Κιμίκο Γιοσίντα: Κάθε έργο είναι μια εξαφάνιση και μια αναγέννηση

Η Κιμίκο Γιοσίντα μεταμορφώνεται σε διάφορους ρόλους και υποδύεται πρόσωπα της μυθολογίας ή εμβληματικές φιγούρες της ιστορίας, από τη θεά Αθηνά και την Άρτεμις έως τον βασιλιά Λουδοβίκο ΧΙV και τη Μαρία Αντουανέτα, θέλοντας να πλάσει τη δική της προσωπική μυθολογία.

Συναντηθήκαμε με αφορμή τις «Μυθολογίες», την πρώτη της ατομική έκθεση στην Ελλάδα στην Γκαλερί Kourd, σε επιμέλεια Ελένης Βαροπούλου, μου έκανε μια ατομική ξενάγηση στην έκθεση, ενώ παράλληλα μιλήσαμε για τα έργα της, για τη ζωή της και για την τέχνη της.

Κιμίκο Γιοσίντα: η έκθεση «Μυθολογίες» στην Κourd Gallery

Οι φωτογραφίες της Κιμίκο Γιοσίντα έχουν αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι προσομοιάζουν με πίνακες ζωγραφικής. Τα χρώματά της φαίνεται σαν να τα έχει «πειράξει» είτε με ψηφιακή επεξεργασία είτε μέσω της ζωγραγικής. Ωστόσο, οι πίνακες που θα δείτε δεν είναι παρά φωτογραφίες εκτυπωμένες πάνω σε ύφασμα ή σε καμβά. Το εικαστικό αποτέλεσμα το πετυχαίνει με την προεργασία στην οποία η ίδια υποβάλλεται πριν από κάθε φωτογραφία.

Οι αυτοπροσωπογραφικές φωτογραφίες της Κιμίκο Γιοσίντα προκύπτουν έπειτα από μεγάλη προετοιμασία. Η φωτογράφος μπαίνει σε ρόλους, ανάλογα με το θέμα της, γι' αυτό μακιγιάρεται και ντύνεται αναλόγως με το αποτέλεσμα που θέλει να δώσει στο έργο της. «Πριν από κάθε έργο ακολουθώ μια ιεροτελεστία εξαφάνισης. Το μακιγιάζ μού παίρνει 4-5 ώρες διότι ακολουθώ τη διαδικασία που ακολουθούν οι Γκέισες. Στη Δυτική Ευρώπη το μακιγιάζ χρησιμοποιείται για να καλλωπίσει ένα πρόσωπο. Στην Ιαπωνία, το χρησιμοποιούν για να μεταμορφωθούν σε γκέισες. Για μένα είναι ένα προσωπείο το μακιγιάζ, μια μάσκα». Μάλιστα όταν ξεκίνησε την όλη διαδικασία, το πρώτο διάστημα καταπόνησε το πρόσωπό της, οπότε αποφάσισε να πάει στην Ιαπωνία και να μάθει την τεχνική του μακιγιάζ της γκέισας.

Όσο για τα ρούχα ή τα αξεσουάρ που φοράει, συνήθως προκύπτουν από ανακύκλωση υλικών. Μια τσάντα μεταμορφώνεται σε φούστα, μια φούστα με την ανάλογη επεξεργασία μετατρέπεται στα μαλλιά της Μέδουσας, ένα ζευγάρι κίτρινες μπότες χρησιμοποιείται για να συμβολίσει τα κέρατα του Μινώταυρου. Οπότε πέρα από την ίδια την καλλιτέχνιδα, υπάρχει μια μεταμόρφωση και των ίδιων των αντικειμένων στα έργα της. 

