Τάνια Γιαννούλη: Το να κάνω μουσική είναι σαν να αναπνέω

Είναι οι πολλές συνεργασίες της. Με τον Paulo Chagas, τον Rob Thorne κι ύστερα τον Ανδρέα Πολυζωγόπουλο και τον Κυριάκο Ταπάκη. Τον Arve Henriksen, τη Maria Pia De Vito, τους Michele Rabbia και Daniele Roccato (Hemera), τον Amir ElSaffar, τον Nik Bärtsch, τη Sun Mi Hong. Είναι οι πολλές της εμφανίσεις στα φεστιβάλ ολόκληρου του κόσμου. Είναι η εξαιρετική της ως τώρα δισκογραφία. Είναι η προπέρσινη υποψηφιότητά της για τα Γερμανικά Βραβεία Jazz αλλά και η πιο πρόσφατη για τα Greek International Women Awards. Είναι όλα τα παραπάνω κι επιπλέον είναι ο τρόπος που γράφει, ο τρόπος που παίζει, το βάθος και η πληρότητα των συνθέσεων, εκεί που ένας μουσικός δεν μπορεί να κρύψει απολύτως τίποτα: όταν βρίσκεται ολομόναχος αντιμέτωπος με το όργανο της ζωής του. Η Τάνια Γιαννούλη γοητεύει το πιάνο και αφήνεται να γοητευτεί από αυτό στην πιο πρόσφατη δουλειά της, το «Solo».

Θυμάμαι Τάνια ότι είχες κλείσει τη συζήτησή μας για το «In Fading Light» με αυτά τα λόγια: «Νομίζω ότι πλησιάζει η ώρα για ένα solo piano άλμπουμ». Ήταν Δεκέμβριος του 2020. Και να που έγινε πραγματικότητα. Πώς νιώθεις που έφτασε αυτή η στιγμή;
Είμαι χαρούμενη και περήφανη. Είναι η πιο προσωπική μου δουλειά, ως τώρα. Και έγινε την στιγμή που έπρεπε να γίνει.

Πόσο σε βοήθησαν τα ρεσιτάλ με solo πιάνο που έδωσες τα τελευταία χρόνια για να αποκρυσταλλώσεις το υλικό σου;
Στον δίσκο υπάρχουν κομμάτια που παίζω τον τελευταίο καιρό στις συναυλίες μου. Κομμάτια που γράφτηκαν τρία χρόνια πριν και κομμάτια που γράφτηκαν τρεις εβδομάδες πριν την ηχογράφηση.  Όμως πολλή (και καλή) μουσική από αυτή που παίζω στα live δεν μπήκε στον δίσκο. Αντίθετα συμπεριέλαβα υλικό που γράφτηκε την ώρα της ηχογράφησης, τις δυο μέρες που έγραψα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Τελικά ο δίσκος είναι μια νέα οντότητα που διαμορφώθηκε, όχι μόνο τις δυο μέρες της ηχογράφησης αλλά τις εβδομάδες που ακολούθησαν: «Αυτά» τα κομμάτια, με «αυτή» τη συγκεκριμένη σειρά και με «αυτούς» τους συγκεκριμένους τίτλους.

Τι προκλήσεις είχες να αντιμετωπίσεις σ’ αυτή τη διαδικασία;
Μια από τις προκλήσεις ήταν ο πολύ περιορισμένος χρόνος που είχα για να ηχογραφήσω. Κράτησα αυτές τις δυο μέρες για ηχογράφηση, ασφυκτικά ανάμεσα σε συναυλίες και ταξίδια. Είχα ήδη μια καλή ηχογράφηση στα χέρια μου (από την solo piano συναυλία μου τον Ιανουάριο του 2022 στο NFM στο Wroclaw) και είχα αποφασίσει πως ένα από τα δυο υλικά θα γινόταν δίσκος: το live ή το στούντιο. Έτσι υπήρχε κάποιος «εσωτερικός» ανταγωνισμός. Η δεύτερη πρόκληση ήταν, τελικά, ο μεγάλος όγκος του υλικού. Πραγματικά δεν ήταν εύκολο να επιλέξω τι θα μείνει και τι όχι, καθώς και ποια μορφή θα έπαιρνε τελικά ο δίσκος. Ποια θα ήταν η ταυτότητά του.

