Ανταπόκριση από το 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης - Μέρος 2ο

Σε πλήρη εξέλιξη, το 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης υποδέχθηκε χθες τη μεγάλη Γαλλίδα ηθοποιό Ιζαμπέλ Ιπέρ, με αφορμή το αφιέρωμα στο έργο της. Οι διαπιστευμένοι δημοσιογράφοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε η αγαπημένη σταρ, ενώ χθες βράδυ προβλήθηκε η νέα ταινία της «Η πιο πλούσια γυναίκα του κόσμου» του Τιερί Κλιφά, εμπνευσμένη από την υπόθεση Μπετανκούρ, ένα από τα πιο πολύκροτα πολιτικά σκάνδαλα στη Γαλλία. Την Τρίτη δε το πρωί, στο Φεστιβάλ διογανώθηκε masterclass από την ίδια την Ιπέρ, ανοιχτό για το κοινό.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ιζαμπέλ Ιπέρ έρχεται στη Θεσσαλονίκη, όπως και στην Αθήνα. Οι εντυπώσεις από την παρουσία της αντιφατικές. Συναντήσαμε μια μικροκαμωμένη γυναίκα (δεν την πιάνει το μάτι σου), που, όμως, μόλις έβγαλε τα γυαλιά ηλίου, έλαμψε. Εκφραστικό πρόσωπο, λευκό δέρμα, έντονα μήλα και βλέμμα. Σε αντίθεση με πολλές συναδέλφους της, ευτυχώς, δεν διακρίνει κανείς ορατά ίχνη μπότοξ που να παραμορφώνουν το γοητευτικό πρόσωπό της. Μεγαλώνει όμορφα. Αλλά είναι, κατά κοινή ομολογία, ψυχρή η ομορφιά της – ίσως γιατί ως προσωπικότητα εκπέμπει κάτι το απόμακρο, και, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, παρά την ευγένειά της, κάτι ολίγον τι ξινό και σνομπ. Προσεκτική σε όσα λέει, δεν εκπλήσσει με τις δηλώσεις της. Παραμένει, ωστόσο, η απόλυτη μούσα του ευρωπαϊκού κινηματογράφου και τελικά αυτό είναι που έχει σημασία. Έχει δουλέψει με σπουδαίους σκηνοθέτες όπως ο Χάνεκε και ο Βερχόφεν, αλλά και με νέους δημιουργούς, αρκεί να την κεντρίσει το όραμά τους και οι ίδιοι.

«Ναι, είμαι προνομιούχα, καθώς έχω δουλέψει με όλους αυτούς του σκηνοθέτες», παραδέχτηκε σε σχετική ερώτηση του Γιώργου Κρασσακόπουλου που συνομίλησε μαζί της. Ακόμα και σε ταινίες όπως το «Heaven’s gate», την επική υπερπαραγωγή του Τσιμίνο, παρά το ότι, όπως θυμήθηκε, όταν γυρίστηκε το 1980 χαρακτηρίστηκε «καταστροφή!».
«Κι όμως με τα χρόνια, φάνηκε πόσο προσωπική ταινία ήταν – ένα γνήσιο δείγμα ταινίας του δημιουργού με πολιτικό περιεχόμενο. Αν παιζόταν σήμερα θα γινόταν αποδεκτή. Όπως και να έχει, όταν δεν αρέσει μια ταινία που κάνω, ναι, με επηρεαζει ως ηθοποιό, αλλά δεν το φέρω και ως βάρος στους ώμους μου. Οι ρόλοι γινονται στο παρόν. Όταν έγιναν έγιναν. Μετά τους ξεχνάς γρήγορα. Υπ΄ αυτήν την έννοια είμαι άπιστη στις ταινίες μου».

Δεν πιστεύει πως υπάρχουν απαιτητικοί και μη απαιτητικοί ρόλοι. «Όλοι είναι σύνθετοι. Δεν με ενδιαφέρουν πάντως οι αξιαγάπητοι χαρακτήρες, αλλά αυτοί που βρίσκονται στη ζώνη μεταξύ καλού και κακού. Το δύσκολο για μένα δεν είναι να ερμηνεύω περίπλοκους χαρακτήρες. Το δύσκολο είναι να δουλεύω με δημιουργούς που δεν εμπιστεύομαι. Η εμπιστοσύνη είναι η λέξη κλειδί. Όχι, δεν ψάχνω για συγκεκριμένους ρόλους. Βρίσκω ρόλους. Δεν έχω φαντασιώσεις για κάτι συγκεκριμένο. Όλα βρίσκονται στη συνάντηση με τους σκηνοθέτες. Στην επαφή, τη σύνδεση μαζί τους».

