Εκεί που ηχογραφούνται τα αγαπημένα μας τραγούδια: Στα Devasoundz Studios με τον Fotis Benardo

Πέριξ της οδού Μετεώρων στο Παγκράτι κυκλοφορούν καθημερινά έφηβοι και «μεγάλα παιδιά» φορτωμένοι με μουσικά όργανα και υπάρχει εξήγηση για αυτό: σε ένα από τα κεντρικά σημεία της Αθήνας στεγάζονται τα Devasoundz Studios, στα οποία μπαινοβγαίνουν μουσικοί και συγκροτήματα για να ηχογραφήσουν και να στήσουν τα άλμπουμ τους. Κι αν η είσοδος στον αριθμό 8 της οδού Μετεώρων δεν σε προϊδεάζει απαραίτητα για κάτι τέτοιο, εισερχόμενος στα Devazoundz Studios, τα οποία έστησε ο μουσικός Fotis Benardo, drummer των Nightfall τα τελευταία χρόνια, βλέπεις από κοντά τους χώρους στους οποίους ξημερώνονται και ξενυχτούν μπάντες, τα μηχανήματα τα οποία ανάβουν και σβήνουν, τα memorabilia που μαρτυρούν πως εδώ είναι ένας ζωντανός χώρος δημιουργίας. O Fotis Benardo μας υποδέχτηκε στα Devasoundz Studios και εξήγησε τι συμβαίνει εκεί.

Πότε δημιουργήσατε το studio και πώς βρεθήκατε σε αυτή την περιοχή; Γιατί επιλέξατε αυτό το όνομα;
Tα Devasoundz Studios ξεκίνησαν στις αρχές του 2008. Θεώρησα πως η περιοχή ήταν κατάλληλη, καθώς μεγάλωσα από τα 13 μου χρόνια στην περιοχή του Παγκρατίου, και επίσης ήταν βολικό διότι εκείνη την περίοδο η απόσταση από το σπίτι μου ήταν κοντινή. Το όνομα είναι ένας συνδυασμός λέξεων. Deva που στα ινδουιστικά σημαίνει θεός και μπορεί να έχει πολλές έννοιες (λαμπερός, μελωδία θεϊκή) και sound που είναι ο ήχος. 

Τι σας οδήγησε στον κόσμο της μουσικής παραγωγής;
Με ενδιέφερε να εξερευνήσω όσο περισσότερο μπορούσα τον ήχο. Αυτό που επιθυμούσα ήταν το να καταφέρω να δημιουργήσω και εγώ albums και να κάνω παραγωγές που να ακούγονται τόσο πομπώδεις και δυνατές, όπως αυτές που μεγάλωσα. Σιγά-σιγά άρχισα να ανακαλύπτω συχνότητες που ηρεμούν, που μας κάνουν χαρούμενους, και αυτό με εξίταρε ακόμα πιο πολύ στο να εμβαθύνω κι άλλο.

Ποιο είναι το πιο σπουδαίο ηχογράφημα που πέρασε από τα χέρια σας;
Δεν είναι ένα, είναι αρκετά έως πολλά θα έλεγα. Το κάθε ένα έχει διαφορετικό χαρακτήρα και χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση κάθε φορά. Πιστεύω πως οι τελευταίες μου δουλειές όπως είναι των Rotting Christ, Sede Vacante, Nightfall, Sakis Tolis, SixforNinE ενδεχομένως να έχουν ηχητικά μια βελτίωση σε σχέση με προηγούμενές μου παραγωγές.

Ποιο είναι το άλμπουμ στο οποίο θα θέλατε να είστε παρών ή να συμμετέχετε στην παραγωγή του;
Το “Lateralus” των Tool. Θα ήθελα πολύ να δω τον τρόπο προσέγγισης του παραγωγού προς τους μουσικούς.

Ποιες παραγωγές σας απασχολούν αυτή την περίοδο;
Τελειώνουμε το recording process του νέου album των Bent By Sorrow, των Diviner και των Smokin Dame, ξεκινάω το mixing process για τους Domination Inc. και μόλις παρέδωσα τις μίξεις του νέου album των Aetherian και των On Thorns I Lay.

