Ο πολιτισμός αποτελεί την ουσία και την έκφραση κάθε κοινωνίας. Αποτελεί ένα δυναμικό αποτύπωμα του παρελθόντος, αλλά και πηγή έμπνευσης για το παρόν και το μέλλον. Έχει την ικανότητα να εμπνέει, να ενώνει ανθρώπους και να δημιουργεί μια κοινή ταυτότητα που διαρκεί και εξελίσσεται. Μέσα από τις πολιτιστικές πρωτοβουλίες, τα έργα τέχνης, τις παραδόσεις και την καινοτομία, καλλιεργείται μια ζωντανή σχέση με την ιστορία.
Μια εμβληματική συνεργασία
Με τη βαθιά αυτή πεποίθηση, η Εθνική Τράπεζα και το Ιστορικό της Αρχείο συνεργάζονται με το Μουσείο Μπενάκη και συνδιοργανώνουν την έκθεση «Οι ιστορίες πίσω από την έκδοση Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι». Η έκθεση παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού (Κουμπάρη 1) έως τις 11 Ιανουαρίου 2026.
Εστιάζει στο σημαντικό λεύκωμα Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι, ένα εκδοτικό έργο υψηλής αισθητικής αξίας και ιδιαίτερων τεχνικών απαιτήσεων το οποίο εμπνεύστηκε και δρομολόγησε ο Αντώνης Μπενάκης στις αρχές της δεκαετίας του '30. Η μακρά διάρκεια προετοιμασίας της έκδοσης συνέπεσε με τις πρώτες δεκαετίες λειτουργίας του Μουσείου Μπενάκη, ένας ιστορικός συγχρονισμός που αντανακλά το έντονο ενδιαφέρον του ιδρυτή του για την ανάδειξη των παραδοσιακών ενδυμασιών ως ισχυρού τεκμηρίου εθνικής πολιτισμικής συνέχειας.
Όπως σημειώνει η Παρή Καλαμαρά, Επικεφαλής του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας: «Το νήμα της εκθεσιακής αφήγησης ξετυλίγεται με αφετηρία το λεύκωμα Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι που εμπνεύστηκε και εξέδωσε ο Αντώνης Μπενάκης. Οι πολλαπλές όμως ιστορίες, που το λεύκωμα φωτίζει, αφορούν ευρύτερα την κοινωνία του Μεσοπολέμου (αστική τάξη, καλλιτέχνες, επιστήμονες, επιχειρηματίες, ανθρώπινο δυναμικό της βιομηχανίας εκτυπώσεων), τις ιδεολογικές και αισθητικές της επιλογές και τις τεχνολογικές της δυνατότητες».
Από το αρχείο στην έκθεση
Η έκθεση ουσιαστικά αποτελεί την αποτύπωση και απόδοση του επιτυχημένου αποτελέσματος της συνεργασίας δύο οργανισμών, του Μουσείου Μπενάκη και της Εταιρείας Γραφικών Τεχνών Ασπιώτη-ΕΛΚΑ ΑΕ, της εταιρείας που έθεσε τις βάσεις των γραφικών τεχνών στην Ελλάδα και η οποία ανέλαβε την εκτυπωτική παραγωγή του λευκώματος.
Σήμερα, τα εκθέματα που προέρχονται από το αρχείο της Ασπιώτη-ΕΛΚΑ Α.Ε., το οποίο απόκειται στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας, στοιχειοθετούν τις φάσεις της απαιτητικής αυτής εκτυπωτικής εργασίας και τεκμηριώνουν τον πρωτοποριακό χαρακτήρα του εκδοτικού εγχειρήματος. Παράλληλα, τα εκθέματα που προέρχονται από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη αναδεικνύουν την κοπιώδη εργασία που προηγήθηκε της εκτύπωσης: τη συλλογή του ενδυματολογικού υλικού και την επιμέλεια της έκδοσης από τον Αντώνη Μπενάκη, την εκτέλεση των υδατογραφιών από τον Ρώσο μικρογράφο Nicolas Sperling και την επιστημονική τεκμηρίωση από τη λαογράφο Αγγελική Χατζημιχάλη.
Η έκδοση Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι, πέρα από καλλιτεχνικό επίτευγμα, αποτελεί κομβικό σημείο αναφοράς για την επιστημονική μελέτη του ελληνικού παραδοσιακού ενδύματος. Η Ξένια Πολίτου, Επιμελήτρια Συλλογής Νεοελληνικού Πολιτισμού Αιγέας ΑΜΚΕ του Μουσείου Μπενάκη και Συνεπιμελήτρια της έκθεσης, υπογραμμίζει την ιστορική και επιστημονική βαρύτητα της έκδοσης: «Το σύνολο των στοιχείων που συγκεντρώνει η Αγγελική Χατζημιχάλη, ελεγμένο από την έμπειρη ματιά της και διατυπωμένο από τη “έγκυρη γραφίδα” της, θα αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της μελέτης των ελληνικών ενδυμασιών. Οι επόμενες γενιές μελετητών θα συμπληρώσουν την πληροφορία που παρέχουν οι Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι, συχνά θα διορθώσουν τυχόν παρανοήσεις, δεν θα παύσουν όμως ποτέ να αναφέρουν την έκδοση ως την αρχική πηγή γνώσης για την ελληνική ενδυματολογία».
Το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας και το Μουσείο Μπενάκη ξαναζωντανεύουν την οραματική σύμπραξη ανθρώπων του Μεσοπολέμου, επιβεβαιώνουν τη δέσμευση που έχουν αναλάβει ως φορείς στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας και αναδεικνύουν τη σημασία των συνεργειών για την προβολή πολύτιμων αρχειακών τεκμηρίων και ιστορικών συλλογών.
Για να γνωρίσετε από κοντά τις «Ιστορίες πίσω από την έκδοση Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι» στο Μουσείο Μπενάκη, επισκεφθείτε το tickets.benaki.org και εξασφαλίστε το εισιτήριό σας.
Την έκθεση συνοδεύει αναλυτικός ομότιτλος κατάλογος.