Ποια θεωρείς ως πιο σημαντικά θεωρητικά μουσικά εργαλεία από αυτά που έχεις συγκεντρώσει κατά τη διάρκεια της ζωής σου;
Προέρχομαι από τον χώρο της κλασικής μουσικής: έχω σπουδάσει πιάνο και σύνθεση (δίπλωμα σολίστ και δίπλωμα σύνθεσης, αντίστοιχα)όποτε εκ των πραγμάτων έχω αρκετά γερές βάσεις σε πολλά τεχνικά ζητήματα - βέβαια, δεν εννοείται πως αυτές οι βάσεις σε κάνουν καλό μουσικό, καλό συνθέτη ή καλό εκτελεστή. Πέρα όμως από αυτά, τα βασικά εργαλεία, για μένα, είναι η πειθαρχία, είναι το να είσαι ανοιχτός στα ερεθίσματα, είναι η ικανότητα να ακούς (και όχι μόνο να θέλεις να παίξεις) κυριολεκτικά και μεταφορικά, η παραδοχή ότι πάντα έχεις κάτι νέο να μάθεις  κάθε φορά που παίζεις με άλλους μουσικούς. Κάτι που θα σε αλλάξει και θα σε προχωρήσει.

Στο «Solo» αλλά και στα ρεσιτάλ σου δεν παίζεις μόνο πάνω στα πλήκτρα του πιάνου αλλά χρησιμοποιείς ολόκληρο το όργανο. Τι σου προσφέρει εκφραστικά αυτή η χρήση;
Είναι ο τρόπος με τον οποίο κατανοώ την μουσική, γενικότερα. Για μένα μουσική δεν είναι μόνο οι  μελωδίες, οι αρμονίες ή οι διαφωνίες  που παράγονται από την κλασική χρήση του συγκερασμένου πιάνου αλλά ο ήχος, οι παύσεις, το ηχητικό σύμπαν που μπορεί να διαμορφωθεί από όλα τα ηχοχρώματα που δημιουργεί η επαφή με τις χορδές, το ξύλο, το μέταλλο του οργάνου.

Μέσα στα χρόνια έχεις ζυμωθεί με διαφορετικές μουσικές παραδόσεις. Ποιο είναι το σημείο μέσα σου που όλες οι επιρροές, όλος ο εξωτερικός κόσμος έρχεται να συνδεθεί, να ανασυντεθεί και να δώσει μουσική;
Όλα τα πράγματα που κάνω στη μουσική, έχουν σαν αφετηρία και σαν στόχο, εμένα την ίδια. Τον πυρήνα μου, και δεν εννοώ μόνο τον μουσικό πυρήνα μου αλλά τον ψυχικό μου πυρήνα, όπως αυτός διαμορφώνεται με τα χρόνια και τις εμπειρίες. Αυτό είναι που συνδέει όλα αυτά τα τόσο διαφορετικά πράγματα που κάνω μουσικά, τις διαφορετικές γλώσσες και τις διαφορετικές ενορχηστρώσεις, τα διαφορετικά project και σχήματα. Η αγωνία μου είναι πάντα να δω αν μπορώ να αναγνωρίσω, κάθε φορά, τον εαυτό μου μέσα σε αυτά. Ειλικρινά και χωρίς προσποίηση. Αν δεν τον βρω, τότε πολύ απλά δεν με ενδιαφέρει να συνεχίσω κάτι.  Αυτό είναι που τα ενοποιεί όλα και νομίζω πως αυτό είναι κάτι που πολλοί ακροατές «ακούν» πολύ ξεκάθαρα, κάθε φορά.

Μοιάζει άραγε μ’ ένα είδος αλχημείας αυτή η μετάλλαξη;
Με κάποιο τρόπο ναι. Για μένα το να κάνω μουσική είναι σαν να αναπνέω. Είναι εκεί που αισθάνομαι πως βρίσκεται ο αληθινός εαυτός μου κι εκεί που είμαι πιο χαρούμενη και πλήρης. Παρόλα αυτά, πολλές φορές, ακούγοντας ένα κομμάτι μου εκ των υστέρων, είναι σαν να το ακούω για πρώτη φορά και σαν να μην καταλαβαίνω ακριβώς από πού προήλθε. Σαν να γράφτηκε από κάποιον άλλον κι όχι εμένα. Είναι παράδοξο βέβαια αυτό, γιατί μπορώ να θυμηθώ όλα τα στάδια κατά την σύνθεση του, όλες τις ώρες που παιδευόμουν πάνω σε κάτι που έμοιαζε να μην προχωρά, όλη την κούραση και την απογοήτευση. Και μετά το ακούω ολοκληρωμένο και αναρωτιέμαι αν και πώς, τελικά, το έγραψα εγώ. 

