Η ιστορία του Ναβουχοδονόσορα, βασιλιά της Βαβυλώνας, τα πάθη των υπόδουλων Εβραίων ο έρωτας και τα παιχνίδια της εξουσίας. Η δημοφιλέστατη όπερα του Τζουζέππε Βέρντι, σε μια σκηνοθετική προσέγγιση που αφήνει πολλά ερωτηματικά, αλλά γίνεται αφορμή για μια ακόμα σπουδαία ερμηνεία από τον Δημήτρη Πλατανιά.
Ανοίγοντας, όπως είθισται, τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Αθηνών στο Ηρώδειο, η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε φέτος μια νέα παραγωγή της όπερας του Βέρντι, το «Ναμπούκκο», σε σκηνοθεσία Λέο Μουσκάτο, μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ωγκέν και με τον κορυφαίο έλληνα βαρύτονο, Δημήτρη Πλατανιά, στον ομώνυμο ρόλο.
Το έχουμε ξαναπεί: Ο διεθνής μας Δημήτρης Πλατανιάς είναι ένα ανεκτίμητο κεφάλαιο. Με όπλο την επιβλητική παρουσία του και με μια φωνή σε εξαιρετική φόρμα, ερμήνευσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Ναμπούκκο −ένα ρόλο στον οποίο έχει διαπρέψει σε μεγάλα λυρικά θέατρα του εξωτερικού−, ένα τραγικό, αντιφατικό χαρακτήρα με συνεχείς συναισθηματικές μεταπτώσεις. Ο μεγαλομανής, αυταρχικός, βλάσφημος δυνάστης του πρώτου μέρους μεταμορφώθηκε μπροστά μας σε ένα αδύναμο συντετριμμένο πλάσμα που παραπαίει για να αλλάξει και πάλι την ύστατη στιγμή και να μας δείξει ένα άλλο πρόσωπο, αυτό της μεταμέλειας και της μεγαθυμίας. Είναι ο λόγος που δεν πρέπει με τίποτα να χάσετε αυτή την παράσταση.
Ο Ναμπούκκο όμως που παρακολουθήσαμε την περασμένη Παρασκευή, έκρυβε αρκετές εκπλήξεις, άλλες ευχάριστες και άλλες λιγότερο ευχάριστες.
Η πρώτη ευχάριστη έκπληξη ακούει στο όνομα Δήμος Φλεμοτόμος. Είχα ακούσει ξανά τον ανερχόμενο ζακυνθινό τενόρο πριν 4 χρόνια να ερμηνεύει τον Κάσσιο στον Οθέλλο του Βέρντι − και πάλι στο Ηρώδειο. Ομολογώ όμως ότι αυτή τη φορά πρόσεξα τη δύναμη, την καθαρότητα και τη δραματική ένταση της φωνής του. Σε ένα δεύτερο ρόλο, αυτόν του Ισμαέλε −στον Ναμπούκκο δεν υπάρχει πρωταγωνιστικός ρόλος για τενόρο−, εντυπωσίασε με την ερμηνεία του − έξοχος στο τρίο με τη Φενένα και την Αμπιγκαΐλλε όπως και στο ρετσιτατίβο «Il Maledetto» με τη χορωδία. Μακάρι να τον βλέπουμε και να τον ακούμε συχνότερα − η Λυρική χρειάζεται έναν νέο και ακμαίο τενόρο... Εξίσου ενδιαφέρουσα ήταν και η ερμηνεία της μολδαβής μέτζο, Έλενα Κασσιάν, στο ρόλο της αγαπημένης του Ισμαέλε, Φενένα. Μεστή φωνή, με βάθος και ευαισθησία. Από τους δύο βαθύφωνους της παράστασης, ο Ρικκάρντο Τζανελλάτο, αν και ιδανικός φωνητικά για τον απαιτητικό ρόλο του αρχιερέα των Εβραίων Ζαχαρία, μου έδωσε την εντύπωση ότι το βράδυ της πρεμιέρας είχε μια αστάθεια στις πολύ χαμηλές νότες. Προσωπικά βρήκα πιο ενδιαφέρουσα την ερμηνεία του δικού μας βαθύφωνου, του Δημήτρη Κασιούμη, στο μικρότερο ρόλο του αρχιερέα του Βάαλ.