Αν έπρεπε να ξεχωρίσει οπωσδήποτε κάποιον ρόλο, μάλλον θα ήταν οι ρόλοι της στις ταινίες «Η δασκάλα του πιάνου» ή το «Elle».
«Oκ, ναι, θα ήθελα να δουλέψω με τον Χίτσκοκ. Στο "Vertigo" ας πούμε. Αλλά είναι νεκρός. Αν και μάλλον δεν είμαι αρκετά ξανθιά για εκείνον!».

Με Έλληνα θα ήθελε να δουλέψει; «Όχι ακόμα. Ίσως αργότερα...». Σπόντα για τον Λάνθιμο; Πάντως μετά, αναφερόμενη στο θέατρο, είπε πως έχει κάτι στο μυαλό της.

Προνομιούχα νιώθει, όπως είπε, και για το γεγονός οτι παίζει γυναίκες που βρίσκονται στο προσκήνιο, στο επίκεντρο, «κι όχι γυναίκες που κρύβονται πίσω από τους άντρες».
«Από τότε που ξεκίνησα, υπάρχουν πλέον περισσότερες σκηνοθέτριες αλλά και γυναίκες τεχνικοί στην Ευρώπη. Είμαστε σε καλύτερη φάση λοιπόν, αλλά έχουμε και δρόμο μπροστά μας. Επίσης σήμερα, έχουν αλλάξει πολλά στον τρόπο που παίζονται οι ταινίες. Υπάρχουν πια διάφοροι τρόποι να δεις ένα φιλμ. Όμως ο καλύτερος τρόπος παραμένει η μεγάλη οθόνη».

Στη Θεσσαλονίκη βρίσκεται με την κόρη της, τη Λολιτά Σαμά, που της μοιάζει πολύ, με την οποία πριν χρόνια είχαν παίξει μαζί στην ταινία «Copacabana».
«Ήταν πολύ παράξενο και αστείο στην αρχή, με αποτέλεσμα να γελάμε συνέχεια. Είναι και που, ενώ συνήθως οι γονείς είναι οι σοβαροί της υπόθεσης, στην ταινία αυτή αντιστρέφονταν οι ρόλοι, η μαμά είναι τρελή!».

Της ζητήθηκε και μια δήλωση για την Παλαιστίνη. Η προσωπική της άποψη για όσα συμβαίνουν.
«Δεν είναι ποτέ αρκετός ο θόρυβος για όσα ταλανίζουν τον κόσμο. Αυτή είναι η απάντησή μου», είπε πριν μας αποχαιρετήσει.

Το Διεθνές Διαγωνιστικό Πρόγραμμα και οι ελληνικές συμμετοχές

Επιστροφή στην πραγματικότητα του ελληνικού σινεμά. Τρεις είναι οι ελληνικές ταινίες που διαγωνίζονται στο Διεθνές Διαγωνιστικό Πρόγραμμα του 66ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Και οι τρεις είναι μεγάλου μήκους δημιουργίες ταλαντούχων «μικρομηκάδων» που έχουμε γνωρίσει στη Δράμα, και μπορείτε να τις παρακολουθήσετε online.

Στο «Beachcomber» ο Αριστοτέλης Μαραγκός εμπνέεται από τον Καββαδία, τον ποιητή των ναυτικών, στήνοντας μια εξαιρετικά ατμοσφαιρική ταινία. Στο φιλμ σχεδόν μπορείς να γευτείς την αρμύρα πάνω στο σκουριασμένο σκαρί που έχει ξεβραστεί στην ακτή και αισθάνεσαι την απελπισμένη ανάγκη του ήρωα για το δικό του μπάρκο διαφυγής, στα χνάρια του ναυτικού πατέρα του, τον οποίο κατάπιε η θάλασσα. Εξαιρετική η ερμηνεία του Χρήστου Πασσαλή (που πρωτογνωρίσαμε ως ηθοποιό στον «Κυνόδοντα» και αργότερα ως δημιουργό). Μια ενδιαφέρουσα ταινία, παρά τις σεναριακές αδυναμίες που εμποδίζουν την ιστορία να απογειωθεί. 