Υπάρχει αρκετή Ελλάδα μέσα στο «Solo». Ίσως και μια νοσταλγία γι’ αυτήν, τη θαλασσινή της πλευρά ας πούμε. Δεν ξέρω να σου το κάνω λέξεις αλλά ακούω σωστά;
Υπάρχει αρκετή Ελλάδα στο «Solo», αλλά και στη μουσική μου γενικότερα. Δεν είναι κάτι που κάνω συνειδητά. Οι σπουδές μου είναι πάνω στην κλασική μουσική καθαρά. Παρόλα αυτά δεν παύω να είμαι μια μουσικός που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε αυτήν τη χώρα. Με αυτή τη θάλασσα και αυτά τα τοπία. Με αυτά τα ακούσματα. Και όλα αυτά τα κουβαλάω, λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά. Αλλά συμβαίνει και κάτι ακόμη: δεν αυτoλογοκρίνομαι για τις επιρροές μου. Πιστεύω ότι η μουσική είναι μία. Και αντίθετα με την αρκετά διαδεδομένη αντίληψη σε πολλούς κύκλους λόγιας μουσικής, θεωρώ τον Χατζιδάκι, για παράδειγμα, έναν πολύ σημαντικό συνθέτη και τον κατατάσσω στην ίδια θέση μαζί με πολλούς σύγχρονους συνθέτες που αγαπώ, παρόλη τη διαφορετικότητά τους.

Υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος που επέλεξες την ασπρόμαυρη φωτογραφία του Σάββα Λαζαρίδη για το εξώφυλλο του «Solo»;
Η φωτογραφία αυτή τραβηγμένη σε ένα ελληνικό νησί, έχει ευκρίνεια από το πρώτο πλάνο μέχρι το τελευταίο. Κάθε λεπτομέρεια της οργιαστικής βλάστησης είναι τόσο διακριτή όσο και σημαντική. Όπως κάθε νότα είναι σημαντική στη μουσική μου. Η φιγούρα μου δείχνει  μακρινή αλλά είναι έντονα παρούσα. Έχει δυναμική και προδίδει αναζήτηση. Η εικόνα αυτή είναι απλή και δυνατή.

Υπάρχει άραγε πέρα από το συναισθηματικό κι ένα διανοητικό/εγκεφαλικό στοιχείο που κινεί έναν άνθρωπο που φτάνει βαθιά μέσα στην καλλιτεχνική δημιουργία; Νιώθεις να υπάρχει μέσα σου;
Δεν νομίζω πως αυτά μπορούν να διαχωριστούν, με τον τρόπο που και τα δυο συμβάλλουν στη δημιουργία. Η μουσική που γράφω εκφράζει εμένα, με την καρδιά και το μυαλό.

Πώς ήταν η συνάντησή σου με τον Arve Henriksen; Τι παίξατε μαζί; Τι αποτύπωμα είχε μέσα σου αυτή η μουσική συνάντηση;
Συναντηθήκαμε και ηχογραφήσαμε σε ένα studio στο Gothenburg για δύο μέρες. Αυτοσχεδιάσαμε από το μηδέν στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των δύο ημερών αλλά παίξαμε και μερικές δικές μου συνθέσεις. Δεν είχαμε κάνει καμία προετοιμασία, όλα έγιναν επιτόπου. Ο Arve είναι ένας από τους πιο επιδραστικούς μουσικούς σήμερα και είμαι πολύ χαρούμενη για τη μουσική-που τόσο αβίαστα και φυσικά- κάναμε μαζί. Αλλά και για τις συζητήσεις μας στο περιθώριο της δουλειάς στο studio, σε ένα ανοιξιάτικο και ηλιόλουστο Gothenburg. Ανυπομονώ για τον δίσκο αυτό και τις μελλοντικές μας συναυλίες.

