Κατερίνα Σακελλαροπούλου: Αποδέχομαι με χαρά την πρόταση να αναλάβω την διεύθυνση του Ελληνικού Φεστιβάλ
Η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλουαναλαμβάνει την προεδρία του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Φεστιβάλ, έπειτα από πρόσκληση της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.
Σε δήλωσή της η κ. Σακελλαροπούλου ανέφερε: «Αποδέχθηκα με χαρά την πρόταση της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη να αναλάβω τη διεύθυνση του Ελληνικού Φεστιβάλ, του σημαντικότερου πολιτιστικού οργανισμού της χώρας μας, που εδώ και δεκαετίες συνδέει την αρχαία ελληνική πολιτιστική κληρονομιά με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία».
Η κ. Μενδώνη, από την πλευρά της, υπογράμμισε: «Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για το Υπουργείο Πολιτισμού και το Ελληνικό Φεστιβάλ, η αποδοχή της πρότασής μας από την π. Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου να αναλάβει τη διοίκηση του Ελληνικού Φεστιβάλ. Το Φεστιβάλ εισέρχεται φέτος στη δεύτερη 75ετία του, καθιερωμένο, ανανεωμένο, με μεγάλες προοπτικές. Η παρουσία της ως επικεφαλής του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού προσδίδει κύρος και δυναμική στο θεσμό. Την ευχαριστώ».
Ο θεσμός του Ελληνικού Φεστιβάλ, που ιδρύθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και φέτος συμπλήρωσε 75 χρόνια, αποτελεί κορυφαίο σημείο αναφοράς της ελληνικής πολιτιστικής ζωής. Οι εκδηλώσεις στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού συγκεντρώνουν κάθε χρόνο το διεθνές ενδιαφέρον, προσφέροντας στο κοινό την εμπειρία του αρχαίου λόγου αλλά και της σύγχρονης δημιουργίας.
Με την ανάληψη της προεδρίας από την Κατερίνα Σακελλαροπούλου, το Φεστιβάλ ξεκινά τη δεύτερη 75ετία της πορείας του με νέο κύρος και δυναμική, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο του ως του σημαντικότερου πολιτιστικού οργανισμού της χώρας.
Τo Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου είναι ο κορυφαίος δημόσιος πολιτιστικός οργανισμός της χώρας. Στα χρόνια της λειτουργίας του έχει φιλοξενήσει μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής, του χορού και του θεάτρου από την εγχώρια και τη διεθνή σκηνή. Στη μουσική, από τον Μητρόπουλο και τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης ως την Κάλλας, τον Ροστροπόβιτς, τον Παβαρόττι, τον Καβάκο και τον Σγούρο, από τον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκι ως τον Σαββόπουλο, τη Φαραντούρη, τον Νταλάρα. Στον χορό, από τον Μπαλανσίν, τη Φοντέυν και τον Νουρέγιεφ, τα Μπολσόι και το Ρόυαλ Μπαλλέ ως την Γκράχαμ, τον Μπεζάρ, την Πίνα Μπάους, τη Μαγκί Μαρέν, την Αν ντε Κέερσμάκερ, τον Δημήτρη Παπαϊωάννου. Και στο θέατρο, από τον Ροντήρη και τον Κουν ως τον Στρέλερ, τον Χολ, τη Μνουσκίν, τον Καστελλούτσι και τον Όστερμάγερ, από το θέατρο Νο ως την Όπερα του Πεκίνου και τη Φόλκσμπύνε, από τον νοτιοαφρικανό Μπρετ Μπέιλυ ως τον Λευτέρη Βογιατζή.
H καθιέρωση μιας «γιορτής των τεχνών του υψηλού» στην Αθήνα του 20ού αιώνα ανάγεται στο 1955, όταν ο τότε αρμόδιος υπουργός, Γεώργιος Ράλλης, ανέθεσε στον σκηνοθέτη Ντίνο Γιαννόπουλο τη διοργάνωση, κορωνίδα της οποίας υπήρξε η παρουσία του Δημήτρη Μητρόπουλου, με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης. Με αποκλειστική του έδρα το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού αρχικά, το Φεστιβάλ Αθηνών ορίζεται από τη σύστασή του ως προνομιακός χώρος φιλοξενίας σημαντικών διεθνώς καλλιτεχνών, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσεται ως ιδανικό πεδίο διαλόγου της εγχώριας με την ξένη δημιουργία.
