FN Meka: Ο εικονικός ράπερ που απέσυρε η Capitol λόγω ρατσιστικών αναφορών

Ήταν το 1980 όταν ο αμερικανός συγγραφέας, μουσικός και επιστήμονας David Cope ανέπτυξε την αλγοριθμική μουσική περσόνα της Emily Howell, ένα λογισμικό μουσικής παραγωγής μέσω διαδραστικής αλληλεπίδρασης μουσικής και γλώσσας, τροφοδοτούσε το σύστημα με επιλεγμένα μουσικά έργα (από Palestrina μέχρι Rachmaninov μέχρι και προηγούμενες ηχογραφήσεις του ίδιου του λογισμικού) με σκοπό την παραγωγή νέων, πρωτότυπων συνθέσεων βασισμένων στα μουσικά δεδομένα εισόδου. Δεκαπέντε περίπου χρόνια αργότερα, στο Λουξεμβούργο, μια άλλη ηλεκτρονική συνθέτρια, η AIVA, ένα εξελιγμένο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που αναλύοντας τεράστιους μουσικούς καταλόγους παράγει πρωτότυπη μουσική σε ένα πολύ μεγάλο δημιουργικό εύρος -από jingles και video games μέχρι soundtracks ταινιών- έγινε το πρώτο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης παγκοσμίως που αναγνωρίστηκε ως δημιουργός και συνθέτης από τη γαλλική εταιρεία συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων συγγραφέων και συνθετών SACEM, εκτρέποντας τον διάλογο γύρω από τη δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη και τις νομικές και πραγματικές προεκτάσεις της σε νέα, αχαρτογράφητα μονοπάτια.

Πράγματι, χρόνο με τον χρόνο, το αν ένα σύστημα ΑΙ (Artificial Intelligence) μπορεί να δημιουργήσει με αξιώσεις ένα καλλιτεχνικό -εν προκειμένω- έργο απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τις τάξεις ενός «χαριτωμένου» και ενδιαφέροντος πειράματος και διευρύνει την οπή διείσδυσής του στις «κλασσικές» δημιουργικές βιομηχανίες εγείροντας πολλά και διάφορα ερωτήματα: από το ποιος αποκτά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας του έργου της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης μέχρι το γίνεται στην περίπτωση που ένας αλγοριθμικός καλλιτέχνης προσβάλει τα δικαιώματα κάποιου τρίτου - ο οποίος σύμφωνα με τον νόμο των πιθανοτήτων της τρέχουσας τεχνολογικής στάθμης θα είναι μάλλον μέλος της τάξης των ανθρώπων.

FN Meka: O πρώτος ράπερ προϊόν τεχνητής νοημοσύνης που υπέγραψε με μεγάλη δισκογραφική

Ακριβώς με μια τέτοια περίπτωση ήρθαν αντιμέτωποι οι ιθύνοντες της ιστορικής δισκογραφικής ετικέτας Capitol Records όταν λίγες ημέρες έγιναν αποδέκτες του ηλεκτρονικού διαβήματος της μη κερδοσκοπικής ακτιβιστικής οργάνωσης “Industry Blackout”, με το οποίο ζητούσε από το label να αποσύρει -λόγω ρατσιστικού περιεχομένου- από το roster της και όλες της τις πλατφόρμες και τα μέσα το πλέον πρόσφατο και πρώτο αλγοριθμικό της απόκτημα: τον AI rapper FN Meka, το οποίo η Capitol είχε «υπογράψει» πασιχαρής μόλις στις αρχές Αυγούστου, καλωσορίζοντας στην οικογένειά της τον πρώτο AR (Augmented Reality) καλλιτέχνη που υπογράφει με μεγάλη δισκογραφική.

Ο εικονικός ράπερ FN Meka, με τη μορφή ενός μαύρου αρσενικού cyborg με ξυρισμένο κεφάλι και εντυπωσιακή πράσινη πλεξούδα μοϊκάνα που φέρνει συνειρμικά στο μυαλό τον άδολο φουτουρισμό των φανταστικών χαρακτήρων των Gorillaz, δημιουργήθηκε το 2018 από τους Anthony Martini και Brandon Le, συνιδρυτές της Factory New, που αυτό-λανσάρεται ως μιας «μοναδική στο είδος της» new age δισκογραφική εταιρεία, που ειδικεύεται -μεταξύ άλλων- στους εικονικούς καλλιτέχνες. Η μουσική και τα tracks του FN Meka είναι προϊόντα δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης η οποία μέσω μηχανικής εκμάθησης (machine learning) αναλύει -όπως και η AIVA- μεγάλο όγκο ποπ συνθέσεων και παράγει πρωτότυπη μουσική ενώ σύμφωνα με τους δημιουργούς του τα φωνητικά του προέρχονται, προς το παρόν, από ανώνυμη ανθρώπινη πηγή με βλέψεις να απορρεύσουν κι αυτά στο άμεσο μέλλον από ΑΙ λογισμικό για να ολοκληρωθεί η ρηξικέλευθη AI περσόνα του ράπερ.

Το άβαταρ του FN Meka εμφανίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο SoundCloud το 2019 με τα tracks “Internet” και “Moonwalking” και αποκτώντας σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα πάνω από 10 εκατομμύρια ακόλουθους στο TikTok. Ωστόσο η εισδοχή του στους κόλπους της mainstream μουσικής βιομηχανίας με το συμβόλαιο στην Capitol φαίνεται πώς ήταν το κόκκινο πανί για τους ακτιβιστές της Industry Blackout, οι οποίοι με αφορμή τη χρήση της ακανθώδους λέξη “nigger” -σημειολογικά γνωστής ως “the Ν world”- στο τραγούδι “Moonwalking” καθώς και της σύνδεσής της με content στον Instagram λογαριασμό του FN Meka στο οποίο απεικονίζεται να υφίσταται ξυλοδαρμό από λευκό ένστολο αστυνομικό, επεσήμαναν στην Capitol τα ρατσιστικά στερεότυπα που αναπαράγει η μουσική του εικονικού ράπερ αιτούμενοι την άμεση απόσυρσή του.