Πώς ένιωσες που είδες το όνομά σου τυπωμένο δίπλα σ’ αυτό των Katia και Marielle Labeque σε κάποιο από τα πρόσφατα προγράμματα συναυλιών σου;
Είμαι πάντα χαρούμενη όταν συμμετέχω σε φεστιβάλ μαζί με καλλιτέχνες που θαυμάζω κι εκτιμώ. Είναι φυσικά πολύ ωραίο να νιώθεις πως η δουλειά σου εκτιμάται και αναγνωρίζεται. Θυμάμαι μια συναυλία των αδερφών Labeque στο ΜέγαροΜουσικής που παρακολούθησα στην εφηβεία μου. Φυσικά τότε δεν υπήρχε καν σαν σκέψη πως κάποτε θα βρισκόμασταν δίπλαδίπλα στο πρόγραμμα του Vicenza jazz festival.

Τάνια, σε ποια ηλικία ξεκίνησες τις σπουδές στο πιάνο;
Ξεκίνησα μαθήματα πιάνου όταν ήμουν πέντε χρόνων. Παρόλα αυτά, συνάντησα τη δασκάλα μου (και μαζί της πήρα το δίπλωμα σολίστ) στα εννέα. Χρωστάω πολλά στην Κατερίνα Βουρνάζου.

Όταν ξεκινούσες, υπήρχε η αίσθηση ότι «αυτό το παιδί έχει μεγάλο ταλέντο»;
Υπήρχε σίγουρα μια τάση. Η μητέρα μου λέει ότι μπορούσα να τραγουδήσω τονικά σωστά ένα τραγούδι προτού καν μιλήσω. Από μικρή έγραφα τη δική μου μουσική. Και δεν υπήρχε εκδήλωση στο σχολείο -που με κάποιο τρόπο να εμπεριέχει μουσική- που να μην είμαι μέρος της. Αλλά ποτέ δεν με αντιμετώπισε κανείς σαν ένα «εξαιρετικό» ταλέντο. Δούλεψα πάρα πολύ.

Όταν πια κατάλαβες ότι ο δρόμος σου ήταν η μουσική, ποιο ήταν το πιο μεγάλο σου όνειρο;
Κατάλαβα σε αρκετά νεαρή ηλικία πως ο δρόμος μου είναι η μουσική. Το πρώτο μου «μεγάλο» όνειρο ήταν να γράψω μουσική για κινηματογράφο. Τελικά, έγραψα μουσική για εικόνα, όχι όμως με τον τρόπο που το ονειρευόμουν στα 16. Δεν εγκατέλειψα ποτέ τις μουσικές μου σπουδές στο ωδείο, αλλά παράλληλα, έκανα και άλλες πανεπιστημιακές σπουδές -έχω πτυχίο γεωπονίας και τεχνολογίας τροφίμων από το ΓΠΑ- ενώ μου ήταν πολύ ξεκάθαρο πως ποτέ δεν θα ακολουθούσα αυτή την καριέρα.

Και τώρα, τι θα ήθελες να κάνεις, πού θα ήθελες να φτάσεις;
Θέλω να είμαι καλά και να συνεχίσω να κάνω πράγματα, που μου δίνουν χαρά, με ανθρώπους που εκτιμώ.

Είσαι μία καλλιτέχνις που θέλει συνεχώς να προχωρά. Έχεις δημιουργήσει πολλά διαφορετικά projects. Αυτή τη στιγμή σκέφτεσαι ποιο θα είναι το επόμενο βήμα ή νιώθεις την ανάγκη να εμβαθύνεις λίγο περισσότερο στη solo πλευρά της δημιουργίας σου;
Ξέρω πια πως το να παίζω σόλο είναι πολύ σημαντικό για μένα και είναι κάτι που θα συνεχίσω να κάνω. Αλλά, φυσικά, το να κανείς μουσική με άλλους ανθρώπους είναι συναρπαστικό κι  εμπεριέχει τεράστια χαρά όποτε δεν θέλω να προτιμήσω το ένα σε βάρος του άλλου.

Τι να περιμένουμε λοιπόν στο επόμενο διάστημα;
Συναυλίες με τον Nik Bärtsch και τον Arve Henriksen (σε duo),μια συμμετοχή μου, σαν guest musician, στο trio του Αμερικάνου συνθέτη και τρομπετίστα Amir ElSaffar και συναυλία με το σχήμα αυτό στη Saal Pierre Boulez του Βερολίνου. Συναυλίες με το νέο μου trio Hemera (με τους Michele Rabbia στα κρουστά και τον Daniele Roccato στο κοντραμπάσο).Και βέβαια συναυλίες σόλο και με το TG trio. Ελπίζω κάποιες από τις δουλειές αυτές να δισκογραφηθούν.