Ποιο studio απ’ όσα έχετε επισκεφτεί στη ζωή σας, σας έχει εντυπωσιάσει περισσότερο;
Τα Fredman Studios στο Gothenburg. Ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία για εμένα. Στην ηλικία των 23 ετών ήμουν ο drummer των Nightrage με τον Tomas Linberg (At The Gates) στα φωνητικά και τον υπερταλαντούχο Μάριο Ηλιόπουλο στην κιθάρα, και είχα την τύχη, την ευκαιρία να ηχογραφήσω σε ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά studio της εποχής και μάλιστα με τον πιο δημοφιλή παραγωγό της metal σκηνής Fredrik Nordström.

Πώς ανακαλύπτετε νέους καλλιτέχνες; Πώς διακρίνετε ότι ένας καλλιτέχνης έχει δυνατότητες και επιλέγετε να συνεργαστείτε μαζί του;
Μια είναι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Songwriting. Δεν με ενδιαφέρει αν το συγκρότημα έχει καλούς οργανοπαίχτες. Ένας καλός κιθαρίστας ή drummer δεν σημαίνει απόλυτα και καλό αποτέλεσμα στη σύνθεση των κομματιών. Πολλές φορές έχω δει καλούς συνθέτες, χωρίς να είναι άρτιοι μουσικά, να φέρνουν ολοκληρωμένα κομμάτια. Χωρίς να αποτελεί κανόνα, τις περισσότερες φορές ισχύει. Αυτοί οι καλλιτέχνες με ιντριγκάρουν στο να δουλέψω μαζί τους, και να τους βοηθήσω να υλοποιήσουν το όραμά τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Πώς ξεκινά μία παραγωγή ενός άλμπουμ από τη στιγμή που θα βρεθείτε με έναν καλλιτέχνη;
Εδώ και αρκετά χρόνια προτείνω σε κάθε καλλιτέχνη, σε κάθε μπάντα να ακούσω τα κομμάτια σε μια πρόχειρη μορφή. Είτε αυτό είναι ένα demo, είτε μια πρόχειρη εγγραφή πρόβας. Από εκεί και πέρα ξεκινάω να παρεμβαίνω, όσο μου το επιτρέπει φυσικά ο εκάστοτε καλλιτέχνης, η εκάστοτε μπάντα και έτσι ξεκινάμε να «στήνουμε» τον βασικό σκελετό των κομματιών, ηχογραφώντας μια προ παραγωγή, η οποία θα είναι και η τελική ευθεία πριν μπούμε στο studio.

Ποια είναι η διαφορά ενός μηχανικού με έναν παραγωγό;
Ο παραγωγός (record producer) είναι ο υπεύθυνος για το τεχνικό αλλά και το δημιουργικό κομμάτι της ηχογράφησης. Θα καθοδηγήσει τον μουσικό και θα προσπαθήσει να αποτυπώσει την καλύτερη προσπάθειά του. Θα συμβάλει στο να φέρει τη σύνθεση του καλλιτέχνη στο καλύτερό της αποτέλεσμα, ηχητικά, εκτελεστικά, αλλά και δημιουργικά. Ο μηχανικός ήχου, είναι αυτός που θα ολοκληρώσει την ηχογράφηση, θα προτείνει τον σωστό εξοπλισμό (μικρόφωνα, προενισχύσεις, ενισχυτές, ή ακόμα και τα κατάλληλα μουσικά όργανα) για να καταφέρει να το καλύτερο ηχητικό αποτέλεσμα.

Πώς έχει αλλάξει η δουλειά ενός παραγωγού σήμερα σε σχέση με το παρελθόν;
Θεωρώ ότι δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα σε σχέση με το παρελθόν. Θα έλεγα ότι οι μουσικοί είναι πιο «διαβασμένοι» σε σχέση με το παρελθόν, και αυτό κάνει τη ζωή των παραγωγών ακόμα πιο εύκολη.