«Παρότι επικροτούμε την τεχνολογική καινοτομία στη μουσική που ενδυναμώνει την εμπειρία των ακροατών δεν μπορούμε παρά να διαπιστώσουμε το έλλειμμα ευαισθητοποίησης σχετικά με το πόσο προσβλητική είναι αυτή η καρικατούρα», αναφέρεται μεταξύ άλλων στο σχετικό open letter της οργάνωσης στα social media, ενώ αμέσως μετά επισημαίνεται ότι, «αυτό το ψηφιακό ανδρείκελο είναι μια απερίσκεπτη βδελυγμία και βαθιά ένδειξη ασέβειας προς όλους τους πραγματικούς ανθρώπους που αντιμετωπίζουν πραγματικές συνέπειες στην πραγματική ζωή».

Παρά την υπεράσπιση του FN Meka από τον δημιουργό του Anthony Martini ο οποίος δήλωσε στους New York Times ότι η δημιουργική ομάδα του ράπερ ήταν από τις πιο inclusive ομάδες που υπάρχουν στον χώρο, με αυτόν να είναι ο μόνος λευκός, η Capitol έσπευσε να ανταποκριθεί στο κάλεσμα της Industry Blackout «λύνοντας το συμβόλαιο» του AI ράπερ, δηλώνοντας τη βαθιά μεταμέλειά της και συγγνώμη της προς τη μαύρη κοινότητα, ζητώντας συγγνώμη για το ελλιπές due diligence της διαφάνειας και αμεροληψίας της δημιουργικής αλγοριθμικής διαδικασίας και ευχαριστώντας τους ακτιβιστές για το «εποικοδομητικό τους feedback».

Είναι πολλά αυτά που θα μπορούσε ο μέσος αναλυτής να σχολιάσει με αφορμή αυτήν την είδηση, και τα περισσότερα από αυτά τα πολλά εκφεύγουν από το πλαίσιο αυτού του κειμένου. Μένοντας, ωστόσο, στο στενό τεχνο-κοινωνιολογικό και τεχνο-ηθικό πεδίο που διαμορφώνεται γύρω από ειδήσεις σαν κι αυτή -όσο στενά δηλαδή μπορούν να είναι αυτά τα πεδία- γίνεται εύκολα αντιληπτή η «κανονικότητα» που αργά αλλά σταθερά ενδύονται μορφώματα που λίγες, μόλις, δεκαετίες πριν θα συναντούσαμε μόνο σε νουβέλες επιστημονικής φαντασίας. Μπορεί να απέχουμε αρκετά έως πάρα πολύ ακόμα από μια πλήρως αυτόνομη τεχνητή νοημοσύνη που θα θέσει πραγματικές και βαθιές υπαρξιακές προκλήσεις στις ανθρώπινες κοινωνίες και στα νομικά τους συστήματα, και μπορεί, επίσης, η θεωρία της «ηλεκτρονικής νομικής προσωπικότητας» των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης να ανθίζει μόνο στους περιορισμένους κύκλους κάποιων εκκεντρικών ακαδημαϊκών, ωστόσο η νέα αυτή τεχνολογική κανονικότητα που είναι ήδη εδώ κάνει αισθητή την παρουσία της με ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις. Κι αν το ποιος μπορεί να εκμεταλλευτεί νόμιμα το οποιοδήποτε δημιούργημα τεχνητής νοημοσύνης είναι ένα ζήτημα που μπορεί προς το παρόν εύκολα να ρυθμιστεί με μικρο-κατασκευές των σχετικών δικαιϊκών κλάδων η ηθική διάσταση της νέας αυτής τεχνολογίας είναι αρκετά πιο περίπλοκη.

Το παράδειγμα του FN Meka σε έναν σχετικά «ανώδυνο» χώρο όπως αυτός της μουσικής καθιστά σαφές ότι η τεχνητή νοημοσύνη (μπορεί να) είναι πια υπόλογη για μια σειρά από πράξεις που επισύρουν κοινωνική και σε πολλές περιπτώσεις ποινική απαξία. Η στοχευμένη ανθρώπινη εμπλοκή και παρέμβαση προκειμένου να διασφαλιστεί μια «ηθική», «δίκαιη» και «ασφαλής» τεχνητή νοημοσύνη μοιάζει να είναι η μόνη ρεαλιστική λύση για μια βιώσιμη συνύπαρξη ΑΙ και ανθρωποκεντρικού κόσμου. Το πρόβλημα είναι, βέβαια, ότι εγγενές στοιχείο της νοημοσύνης είναι η αυτονομία και εκ των ουκ άνευ της τεχνολογικής προόδου είναι το απρόβλεπτο. Κανείς δεν ξέρει τι θα φέρει το μέλλον, πόσοι cyborg τραγουδιστές θα μεσουρανήσουν στο μουσικό στερέωμα και ποιος θα συνεχίσει να αναλαμβάνει την ευθύνη για την τήρηση της ενδεδειγμένης πολιτικής ορθότητας. Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος έχει ήδη επιβιβαστεί στην αμαξοστοιχία του μέλλοντος και το μόνο που απομένει σε εμάς είναι να κάνουμε το ταξίδι μαζί του.