Ένα καλοκαιρινό βράδυ με πυροτεχνήματα, ένα κορίτσι αποφασίζει να σηκώσει το ένα χέρι του ψηλά. Και να το κρατήσει εκεί – για πάντα. Γιατί, άλλωστε, όπως διαπιστώνει μερικές μέρες μετά, το κάψιμο στο σώμα της παραμένει, είτε κρατάει το χέρι ψηλά είτε το κατεβάσει. Και τίποτα δεν αναπληρώνει το αίσθημα θριάμβου που της χαρίζει αυτό το σηκωμένο ψηλά χέρι.
Μια ζωή τριάντα ετών συμπυκνώνει σε μία ώρα ο μονόλογος «Το χέρι» (My arm) του Τιμ Κράουτς, που παίζεται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (Δώμα), σε σκηνοθεσία και μετάφραση της Έλενας Πέγκα, με τη Θεοδώρα Τζήμου στον ρόλο. Ο ίδιος ο συγγραφέας είχε παρουσιάσει το έργο για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2011.
Ωστόσο, η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του νέου αυτού ανεβάσματος και της περυσινής παράστασης είναι η απόφαση της Έλενας Πέγκα να μετατρέψει τον χαρακτήρα από άνδρα σε γυναίκα. Μία μικρή «φεμινιστική» παρέμβαση, που λειτουργεί περίφημα, καθώς χαρίζει μία επιπλέον διάσταση σε ένα εκ των πραγμάτων πολυεπίπεδο έργο.
Το σκηνικό μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η παράσταση (η Πέγκα το έχει επιμεληθεί) μας εισάγει χωρίς περιστροφές στον μικρόκοσμο της ηρωίδας, τον προσωπικό της χώρο, το σύμπαν της όπου όλα είναι φορτισμένα με το δικό τους ειδικό νόημα, όπου ο πατέρας, η μητέρα της, όλα τα άτομα και οι καταστάσεις που βιώνει αναπαριστώνται με τα πιο λιτά και ευρηματικά μέσα. Το Δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου έχει το πλεονέκτημα της αμεσότητας: σαν μουσαφίρηδες της ηρωίδας, προσκαλούμαστε όλοι στον ιδιωτικό της χώρο, σερβιριζόμαστε νοερά τσάι και την ακούμε να διηγείται την ιστορία της.
Η λιτότητα των σκηνικών είναι μία σοφή επιλογή. Σαν αυτοαναφορικό (και παιγνιώδες) σχόλιο πάνω στην ίδια τη φύση της τέχνης και του περφόρμανς, η Θεοδώρα Τζήμου επιμελείται η ίδια τα πάντα κατά τη διάρκεια της παράστασης: χωρίς εξωτερική βοήθεια, χειρίζεται το βίντεο και τα φώτα και οικειοποιείται έτσι, τρόπον τινά, τον ρόλο του «φροντιστή», χωρίς στιγμή να υπολείπεται σε ερμηνευτική δεινότητα. Με την παραμικρή κίνηση, μορφασμό και ήχο της, η Τζήμου καταφέρνει να μεταδώσει αυτούσιο στο κοινό το κράμα χιούμορ, λεπτής ειρωνείας και συγκίνησης που διαποτίζει το κείμενο του Κράουτς.
Και είναι αλήθεια ένα εξαιρετικό κείμενο που επιδέχεται πολλαπλών αναγνώσεων – ένα έργο που η Έλενα Πέγκα, όταν το διάβασε, ένιωσε πως θα ήθελε να το είχε γράψει η ίδια, όπως δήλωσε σε συνέντευξή της στην A.V. Το έργο είναι ένα τρυφερό και συνάμα ειρωνικό σχόλιο πάνω στις αποφάσεις που λαμβάνουμε στην παιδική ηλικία και που διαμορφώνουν εν πολλοίς την προσωπικότητά μας. Μία αλληγορία πάνω στη φύση της τέχνης, τα δυσδιάκριτα όρια τέχνης και ζωής, καθώς το μόνιμα υψωμένο χέρι της ηρωίδας, πετρωμένο πια και σταθεροποιημένο στην ίδια θέση του μετουσιώνεται, άθελά της, σε έργο τέχνης στα μάτια του κοινού, μετατρέποντας την ίδια σε ακούσια, διά βίου περφόρμερ.
Και συνάμα η πεισματική, παράλογη, αναίτια και τόσο γοητευτική απόφαση της ηρωίδας να σηκώσει αυτό το χέρι ψηλά, με φαινομενική αφέλεια, αψηφώντας τον κοινωνικό περίγυρο, τις συμβάσεις, τα προβλήματα που δημιουργεί στην υγεία της, μπορεί να ιδωθεί ως μία πράξη έμμεσης αντίστασης. Απέναντι σε έναν κόσμο που αρέσκεται στο να καθυποτάζει τους ανθρώπους σε πλήρως ευθυγραμμισμένους με τη νόρμα ρόλους.
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
12°
