Ο Έκτορας Λυγίζος κάνει «Παραβάσεις»

Αρκετά χρόνια πίσω στο ημερολόγιό του, έπιανε τον εαυτό του να παρακολουθεί με μανία παραστάσεις και ταινίες. Θυμάται άπειρες από αυτές. Του Βογιατζή, του Μαρμαρινού (τις οποίες βλέπει ακόμα), του Πολ Τόμας Άντερσον αντίστοιχα. Σήμερα, στην πιο ώριμη του φάση καλλιτεχνικά, έχοντας αφομοιώσει την επιτυχία της ταινίας «Το ψάρι τρώει το αυγό του πουλιού» που σάρωσε τα Φεστιβάλ σε Ελλάδα και εξωτερικό, ο Έκτορας Λυγίζος έρχεται να μας παρουσιάσει τον δικό του κύκλο στα θεατρικά αναλόγια των «Παραβάσεων» στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Συναντηθήκαμε σε ένα Ζoom με πολύ φως και λευκούς τοίχους λίγες ημέρες πριν την επίσημη πρώτη παράσταση της Κυριακής 11 Οκτωβρίου στις 18.00, η οποία θα παρουσιαστεί σε live streaming.

«Οι παραβάσεις» του στο ΚΠΙΣΝ και το «Πρόσωπο του Ήρωα». «Σαν διαδικασία θα πηγαίνει βήμα-βήμα αυτό μαζί με τη Σύλβια Λιούλιου. Με ενδιαφέρει πολύ η θεματική του “τι είναι ήρωας” και πώς διαμορφώνεται αλλά και τι σημαίνει “βρίσκω το κουράγιο να κάνω κάτι” ή “ανταποκρίνομαι σε ένα ιδανικό”. Έτσι λοιπόν φτάσαμε στο να γίνει μια διαδρομή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα καθρεφτίζοντας μέσα από τα έργα που θα επιλεχθούν το τι σημαίνει ήρωας».

Τα αναλόγια τον ενδιαφέρουν πολύ γιατί μεγάλο κομμάτι της δουλειάς του βασίζεται στον λόγο και τις τεχνικές του. «Πώς ο γραπτός λόγος γίνεται προφορικός χωρίς να έχεις το βάρος του να χτίσεις μια ολόκληρη παράσταση».

Χωρίς κοινό. Το γεγονός ότι θα υπάρχει live streaming και κάλυψη από κάμερες είναι κάτι που του προσθέτει ένα επιπλέον εργαλείο σχετικά με την παρουσίαση. «Με την ιδιότητά μου ως κινηματογραφιστή δεν θεωρώ ότι πρέπει να γίνει κάτι πολύ σύνθετο, απλά είναι κάτι που θα μπορείς να χρησιμοποιήσεις». Χαίρεται που τουλάχιστον θα υπάρχουν δύο ή τρία άτομα κατά τη διάρκεια των παραστάσεων «ούτως ώστε να έχεις σίγουρα μια επαφή».

Για εκείνον, και οι πρόβες είναι μια διαδικασία χωρίς κοινό. «Προφανώς προτιμώ να υπάρχει κοινό, δημιουργείται μια άλλη πύκνωση στο χώρο, ωστόσο έχω την περιέργεια να μάθω τι σημαίνει το να φτιάξεις μια αντίστοιχη ατμόσφαιρα χωρίς άτομα».

Κινηματογραφώντας το θέατρο ή και όχι. «Είναι ελάχιστες οι παραστάσεις που έχουν γυριστεί με τρόπο που χρησιμοποιήθηκαν κινηματογραφικά μέσα, ωστόσο πρέπει να σκεφτούμε ότι ούτως ή άλλως είναι κόντρα στη συνθήκη του θεάτρου το να παρουσιάζεται μέσα από μια κάμερα». Σαν θεατή - ερευνητή οι online παραστάσεις την περίοδο της καραντίνας του έδωσαν την ευκαιρία να δει έργα (κυρίως από το εξωτερικό). Τις δικές του παραστάσεις, ωστόσο, νιώθει αμήχανα να τις δει κάποιος από τον υπολογιστή του.

