώσεις η παραγωγή “στήνεται” στον σχολικό χώρο ήδη από την προηγούμενη ημέρα, σε συνδυασμό με την υλοποίηση των καλλιτεχνικών εργαστηρίων μία ημέρα πριν την παράσταση, δημιουργούν μία συνθήκη “σύνδεσης” ανάμεσα στη σχολική κοινότητα και στη συγκεκριμένη όπερα. Οι μαθητές παρακολουθούν όλη τη διαδικασία, από το φορτηγό που καταφθάνει στο σχολείο τους, τα ροζ στοιβαγμένα πατάρια που μετατρέπονται σε σκηνή, τους μονωδούς που στα εκπαιδευτικά εργαστήρια γίνονται μέλη της ομάδας τους και την επομένη από τη σκηνή ερμηνεύουν τον οπερατικό τους ρόλο, όλα σε συνδυασμό, όλα σε συνομιλία και όλα εξίσου σημαντικά, δημιουργούν ένα πλέγμα εμπειρίας για τη σχολική κοινότητα, που, από όσο μπορούμε να παρατηρήσουμε και να αξιολογήσουμε μέχρι στιγμής, λαμβάνει θετικό πρόσημο».
H ανάθεση του έργου από την ΕΛΣ έγινε το 2017 και η ομάδα που υπογράφει τη δημιουργία του προσανατολίστηκε σύντομα στο σκεπτικό να αναδεικνύει ζητήματα της εποχής μας. «Για εμένα οι σχέσεις εξουσίας, η πατριαρχία και η έμφυλη ταυτότητα είναι θέματα πολύ καίρια και μια συζήτηση που με απασχολεί εδώ και πολλά χρόνια. Είναι και η “μαγιά” που μας έκανε να αγαπήσουμε ακόμα περισσότερο αυτό το έργο» υπογραμμίζει ο συνθέτης.
Το γεγονός πως η όπερα φέρνει στο επίκεντρο την Ωραία Ελένη, μια φιγούρα που έχει απασχολήσει τους μαθητές σε αρκετές τάξεις της σχολικής τους ζωής, αλλά στην ουσία την τοποθετεί σε ένα άλλο πλαίσιο, σε μία άλλη βάση, πιο κοντά στο σήμερα, δημιουργεί αμέσως ένα σημείο σύνδεσης με τα παιδιά. «Οι μαθητές, τόσο στα εργαστήρια όσο και στις αξιολογήσεις του προγράμματος, επισημαίνουν σε μεγάλο βαθμό πόσο ενδιαφέρουσα τους φάνηκε αυτή η σύγχρονη ανάγνωση του μύθου και πως αυτή η γνωριμία με τη βασική ιστορία, αλλά και η εκ νέου τοποθέτησή της στον χρόνο και στον χώρο, διευκόλυνε την παρακολούθηση ενός είδους, όπως η όπερα, που μέχρι τότε το θεωρούσαν κάτι πολύ μακριά από τη γενιά τους και αυτά που τους αρέσει να βλέπουν» σημειώνει ο Μιχάλης Μοσχούτης. «Ένα ακόμη θέμα που παρατηρούμε να αναφέρεται συχνά από τα παιδιά είναι το σημείο της διάδρασης. Η συμμετοχή τους δημιουργικά μέσω της παραγωγής υλικού που χρησιμοποιείται στην παράσταση, αλλά και ερμηνευτικά μέσω του τραγουδιού, του λόγου και της παραγωγής ήχου, αποτελεί το άνοιγμα ενός παραθύρου στον τρόπο που αντιλαμβάνονται την τέχνη και την όπερα. Αναφέρουν πως μέσα από αυτή αντιλαμβάνονται πόσο μεγάλη προσπάθεια, πειθαρχία και συγκέντρωση χρειάζεται ένας καλλιτέχνης και πως η δημιουργική διαδικασία χρειάζεται αρκετή σκέψη και επιμονή, αν θέλεις να παράγεις καλλιτεχνικό υλικό. Κάτι το οποίο τίθεται ως προβληματισμός από τους μαθητές, είναι τα έντονα στοιχεία υπερβολής που παρατηρούν στην τέχνη της όπερας και κατά πόσο αυτά είναι αναγκαία για την αφήγηση της ιστορίας ή και αν μπορεί να υπάρξει όπερα χωρίς αυτά».
Η «Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ» αναμένεται να επισκεφθεί μέχρι τον Ιούνιο πάνω από 50 σχολεία στην Αττική και την επαρχία. Ένα έργο που, όπως το χαρακτηρίζει ο Κορνήλιος Σελαμψής, είναι εντελώς ανοίκειο για τα παιδιά, «αλλά ο ενθουσιασμός τους για τον λαμπερό κόσμο του μουσικού θεάτρου είναι μεγάλο κέρδος για εμάς. Από όλα αυτά τα χιλιάδες άτομα που θα δουν την παράσταση, και τέσσερα παιδιά μόνο να πάρουν έναν δρόμο που να σχετίζεται με την τέχνη στη ζωή τους, θα είναι αρκετό».
Στη διανοµή και το µουσικό σύνολο συναντούµε πληθώρα ταλαντούχων Ελλήνων µονωδών και µουσικών.
Το πρόγραµµα συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ) και από Εθνικούς Πόρους ΕΣΠΑ 2014-2020 µέσω του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναµικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση». Η περίοδος των εγγραφών στο πρόγραµµα έχει ολοκληρωθεί. Σύντοµα θα παρουσιαστεί και η εξ’ αποστάσεως εκδοχή του. Πληροφορίες:nationalopera.gr/sxoleia-opera-diadrastika
16°