Η άλλη ευχάριστη −αν και αναμενόμενη− έκπληξη ήταν η χορωδία της ΕΛΣ. Ο Ναμπούκκο είναι μια από τις μεγάλες όπερες όπου τα χορωδιακά μέρη αποτελούν τον κορμό, τη ραχοκοκαλιά τους. Οι χορωδοί της Λυρικής σε πλήρη ανάπτυξη και με σωστό τέμπο, «γέμισαν» με τις φωνές τους τη σκηνή του Ηρωδείου και με την καθοδήγηση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου, ερμήνευσαν υποδειγματικά τα άλλοτε πατριωτικά, άλλοτε θρησκευτικά και άλλοτε θρηνητικά χορωδιακά της όπερας και δικαίως ενθουσίασαν το κοινό − είναι πάντα ωραίο και συγκινητικό να ακούς ένα ολόκληρο θέατρο να σιγομουρμουρίζει το πασίγνωστο χορωδιακό των Εβραίων σκλάβων «Va pensiero»...
Ας έρθουμε όμως και στις λιγότερο ευχάριστες εκπλήξεις...
Η απόλυτα θεμιτή ιδέα του ιταλού σκηνοθέτη Λέο Μουσκάτο να τοποθετήσει τη δράση του έργου στον 20ό αιώνα, με άμεσες αναφορές στο Ολοκαύτωμα, αστόχησε εξαιτίας της επιλογής του να την «πειράξει» κατά το ήμισυ μεταμορφώνοντας τους Βαβυλωνίους σε στρατιωτικούς ενός απροσδιόριστου αυταρχικού καθεστώτος. Πρόθεσή του ήταν προφανώς μια πιο ρεαλιστική, πιο ωμή αποτύπωση της τραγωδίας του Εβραϊκού λαού. Όμως, η αλληγορία που είχε κατά νου, κατά τη γνώμη μου, μετατράπηκε σε ένα αισθητικό αλαλούμ. Μεταμορφώνει την Αμπιγκαΐλε και τις ακόλουθούς της σε θηλυκές κομάντο Λάρα Κροφτ με ούζι(;) Καλάσνικοφ(;) −κάτι τέτοιο τέλος πάντων−, μουσταρδί στολές, περιβραχιόνια και δίκοχα καπέλα, ενώ στη φρουρά του βασιλιά και ο αρχιερέας του Βάαλ η ενδυματολόγος ανακατεύει λίγο Κιμ Ουνγκ Γινγκ και λίγο Ες Ες. Ο δε Ναμπούκκο με αμπέχονο, μπότες και ξίφος! Χάος! Κρίμα γιατί τα ρούχα του Μεσοπολέμου που σχεδίασε η Σίλβια Αϋμονίνο για τους Εβραίους στην πρώτη τους είσοδο −πριν ντυθούν κι αυτοί με φόρμες καταναγκαστικής εργασίας a la Γκουαντάναμο− ήταν πραγματικά καλόγουστα. Στο αλαλούμ των κοστουμιών ήρθαν να προστεθούν και οι βιντεοπροβολές του Λούκα Αττίλι −συνήθης εμμονή όσων σκηνοθετούν ειδικά για το Ηρώδειο− με φλόγες, καπνούς και γλυπτά τεράτων...
Ανάμεικτα συναισθήματα μου άφησε και η κορεάτισσα σοπράνο Σάε-Κιουνγκ Ριμ στο ντεμπούτο της ως Αμπιγκαΐλε. Νεανική, υγιής φωνή με μεγάλη έκταση, αλλά στα αυτιά μου ήχησε άχρωμη, χωρίς όγκο και χωρίς τη θυελλώδη ένταση που απαιτεί αυτός ο τεραστίων απαιτήσεων ρόλος. Βλέποντάς τη στη σκηνή, αισθάνθηκα ότι πιο πολύ «έπαιζε» τη μισητή σφετερίστρια του θρόνου, με το ύφος και την κίνησή της παρά την ερμήνευε με τη φωνή της
Η ορχήστρα της ΕΛΣ με τον αρχιμουσικό Φιλίπ Ωγκέν στο πόντιουμ, χωρίς να παραβλέψει τη μελωδικότητα της μουσικής του Βέρντι, ανέδειξε την ηρωική της διάσταση, ιδιαίτερα στα γρήγορα, σε ρυθμό εμβατηρίου μέρη, με την πολύτιμη συνδρομή των πνευστών των κρουστών και των χάλκινων της ορχήστρας.
Με μια κουβέντα: Αν βρείτε εισιτήρια, αξίζει να πάτε. Η όπερα πάνω από όλα είναι μουσική και φωνές και στον Ναμπούκκο αυτά τουλάχιστον θα τα απολαύσετε με το παραπάνω. Τα υπόλοιπα είναι θέμα γούστου...