Στην ερώτηση εάν η πανδημία θα φέρει την κάμερα στο θέατρο, η απάντησή του είναι όχι. «Δεν πρέπει να καλυφθεί το κομμάτι της κινηματογράφησης θεατρικών παραστάσεων, μπορεί να γίνει με έναν πιο λειτουργικό τρόπο ούτως ώστε να μπορείς έως ένα βαθμό να μπορείς ως θεατής ή ακροατής να συμμετάσχεις. Αυτό όμως υπάρχει και λέγεται σινεμά ή και τηλεόραση». Στο ερώτημα εάν ο ίδιος θα ήθελε να ασχοληθεί με κάτι τέτοιο, του βγήκε αυθόρμητα ένα: «Εγώ αν ήθελα να κάνω κάτι τέτοιο, θα έκανα σινεμά».

Το δικό του «Support Art Workers». «Υπάρχει μια μέριμνα αλλά σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει σχεδιασμός. Τα πράγματα πρέπει να γίνουν πιο ξεκάθαρα τόσο σε σχέση με τις οδηγίες του υπουργείου προς το κοινό όσο και στην οργάνωση μιας επιδοματικής πολιτικής μέχρι να ξεκαθαρίσει αυτό το πράγμα. Γιατί δεν είναι μόνο το αν θα καταφέρεις να κάνεις δύο ή τρεις μέσω ίντερνετ ή όχι, πρέπει όλος αυτός ο κόσμος να μπορεί κάπως να καλυφθεί. Επιπλέον, χρειάζεται ενίσχυση και των παραγωγών έτσι ώστε με λιγότερο κοινό να μπορούν να υπάρξουν».

Ανάβοντας το τσιγάρο του συνεχίζει εξηγώντας ότι «τώρα αποκαλύφθηκε εξ ολοκλήρου ένα τεράστιο πρόβλημα που υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια από τότε που καταργήθηκαν οι επιχορηγήσεις – τουλάχιστον στον βαθμό που δίνονταν πριν από δεκαπέντε χρόνια. Σύμφωνα με αυτό, χρειάζεσαι χρήματα για να μπορείς να ξεφύγεις λίγο από τους νόμους της αγοράς και να κάνεις παραστάσεις χωρίς την αγωνία του ταμείου, κτλ. γιατί υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του θεάτρου που οφείλει να είναι πειραματικό. Υπάρχει όμως ολιγωρία σε όλο αυτό».

Η τέχνη μέσα από την πανδημία, και τούμπαλιν. «Εξαρτάται από το πόσο θα κρατήσει αλλά και από το πόσα θα καταφέρουμε με πίεση να ξανακερδίσουμε κάποια πράγματα. Είναι κάτι που πυρηνικά μας επηρεάζει όλους τους ανθρώπους και σαφώς όλους τους καλλιτέχνες καθώς ξαφνικά η τέχνη παρουσιάζεται ως ένα όχι αναγκαίο αγαθό αλλά συμπληρωματικό». Σταματά για λίγο και συνεχίζει κάπως απογοητευμένος: «Από τη μία σου ενισχύει την ανάγκη να δημιουργήσεις, από την άλλη επειδή είναι πολλά τα χρόνια που βιώνουμε δύσκολες συνθήκες στο επάγγελμά μας δεν ξέρω την εξέλιξη».

Η καραντίνα του. «Αρχικά με φόβο και αγωνία ως προς αυτό που συμβαίνει. Αγωνία γιατί νιώθεις ότι κοινωνικά δεν υπάρχει τρόπος επαφής και συνεργασίας κυρίως με το σύστημα. Έπειτα ξεψαρώνεις λίγο και μπαίνεις σε μια δική σου γόνιμη περίοδο». Την περίοδο εκείνη διάβασε πολύ, δούλεψε πολύ πάνω στην παράσταση που θα παρουσιαζόταν στο Φεστιβάλ Αθηνών και αναβλήθηκε αλλά θα παρουσιαστεί του χρόνου.