Η Εύη Καλογηροπούλου πάλι, με τη «Gorgonà» της μας παραδίδει μια (γυρισμένη στην Ελευσίνα) ταινία cult προθέσεων, που για κάποιες στιγμές σε αφήνει άφωνο: μετααποκαλυπτικό, το τολμηρό αυτό LGBTQ+ love story, με επιρροές από τις πολεμικές τέχνες και το γουέστερν, διαδραματίζεται σε έναν κόσμο περιβαλλοντικής κατάρρευσης, σήψης και τοξικής αρρενωπότητας, όπου το πετρέλαιο βρίσκεται σε αφθονία, σε αντίθεση με την τροφή, και οι άντρες κάνουν κουμάντο σαν κομάντο: «σφίχτες» πιθηκάνθρωποι ναζιστικών καταβολών δεν αφήνουν στις γυναίκες και στους «αποκλίνοντες» πολλά άλλα περιθώρια, πλην της υποταγής (ή της εξέγερσης...). Σμιλεμένα κορμιά, ερωτισμός, δύο εντυπωσιακές πρωταγωνίστριες, η Μελισσάνθη Μάχουτ και η Aurora Marion –η πρώτη με υπερφυσικές ικανότητες (η ταινία είναι εμπνευσμένη από τις μυθολογικές γοργόνες, τη Σθενώ, την Ευρυάλη και τη Μέδουσα)–, κι ένα πολύ απαιτητικό κάστινγκ. Ηδονοβλεπτικές εικόνες, (υπέρ)συμπεριληπτικό πνεύμα με (υπερ)απλουστευτικά μηνύματα (τα κακά μάτσο αρσενικά και οι καλές θηλυκότητες που εξεγείρονται) καρτουνίστικης αισθητικής, σε μια ταινία που κάποιοι θα λατρέψουν και κάποιοι θα μισήσουν.

Συμπτωματικά μια trans γοργόνα πρωταγωνίστησε και στη φετινή μικρού μήκους ταινία του διδύμου Δ.Τσακαλέα και Λ.Βαρτζιώτη με τίτλο «Γοργόνες». Φαίνεται πως εσχάτως έχει πολλή πέραση στην LGBTQ+ κοινότητα το μυθικό μυστηριώδες πλάσμα που σαγηνεύει, αλλά καταστρέφει κιόλας.

Ιστορία αγάπης μεταξύ δύο γυναικών, αλλά σε εντελώς άλλο κλίμα, είναι και η «Αρκουδότρυπα» του διδύμου Χρυσιάννας Παπαδάκη και Στέργιου Ντινόπουλου, η οποία θα περιγραφόταν και ως ένα «βουκολικό λεσβιακό φιλμ», καθώς, σε αντίθεση με τις περισσότερες γκέι ιστορίες στην Ελλάδα δεν διαδραματίζεται σε αστικό τοπίο, αλλά στην επαρχία, σε ένα ορεινό χωριό δίπλα σε ένα πανέμορφο δάσος της Πίνδου. Νεαρή κτηνοτρόφος ερωτεύεται την κολλητή της, η οποία όμως έχοντας μείνει έγκυος από τον αστυνομικό φίλο της, εγκαταλείπει αιφνίδια το χωριό για μια ζωή μικροαστικής μιζέριας στην πόλη. Υπάρχει ελπίδα για τη σχέση αυτή; Η ταινία ξεκίνησε ως μικρού μήκους με τον ίδιο τίτλο, αποσπώντας μάλιστα πρόπερσι το πρώτο βραβείο στη Δράμα, και το ενδιαφέρον εδώ είναι πως ενσωματώθηκε στη μεγάλου μήκους. Ρομαντική, με εξαιρετικό σάουντρακ που περιλαμβάνει από κλαρίνα του Πετρολούκα Χαλκιά μέχρι ραπ της Σιρένε, και με δύο πολύ καλές πρωταγωνίστριες (Χαρά Κυριαζή και Πάμελα Οικονομάκη), θα απογειωνόταν αν δεν υπέπεπτε σε κάποια μικρά ατοπήματα. Όπως για παράδειγμα το ότι το σκηνοθετικό δίδυμο επιλέγει να μη δείξει ποτέ το πρόσωπο του «μπάτσου» αρραβωνιαστικού, στερώντας του την ιδιότητα του χαρακτήρα, εγκλωβίζοντάς τον στο πλαίσιο ενός συμβόλου της πατριαρχίας και επιφυλάσσοντάς του μια τύχη που δεν του αξίζει, χωρίς να τεκμηριώνεται δραματουργικά.