Γιατί να θέλει να εξαφανίζεται πίσω από ρόλους; «Έχω υποφέρει πολύ όταν ήμουν στην πατρίδα μου. Κάθε μεταμόρφωση είναι και ένας θάνατος για μένα. Αλλά και μια αναγέννηση. Οπότε έτσι ανακουφίζομαι». Η Κιμίκο Γιοσίντα μεγάλωσε σε μια οικογένεια αριστοκρατών Σαμουράι, όπου η γυναίκα έπρεπε να συμβιβάζεται στις οδηγίες και τα θέλω των αντρών. «Δεν μετρούσα ως άτομο» μου ανέφερε χαρακτηριστικά. Ωστόσο, εξ αρχής δεν ήθελε να συμβιβαστεί με τη μοίρα της αλλά δεν είχε και διέξοδο. Αγαπούσε την τέχνη και τη φωτογραφία αλλά δεν την άφηναν να ασχοληθεί. Προσπάθησε μάλιστα να ανοίξει τη δική της επιχείρηση, αλλά απέτυχε καθώς δεν την άκουγαν οι άντρες υπάλληλοί της. Η φυγή ήταν μονόδρομος. Βρήκε καταφύγιο στη Γαλλία, όπου κατάφερε να σπουδάσει. Στη συνέχεια άρχισε να ανθίζει και να βρίσκει το προσωπικό της στιλ.

Η απουσία φωτός και σκιάς στα έργα της Κιμίκο Γιοσίντα

Ήταν μια απορία που γεννήθηκε καθώς παρατηρούσα τους πίνακές της. Και έχει απόλυτη εξήγηση. Ξεκινά από τα προσωπικά της βιώματα, από τον τόπο γέννησής της και τη σχέση της με το φως. «Έχω μεγαλώσει σε μια οικογένεια Σαμουράι. Εκεί τα σπίτια είχαν ελάχιστο φως. Έμπαινε μόνο από ένα συγκεκριμένο σημείο στο κέντρο του σπιτιού και όλο το υπόλοιπο ήταν σκοτεινό. Οπότε είμαι συνηθισμένη στο σκοτάδι και τον χαμηλό φωτισμό και αυτό μεταφέρω στα έργα μου». Ένα πολύ χαρακτηριστικό της έργο, όπου υπάρχει ολική απουσία φωτός και σκιάς είναι η «Εκάτη», όπου ξεχωρίζει μόνο το λευκό της κραγιόν και το λευκό περίγραμμα που έχει αφήσει γύρω από τα μάτια της. Έδώ έχει επιλέξει να βάψει όλο της το πρόσωπο μαύρο και φωτογραφίζεται σε μαύρο φόντο, ώστε να εξαφανίζεται και πάλι η μορφή της. Παράλληλα, έχει φτιάξει διάφορες κατασκευές από παλιά cd-rom, που τοποθετεί επιμελώς πάνω και γύρω από τα ρούχα της, ώστε να εκμεταλλευτεί το παιχνίδισμα φωτός και την αντίθεση που δημιουργούν με το μαύρο φόντο. Το έργο αυτό ανήκει στη σειρά «Paintings». 

Τα γλυπτά της Κιμίκο Γιοσίντα

«Είμαι κυρίως φωτογράφος, αλλά ασχολούμαι όλο και περισσότερο με τη γλυπτική πλέον». Και εκεί είναι πάλι το πρόσωπό της μεταμορφωμένο σε διάφορες μυθικές προσωπικότητες. Τη βλέπουμε ως Βασιλιά Λουδοβίκο -σε ένα εντυπωσιακό κίτρινο χρώμα- αλλά και ως Μαρία Αντουανέτα, σε κόκκινο. Εδώ απεικονίζει τη Μαρία Αντουανέτα λίγο πριν πάει να γνωρίζει τον μέλλοντα σύζυγό της, τον Λουδοβίκο 16ο. Αλλά καθώς η Μαρία Αντουανέτα στη συνέχεια αποκεφαλίστηκε στη γκιγιοτίνα, εδώ η Κιμίκο Γιοσίντα παρουσιάζει το κεφάλι της και τα μαλλιά της να μοιάζουν με εκείνα μιας γκέισας, όπως άλλωστε κάνει σε όλα της τα έργα. 

Ένα πολύ ενδιαφέρον γλυπτό της έκθεσης όμως είναι η μεταμόρφωσή της σε σκλάβα με την επιγραφή «Γιατί να έχω γεννηθεί σκλάβα» που μεταφέρει και πάλι το πόσο υπέφερε στην πατρίδα της και δεν είχε καθόλου ελευθερία κινήσεων.