«Το ψάρι τρώει το αυγό του πουλιού» ταξίδεψε στον κόσμο. Τα ταξίδια του στα Φεστιβάλ του εξωτερικού τα θυμάται «σαν μια πολύ πυκνή περίοδο κατά την οποία κατάφερα να δω την ταινία μέσα από διαφορετικά μάτια». Η Εσθονία, η Σεβίλλη, ο Καναδάς, ένα Φεστιβάλ στις Άλπεις είναι αυτά που του ήρθαν πρώτα στο μυαλό όταν η συζήτηση πήγε προς τα πίσω.

Σε αντιπαραβολή με το σινεμά, άραγε οι ελληνικές παραστάσεις γιατί δεν ταξιδεύουν τόσο; Η απάντηση για εκείνον είναι απλή:

«Έχει φορμαριστεί το είδος των παραστάσεων που ταξιδεύουν. Είναι πολύ σημαντική η γλώσσα, αλλά και το να ταξιδέψει μια παράσταση στο εξωτερικό είναι πολύ δύσκολο και πολύ ακριβό».

Σκηνοθέτης σε μια τηλεοπτική σειρά. «Δεν είναι κάτι που σκέφτομαι ιδιαίτερα. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις ναι, αλλά σαν προτεραιότητα έχω το να κάνω μια ταινία».

Τα ησυχαστήριά του στην Αθήνα. Είναι οι διάφοροι λόφοι της. «Ο λόφος του Στρέφη, ο Λυκαβηττός». Επίσης πηγαίνει πολύ στην Αμοργό την οποία φέτος δεν επισκέφθηκα έτσι ώστε του χρόνου να του έχει λείψει πιο πολύ.

Όταν δεν ασχολείται με το θέατρο... Γυμνάζεται, πάει σινεμά, παίζει παιχνίδια με τους φίλους του και, συνήθως, δεν κάνει τίποτα.

Ένα απωθημένο. «Παλαιότερα, που υπήρχε η δυνατότητα να έχεις τον δικό σου χώρο και να συναντιέσαι με τους ανθρώπους σου θα μου άρεσε σαν διαδικασία. Ξέρω ότι πλέον δεν γίνεται και δεν θα το επιδιώξω επ’ ουδενί».

Καλωσήρθατε στο Netflix. «Παρακολουθώ αρκετά ντοκιμαντέρ αλλά και διασκεδαστικά προγράμματα». Είναι φανατικός του «Ru Paul» και στην ερώτηση εάν το drag σόου θα πάρει τη θέση του και στην ελληνική σκηνή θεωρεί ότι «ήδη συμβαίνει».

Συντηρητικοποιώντας την απελευθέρωση. «Φοβάμαι ότι όταν συντηρητικοποιείται κάτι και σκληραίνει, μόνο αν φτάσεις σε ένα σημείο ρήξης θα απελευθερωθεί. Είναι πια σαν φυσικό φαινόμενο όλο αυτό».

Και ένα κλείσιμο για σκέψη. «Λόγω της οικονομικής συνθήκης των τελευταίων χρόνων ένα τεράστιο κομμάτι της κοινωνίας γίνεται πιο συντηρητικό, ενώ ταυτόχρονα για όλους μας λόγω των τεχνολογικών εργαλείων από άποψη γνώσεως υπάρχει η δυνατότητα μιας μεγαλύτερης εποπτείας. Είναι πράγματι πολύ αντιφατική η εποχή που ζούμε». 

---

Info
Οι «Χοηφόροι» του Αισχύλου σε μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη, μουσικό και ηχητικό περιβάλλον του The Boy και σκηνοθεσία του Έκτορα Λυγίζου, με τους Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Στέλλα Βογιατζάκη, Σοφία Κόκκαλη, Έκτορα Λυγίζο, Άννα Μάσχα, Ηρώ Μπέζου, The Boy θα παρουσιαστεί σε live streaming στο Facebook @SNFCC και στο κανάλι του στο YouTube την Κυριακή 11/10 στις 18.00.