Να σημειώσω εδώ πως η απεικόνιση της εγκυμοσύνης έχει ενδιαφέρον στο φετινό φεστιβάλ, όπου τουλάχιστον έξι ελληνικές ταινίες καταπιάνονται με το θέμα: από έγκυες λεσβίες μέχρι απρόσμενες εγκυμοσύνες στα 40 από single γυναίκες που ποτέ δεν θέλησαν παιδί, ή στα 20 απολυμένα κορίτσια που ζουν με τους γονείς τους («Life in a beat», Αμέρισσα Μπάστα). Στη δε περίπτωση της γαλλόφωνης «Κίκας» (του Αλέξ Πουκίν), μια κοινωνική λειτουργός και μητέρα χάνει αιφνίδια τον σύντροφό της, ενώ περιμένουν παιδί, και προκειμένου να επιβιώσει οικονομικά γίνεται επαγγελματίας... Dominatrix, υφιστάμενη τις πιο απίθανες και ανώμαλες σεξουαλικές απαιτήσεις των πελατών της (από το να τους πουλά τα βρόμικα εσώρουχά της, μέχρι να τους ασκεί ακραία σωματική και ψυχολογική βία).

Μια ακόμα παρατήρηση σε σχέση με το φετινό πρόγραμμα είναι πως οι Έλληνες αρχίζουν σιγά σιγά να γυρίζουν ταινίες genre (είδους): δεν είναι μόνο η μετααποκαλυπτική «Gorgonà», είναι και η ταινία επιστημονικής φαντασίας «Τόμος 7» του διδύμου Δέσποινας Χαραλάμπους και Πάνου Παππά, που εδώ και χρόνια επιδίδονται στο είδος (για πρώτη όμως φορά σε μεγάλη φόρμα), αλλά και η νέα ταινία του Γιώργου Γεωργόπουλου «Πολύ κοριτσίστικο όνομα το Πάττυ», με ηρωίδα μια νεαρή αθλήτρια του τζούντο που θέλει να κυνηγήσει το όνειρο των Ολυμπιακών Αγώνων και ακολουθεί έναν sensei στην Αθήνα.

Υπάρχουν βέβαια και οι εντελώς αταξινόμητες ταινίες, όπως το τελευταίο έργο του σπουδαίου εικαστικού καλλιτέχνη/κινηματογραφιστή Μπεν Ρίβερς «Mare’s Nest», που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και θα κάνει την αθηναϊκή του πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας (3-17 Δεκεμβρίου, Ταινιοθήκη της Ελλάδος). Στην ταινία του, ο Ρίβερς μας μεταφέρει σε έναν κόσμο όπου ζουν μόνο παιδιά – έναν κόσμο χωρίς ενήλικες. Ατόφια πρωτοπορία. Στο μουσείο MOMus–Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, στο Λιμάνι, προβάλλονται και μερικά βιντεάκια του Ρίβερς ως μέρος της έκθεσης «Ανατροπή (η επιστημονική φαντασία σαν αλλαγή)/ Plot Twist (the science fiction change».

Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος και οι ιδιαίτερες βραβεύσεις του Φεστιβάλ

Κατά τα άλλα, στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος στον Γιώργο Τσεμπερόπουλο, παρακολουθήσαμε με ενδιαφέρον τις πρώτες μικρού μήκους ταινίες που ο σκηνοθέτης γύρισε τη δεκαετία του 1970, όταν σπούδαζε στις ΗΠΑ, σε νεαρή ηλικία. Ταινίες που παίζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και, όπως είπε στο κοινό, σήμερα τις βρίσκει «χάλια». Κι όμως, εν σπέρματι -και παρά τις τεχνικές ατέλειες του πρωτόλειου- φανέρωναν ήδη από τότε, έναν δημιουργό με ιδιαίτερη ματιά και αγάπη στην καλή ιστορία.