Βασικοί άξονες του φεστιβαλικού προγραμματισμού υπήρξαν αρχικά οι μεγάλες ορχήστρες, καθώς και η προσπάθεια αναβίωσης και σύγχρονης ερμηνείας του θεατρικού ρεπερτορίου της κλασικής αρχαιότητας, ενώ από τον δεύτερο χρόνο ήδη προστέθηκε και ο χορός. Στην περιοχή της μουσικής, χάρη και στην καταλυτική παρουσία του Μητρόπουλου, μετακαλούνται μεγάλα συγκροτήματα και σημαντικοί σολίστες, ενώ γίνεται και προσπάθεια ανάδειξης σημαντικών Ελλήνων δημιουργών (όπως ο Σκαλκώτας, ορισμένους από τους Χορούς του οποίου παρουσίασε ο Μητρόπουλος στην πρώτη εκείνη ελληνική εμφάνισή του). Στο θέατρο, η επίσης καταλυτική παρουσία του Δημήτρη Ροντήρη εδραιώνει μια στερεότυπη απόδοση του αρχαίου κειμένου, σε αντιστοιχία με το νεοκλασικό πρότυπο.
Μια εικοσαετία περίπου νωρίτερα ο Ροντήρης, με το Εθνικό Θέατρο, είχε εγκαινιάσει και το θέατρο της Επιδαύρου. Το πρώτο έργο που παρουσιάστηκε εκεί μετά την αρχαιότητα, το 1938, ήταν η Ηλέκτρα του Σοφοκλή, σε μετάφραση Ι. Γρυπάρη, με την Κατίνα Παξινού στον ομώνυμο ρόλο. Το έργο παίχτηκε στην αρχαία ορχήστρα του «ωραιότερου θεάτρου του κόσμου» χωρίς σκηνικά και –ελλείψει ηλεκτροδότησης– χωρίς φωτισμούς, με το φυσικό φως του απογεύματος. Τη διοργάνωση της ιστορικής αυτής παράστασης είχε αναλάβει η Περιηγητική Λέσχη, με στόχο την καθιέρωση στη συνέχεια ετήσιας «σαιζόν Επιδαύρου», όμως ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος και ο Εμφύλιος ανέστειλαν τα φιλόδοξα σχέδια. Έτσι, τα Επιδαύρια έμελλε να ξεκινήσουν ουσιαστικά το 1954, με τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, πάλι σε σκηνοθεσία Δ. Ροντήρη, και η επίσημη έναρξή τους να συμπέσει με την εκκίνηση του Φεστιβάλ Αθηνών το 1955, με τον Αλέξη Μινωτή να σκηνοθετεί την Εκάβη. Η μετέπειτα παράλληλη πορεία –μέχρι την οργανωτική συνένωση– των δύο θεσμών και η συνομιλία τους με το ιστορικό και κοινωνικό γίγνεσθαι αποτυπώνεται με ιδιαίτερη ευκρίνεια στο πεδίο του αρχαίου δράματος.
Η Επίδαυρος αναδεικνύεται ως πεδίο μέγιστης καλλιτεχνικής αναμέτρησης, έστω και αν επί μια εικοσαετία παρουσιάζεται εκεί αποκλειστικά το Εθνικό Θέατρο. Στις σκηνοθεσίες του Ροντήρη τα μέλη του χορού, ως φορείς έκφρασης της συλλογικής συνείδησης, εκτελούν ομοιόμορφες κινήσεις και εκφέρουν ομαδικά τα χορικά – στις επικρίσεις που δέχεται για «γερμανική νοοτροπία» ο Ροντήρης απαντά ότι εμπνέεται από τη βυζαντινή μουσική και τα μοιρολόγια. Την «υποταγή στο γερμανικό Sprechchor» και την ομοιομορφία της κίνησης διασπά, κατά δήλωσή του, ο Αλέξης Μινωτής. Παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις των εκάστοτε σκηνοθετών, ένα ενιαίο αρχαιοπρεπές ύφος διαμορφώνεται, καταξιωμένοι ηθοποιοί, όπως ο Μινωτής, η Παξινού, ο Κωτσόπουλος, και νέοι τραγωδοί, όπως η Χατζηαργύρη και η Συνοδινού, αναδεικνύουν την κλασικίζουσα αισθητική γραμμή του Εθνικού Θεάτρου, ενώ το εικαστικό μέρος υπογράφουν οι μόνιμοι «διόσκουροι» της κρατικής σκηνής, ο σκηνογράφος Κλεόβουλος Κλώνης με τους αρχιτεκτονικούς όγκους του και ο ενδυματολόγος Αντώνης Φωκάς με τις ονομαστές πτυχώσεις των χιτώνων του, μυημένος στα μυστικά της υφαντικής από την Εύα Σικελιανού.