Στα γλυπτά της βλέπουμε και μια σειρά από καθρέφτες, στολισμένους ή μη, που τους έχει εκθέσει δίπλα στη Μέδουσα. Ένα από τα υλικά που θα δούμε εδώ να χρησιμοποιεί είναι τα Μουράνο, που τα βλέπουμε και σε κάποιες φωτογραφίες της. Παραπέμπουν στην ασπίδα-καθρέφτη που χρησιμοποίησε ο Περσέας για να νικήσει τη Μέδουσα. Ωστόσο, αν παρατηρήσουμε πιο προσεκτικά, τα γλυπτά αυτά δεν είναι αληθινοί καθρέφτες, δεν θα δούμε μέσα πάρα μια θολή αποτύπωση του ειδώλου μας. Άλλωστε αυτό φαίνεται και από τον τίτλο που τους έχει δώσει: «Mirror without image», δηλαδή καθρέφτης δίχως εικόνα. Αυτό γίνεται εσκεμμένα από την καλλιτέχνιδα καθώς θέλει να παίξει με το στοιχείο της παραμόρφωσης - εξαφάνισης που χαρακτηρίζει άλλωστε όλο της το έργο. 

Το πιο εντυπωσιακά έργο της έκθεσης το αφήσαμε για το τέλος, αν και ο επισκέπτης το αντικρίζει σχεδόν πρώτο καθώς εισέρχεται στην γκαλερί. Το έργο απεικονίζει τη θεά Αθηνά, τη θεά του φωτός και της σοφίας. Εδώ η φιγούρα της Κιμίκο Γιοσίντα είναι εντελώς εξαφανισμένη και το μόνο που διακρίνουμε, μόνο αν πάμε πολύ κοντά, είναι τα μάτια της. Η φωτογραφία είναι τυπωμένη πάνω σε ένα γιαπωνέζικο ύφασμα, ενώ πάνω της υπάρχει μια μεταξοτυπία με αποσπάσματα από το έργο «The tale of Genji». Το κείμενο έχει γραφτεί από μια Γιαπωνέζα λογοτέχνη που έζησε ανάμεσα στο 10ο και τον 11ο αιώνα και ουσιαστικά ευφηύρε το μυθιστόρημα. Πέρα από τη μεταξοτυπία, έχει χρησιμοποιήσει και πούδρα χρυσού για το φινίρισμα, ενώ για να διακρίνετε το πρόσωπό της φωτογράφου και να διακρίνετε όλες τις λεπτομέρειες πρέπει να πάτε πολύ κοντά του. 

Να σημειώσουμε ότι η Κιμίκο Γιοσίντα έχει έναν μυστικό συνεργάτη: τον σύζυγό της Ζαν Μισέλ Ριμπέτ, ο οποίος είναι συγγραφέας, κριτικός τέχνης και διδάσκει Ιστορία της Τέχνης. Μαζί αποτελούν ένα πολύ δυνατό δίδυμο. Όπως μου ανέφερε ο ίδιος, «Είμαι η Κιμίκο Γιοσίντα».  Είναι, θα λέγαμε, το alter ego της. Εκείνος τη βοηθάει όταν στήνει τα σκηνικά της αλλά βρίσκεται πάντοτε off camera. 

Μπορεί η έκθεση «Μυθολογίες» να αποτελεί την πρώτη ατομική έκθεση της Κίμικο Γιοσίντα στη χώρα μας, ωστόσο δεν είναι η πρώτη φορά που η καλλιτέχνιδα έρχεται στην Ελλάδα. Είχε επισκεφθεί τη χώρα μας το 2009, συμμετέχοντας με έργα της στο Athens Photo Festival και στη Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Το 2026, η Κιμίκο Γιοσίντα θα συμμετάσχει στην έκθεση «Penelope. Her Journeys», η οποία θα εγκαινιαστεί στις 5 Μαΐου στη Βενετία, στο Palazzo Bonvicini, έδρα της Fondation Valmont. Στη συνέχεια, η Γιοσίντα θα είναι η πρωταγωνίστρια της ατομικής έκθεσης «You Won’t Forget Her», η οποία διοργανώνεται από τη Fondation Valmont και θα εγκαινιαστεί την 1η Ιουνίου 2026 στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας.

***

ΙΝFO

Δείτε περισσότερα για την έκθεση στο city guide της Athens Voice