Ποια τεχνολογία σας έχει ενθουσιάσει και σας έχει φανεί χρήσιμη;
Τα DAW (digital audio workstation) που δίνουν τη δυνατότητα ηχογράφησης πολλών καναλιών δίχως τον φόβο αν θα χωρέσουν στην κονσόλα σου, τα guitar και drum plugins που σου επιτρέπουν να κάνεις μια αξιόλογη προπαραγωγή. Όλα αυτά είναι εργαλεία που χρησιμοποιούμε συχνά και είναι πολύ χρήσιμα.

Συνηθισμένες δυσκολίες στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη; Ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη;
Δεν συναντάω δυσκολίες συχνά. Οι περισσότεροι μουσικοί που έρχονται για να δουλέψουμε μαζί, γνωρίζουν πάνω-κάτω τι θα συναντήσουν. Ίσως κάποιοι να μην είναι τόσο δεκτικοί στο να αλλάξουν κάτι στη σύνθεσή τους. Αλλά αυτό δεν το θεωρώ απαραίτητα δυσκολία.

Εάν ένα συγκρότημα έχει κολλήσει κατά τη διάρκεια μιας ηχογράφησης, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το λύσετε και να προχωρήσετε;
Πάντα βρίσκουμε τρόπους για να φέρουμε το τελικό αποτέλεσμα που επιθυμούμε. Εάν ένας μουσικός «κολλήσει» σε ένα σημείο, συνεχίζουμε με το υπόλοιπο κομμάτι και επανερχόμαστε σε μια άλλη στιγμή που θα νοιώθει πιο άνετα και ενδεχομένως να αποδώσει και καλύτερα.

Πόσο σημαντικό είναι να κάνεις τον καλλιτέχνη να νιώθει άνετα στο στούντιο, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις πράγματα που είναι λίγο αντισυμβατικά;
Είναι το Α και το Ω της ηχογράφησης. Η καλή ψυχολογία του καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης, μεταφράζεται σε ένα καλό και full ενέργεια album.

Υπάρχει κάποια αποτυχία που σας οδήγησε σε μία επιτυχία;
Πάντα μια επιτυχία είναι αποτέλεσμα αποτυχιών, ή να το θέσω πιο κομψά, όχι και τόσο επιτυχημένων αποτελεσμάτων :)

Με ποια προγράμματα ηχογράφησης δουλεύετε;
Εδώ και πάρα πολλά χρόνια με το Cubase Pro της Steinberg. Είναι τόσο εύκολο στη χρήση, και μετά από τόσα χρόνια τα shortcuts μειώνουν τον χρόνο και αυτό είναι ένας σημαντικός παράγοντας και για εμένα αλλά και για τον μουσικό.

Για ποια είδη μουσικής είναι πιο κατάλληλος ο χώρος που διαθέτετε;
Το Devasoundz Studio είναι φτιαγμένο κυρίως για rock και metal μουσική.

Τι στοιχεία πρέπει να έχει μία δουλειά για να θεωρείται ολοκληρωμένη;
Εάν είναι στο στάδιο της προπαραγωγής, θα πρέπει οι συνθέσεις να είναι ολοκληρωμένες με φωνητικές γραμμές.

Για ποιο λόγο να προτιμήσει κάποιος το δικό σας studio από κάποιο άλλο;
Νομίζω ότι ο κύριος λόγος θα είναι το know how. Ο λόγος που κάποιος θα εμπιστευθεί τα Devasoundz Studios είναι γιατί θα ολοκληρώσει το έργο του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και θα πετύχει το ηχητικό αποτέλεσμα που επιθυμεί. Σκοπός μας είναι να βρίσκουμε τον ηχητικό χαρακτήρα που θα ταιριάζει απόλυτα στο κάθε συγκρότημα με το οποίο θα δουλέψουμε και να φέρουμε ένα άρτιο και “competitive” αποτέλεσμα.

Πέραν της ηχοληψίας, ασχολείστε και με την παραγωγή; Ποια είναι η διαφορά; Υπάρχει extra χρέωση;
Δεν χρεώνεται διαφορετικά. Είναι όλα μέσα σε μια τιμή: προπαραγωγή, ηχογράφηση, editing, μίξη, mastering. Σε κάποιες περιπτώσεις που η συνεισφορά μου είναι επάνω στο δημιουργικό κομμάτι, τα συγκροτήματα με προσθέτουν ως συνδημιουργό στα δικαιώματα των δημιουργών με ένα ποσοστό που συμφωνούμε.