Πολύ φορτισμένη χθες το βράδυ η τιμητική βραδιά που διοργανώθηκε για μια πλειάδα αγαπημένων ηθοποιών του λεγόμενου παλιού καλού ελληνικού κινηματογράφου – κάποιοι από τους οποίους κοντεύουν τα 100! Τιμήθηκαν πολλοί, αλλά στη σκηνή της αίθουσας «Παύλος Ζάννας» ανέβηκαν καταχειροκροτούμενοι οι: Βασίλης Καΐλας, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Γιώργος Κωνσταντίνου, Χλόη Λιάσκου, Μπέτυ Λιβανού, Σωτήρης Τζεβελέκος, Αιμιλία Υψηλάντη και Άννα Φόνσου, ενώ πολλοί περισσότεροι παρέλασαν από το μαγνητοσκοπημένο αφιέρωμα που προβλήθηκε στη μεγάλη οθόνη. Τους σπουδαίους ερμηνευτές βράβευσαν νεότεροι ηθοποιοί: από τον πρόεδρο του φεστιβάλ, Άκη Σακελλαρίου, μέχρι τον Ιεροκλή Μιχαηλίδη, τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο, τον Σπύρο Παπαδόπουλο, την Κάτια Γκουλιώνη και τη Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη. Όπως είπε ο Γιώργος Κωνσταντίνου, «τι κερδίσαμε τελικά όλα αυτά τα χρόνια; Την αγάπη του κόσμου κερδίσαμε. Τα λεφτά τα φάγαμε όλα!».

Αξίζει επίσης να μνημονεύσουμε το νέο graphic novel «ΘΒ - Η γαλέρα της ζωής μου» (εκδόσεις Μικρός Ήρως) με την υπογραφή του Θανάση Πέτρου και του Σπύρου Δερβενιώτη, για τον «καλό μας άνθρωπο», τον Θανάση Βέγγο, το οποίο παροουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. Είναι πραγματικά συγκινητικό να βλέπεις τη ζωή του Βέγγου σε κόμικς, που περιλαμβάνει από τη Μακρόνησο και τη γνωριμία του με το Νίκο Κούνδουρο, μέχρι τη γυναίκα του, τη Μίνα, αλλά και τον αείμνηστο Ντίνο Κατσουρίδη – μια σχέση για την οποία μίλησε η σύζυγος του διακεκριμένου διευθυντή φωτογραφίας και δημιουργού, η σκηνοθέτρια και σεναριογράφος Ισαβέλλα Μαυράκη.

Και μια και μιλάμε για βιβλία, μια ακόμα ενδιαφέρουσα έκδοση, με την υπογραφή του κριτικού κινηματογράφου Γιάννη Γκροσδάνη και τίτλο «Έμφυλα πρότυπα στον κινηματογράφο του Παντελή Βούλγαρη» (Αιγόκερως), θα παρουσιαστεί την Παρασκευή στις 6 το απόγευμα, στο Green Room, στο πλαίσιο του 66ου ΦΚΘ. Το βιβλίο αποτελεί μια διεισδυτική μελέτη πάνω στις αναπαραστάσεις φύλου και σεξουαλικότητας στον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο, μέσα από το έργο του Παντελή Βούλγαρη και συγκεκριμένα μέσα από πέντε εμβληματικές του ταινίες («Το προξενιό της Άννας», «Τα πέτρινα χρόνια», «Ήσυχες μέρες του Αυγούστου», «Νύφες», «Μικρά Αγγλία»).

Κλείνοντας αυτό το μικρό ημερολόγιο εντυπώσεων από το 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, να μεταφέρουμε τη συγκίνηση όλων μας, δημοσιογράφων, κριτικών, εργαζόμενων στο Φεστιβάλ, αλλά και κοινού, στην τιμητική εκδήλωση-έκπληξη για τον κριτικό κινηματογράφου Νίνο Φένεκ Μικελίδη, που οργάνωσε ο Ορέστης Ανδρεαδάκης το απόγευμα της Κυριακής, σε μια κατάμεστη αίθουσα. Ο Νίνος Μικελίδης, που, όπως είπε ο διανομέας Ζήνος Παναγιωτίδης, είναι ο μεγαλύτερος εν ζωή Έλληνας κριτικός κινηματογράφου, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του Φεστιβάλ, καθώς και του κινηματογράφου στην Ελλάδα. Εισέπραξε το θερμό χειροκρότημα που του άξιζε.