Το 1957 το θέατρο του Πολυκλείτου υποδέχεται τον Αριστοφάνη. Το ύφος των παραστάσεων της αττικής κωμωδίας θα διαμορφωθεί από τον σκηνοθέτη Αλέξη Σολομό και τον σκηνογράφο Γιώργο Βακαλό – νεοκλασικίζουσα κομψότητα, ζωγραφικό σκηνικό σε αισθητική ενότητα με τα κοστούμια, στοιχεία από τα αγγεία, από τα ειδώλια, αλλά και από την αθηναϊκή αποκριά, ζωηρά χρώματα, εναρμονισμένα ωστόσο με το χώρο. Δύο χρόνια αργότερα, το 1959, στο Ηρώδειο αυτή τη φορά, η εμβληματική παράσταση των Ορνίθων από το Θέατρο Τέχνης, όπου η αρχαία κωμωδία συναντά χαρισματικά τη νεοελληνική κουλτούρα (σκηνοθεσία Κάρολος Κουν, μετάφραση Βασίλης Ρώτας, σκηνικά – κοστούμια Γιάννης Τσαρούχης, μουσική Μάνος Χατζιδάκις, χορογραφία Ζουζού Νικολούδη), θα δημιουργήσει σκάνδαλο και η δεύτερη παράστασή της θα ματαιωθεί από το Υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως ως βέβηλη.
Τέλος, αν το Ηρώδειο κρατά τα μουσικά σκήπτρα, από το αργολικό θέατρο δεν θα απουσιάσει η κορυφαία του λυρικού θεάτρου Μαρία Κάλλας, που θα ερμηνεύσει εδώ τη Νόρμα του Μπελλίνι, το 1960, και τη Μήδεια του Κερουμπίνι, το 1961.
Στα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών θα κατασκευαστεί μια ψευδής εικόνα του «ουμανιστικού πνεύματος», ερήμην των κοινωνικών ρήξεων και των καλλιτεχνικών ζυμώσεων. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις με ψήγματα καλλιτεχνικού μοντερνισμού υπήρξαν μάλλον συμπτωματικές και δεν μπορούσαν να αλλάξουν τη γενική κατεύθυνση της εσωστρέφειας.
Με τη μεταπολίτευση, όμως, και μέσα στο κλίμα ελευθερίας που σταδιακά διαμορφώνεται, ο καλλιτεχνικός μαρασμός του Φεστιβάλ Αθηνών και των Επιδαυρίων αρχίζει να υποχωρεί. Το Φεστιβάλ Επιδαύρου ανοίγει τις πύλες του στο Θέατρο Τέχνης, τον θίασο που από την ίδρυσή του, το 1942, ταυτίστηκε με τη νεωτερικότητα και αποτέλεσε το αντίπαλον δέος του Εθνικού Θεάτρου – το 1975 παρουσιάζει στο αρχαίο θέατρο τους θρυλικούς Όρνιθες και το 1976 τους περίφημους Πέρσες, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν και μουσική Γιάννη Χρήστου. Την ίδια χρονιά συμμετέχει στα Επιδαύρια και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, με την Ηλέκτρα του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Μίνου Βολανάκη. Στη συνέχεια εμφανίζονται με παραστάσεις τους ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου και το Αμφιθέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου. Συν τω χρόνω, όλο και περισσότεροι θίασοι έχουν πλέον βήμα στην Επίδαυρο, ανάμεσά τους και δημοτικά περιφερειακά θέατρα, όπως το ΔΗΠΕΘΕ Λάρισας, που παρουσίασε μια αξέχαστη Ηλέκτρα του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου, με τη Λυδία Κονιόρδου. Προσκαλούνται επίσης ξένα θεατρικά σχήματα, ενώ και καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Οι ακαδημαϊκές παραστάσεις εναλλάσσονται με απόπειρες διαφοροποίησης.
14°