Ακούμε κάποιους που γράφουν στο σπίτι τους. Τι συμβουλή τους δίνετε;
Να πάρουν μια καλή κάρτα ήχου, για να έχουν ένα καλό ηχητικό αποτέλεσμα. Να είναι αυστηροί με τα recordings τους, όσο πιο καλοπαιγμένα τα όργανα της σύνθεσής τους - τόσο το καλύτερο. Πάντα - μα πάντα να βάζουν το τελικό τους αποτέλεσμα δίπλα σε ένα reference track. Αυτό θα τους βοηθήσει πολύ.

Μπορεί να παντρευτεί το bedroom recording με το pro studio;
Έχω προσέξει ότι σε κάποιες δουλειές μπορεί και να πετύχει, σε κάποιες άλλες όχι. Νομίζω πως είναι συνάρτηση πολλών πραγμάτων. Ξεκινάει από τη σύνθεση, μετά τον μουσικό και το performance του, τον εξοπλισμό του (κιθάρα, καινούριες χορδές, καλώδιο χωρίς θόρυβο) και τέλος το interface του. Ακόμα και ένας συνεχόμενος θόρυβος από ρεύμα (βόμβος) μπορεί να ρίξει την ποιότητα ενός ηχογραφήματος.

Ακούμε πολλά για τον αναλογικό ήχο που θέλουν να παράξουν κάποιες μπάντες. Ποια είναι η πραγματικότητα; Γίνεται;
Φυσικά και γίνεται.

Το live recording είναι πραγματικά live;
Υπάρχουν περιπτώσεις που κάποια live είναι όντως live και τα κυκλοφορούν τα festivals στα social media και στο YouTube. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως που μια εταιρεία θα ετοιμάσει μια επίσημη κυκλοφορία, το live ηχογραφείται και μετέπειτα επεξεργάζεται.

Τελικά τι κάνει μια παραγωγή τεράστια;
Το καλό τραγούδι με τη σωστή δομή, την καλή studio απόδοση των καλλιτεχνών, και τον κατάλληλο παραγωγό. Νομίζω αυτή είναι η σωστή σειρά για τεράστια παραγωγή.

Γνωρίζουμε μία διαφωνία που υπάρχει παγκοσμίως ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν τις παραγωγές δυνατές (loudness war) και σε εκείνους που προτιμούν οργανικές, φυσικές. Τι προτιμάτε;
Συμφωνώ με το οργανικό, αλλά δεν μπορώ να πω ότι δεν εντυπωσιάζομαι από μια δυνατή παραγωγή. Ο σκοπός είναι να μπορείς να φέρεις μια άρτια παραγωγή και να κρατάς τον dynamic χαρακτήρα. Αυτό θεωρώ πιο challenging.

Δώστε μας μία λίστα με πέντε πράγματα που πρέπει να έχει (κάνει) ένας μουσικός πριν μπει στο στούντιο να γράψει μαζί σας.
Ηχογράφηση (έστω και σε πρόχειρη μορφή) των τραγουδιών. Προβαρισμένα όλα τα σημεία των κομματιών με μετρονόμο και ιδιαίτερη έμφαση στα σημεία που τον δυσκολεύουν. Σετάρισμα των μουσικών οργάνων. Να έχουν προμηθευτεί με χορδές και drumsticks για την ηχογράφηση του album τους. Και το πιο βασικό από όλα: καλή διάθεση και ψυχολογία.

Τελικά, τι κάνει ένα στούντιο ηχογραφήσεων καλό; Είναι ο εξοπλισμός του, το έμψυχο δυναμικό, ή οι χώροι του;
Νομίζω είναι η συνάρτηση όλων. Ένας καλός εξοπλισμός, σε έναν χώρο ειδικά διαμορφωμένο με ένα σύνολο ανθρώπων με γνώσεις του αντικειμένου είναι τα ιδανικά συστατικά για ένα καλό στούντιο ηχογραφήσεων.