Η «F1: Η ταινία» δεν είναι άλλη μια αγωνιστική περιπέτεια. Είναι για τη θεϊκή κλήση και το πεπρωμένο
Το κεντρικό θέμα της ταινίας του Γιόζεφ Κοζίνσκι, «F1: Η ταινία», που βγήκε στους κινηματογράφους στις 27 Ιουνίου 2025, συνοψίζεται στον παρόμοιο διάλογο του πρωταγωνιστή Σόνι Χέις, που υποδύεται ο Μπραντ Πιτ, με δύο ήσσονος σημασίας συμπρωταγωνιστές του: μία σερβιτόρα και τον γιο ενός οργανωτή εκτός δρόμου αγώνων αυτοκινήτων Baja 1000. Ζητάει τη γνώμη τους για τη συμμετοχή του στους αγώνες και στην τυπική τους ερώτηση «Είναι πολλά τα λεφτά;» απαντά ότι δεν είναι ζήτημα χρημάτων. Στη λογική τους αντερώτηση «Τότε περί τίνος πρόκειται;» αντί απαντήσεως, χαμογελάει. Σαν να τους λέει «Μα δεν καταλαβαίνετε, αυτό είναι το πεπρωμένο μου».
Ο γνωστός σκηνοθέτης θεμελιώνει τον προσανατολισμό της ταινίας στη σκηνή που ο απένταρος ιδιοκτήτης της ομάδας Formula 1, Apex GP, Ρουμπέν Θερβάντες (τον υποδύεται ο Χαβιέρ Μπαρδέμ) μονολογεί απευθυνόμενος προς τον χτυπημένο και γερασμένο οδηγό του: «Γιατί τα κάνουμε όλα αυτά; Γιατί δεν ασχολούμαστε με το γκολφ; Ξέρω, δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά». Ούτε τα λεφτά, ούτε η δόξα, ούτε η αρχαία αξία της υστεροφημίας δίνουν νόημα στη ζωή των πρωταγωνιστών. Η εσωτερική αίσθηση της «κλήσεως-vocation», ενός πεπρωμένου που δίνει αξία στην ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη είναι αυτό που οδηγεί τον Σόνι Χέιζ, και τον παλιό συνοδηγό του Ρουμπέν Θερβάντες. Κυρίως όμως τον μεσήλικα οδηγό που πηγαίνει όπου τον οδηγεί η τύχη και όχι η λογική επιλογή, που στην περίπτωσή του -σπονδυλοδεσία μετά από ένα πολύ σοβαρό ατύχημα στη δεκαετία του ‘90 και η ηλικία, πρέπει να είναι πάνω από 50 ετών,- θα ήταν μία διοικητική θέση στις αγωνιστικές ομάδες. Εξάλλου, πολύ σωστά τοποθετείται από τον σκηνοθέτη η προσφορά που του γίνεται από έναν πονηρό παράγοντα της ομάδας που εποφθαλμιά να γίνει «χαλίφης στη θέση του χαλίφη». Ο Πίτερ Μπάνινγκ, που τον υποδύεται ο Τομπάιας Μένζις, ενσαρκώνει τον πρακτικό άνθρωπο του αποτελέσματος. Διασώζει την ομάδα οικονομικά, αγορεύει τον εαυτό του διευθύνοντα σύμβουλο της νέας διοίκησης και αναθέτει στον Χέιζ τη θέση του αρχηγού με αντάλλαγμα τη σιωπή του στις ραδιουργίες που ενορχηστρώνει. Ο Χέιζ όμως δεν τον προδίδει. Δίνει στον παλιό του φίλο κάποια αποδεικτικά αθωώσεως των σχεδιαστών, αλλά κυρίως οδηγεί την ομάδα στη νίκη.
Χαβιέρ Μπαρδέμ και Μπραντ Πιτ στο «F1: Η ταινία»
Το σημείο που ενισχύει ακόμα περισσότερο την ιδέα του σκηνοθέτη περί ατομικού προορισμού (κλήση/vocation) -κύριο θεολογικό θέμα του καλβινιστικού προτεσταντισμού που μεταφέρθηκε από τους Άγγλους πουριτανούς στην Αμερική και επιβιώνει στις σύγχρονες Ηνωμένες Πολιτείες μέσω των Πρεσβυτεριανών, των Αναμορφωμένων Εκκλησιών και άλλων- βρίσκεται στην έλλειψη δικαστικής τιμωρίας του δολοπλόκου: του Πίτερ Μπάνινγκ, ο οποίος είχε διαρρεύσει στις ελεγκτικές υπηρεσίες της Formula 1 παραποιημένα σχέδια αεροδυναμικής με στόχο να καταστρέψει τις προσπάθειες του Ρουμπέν να σώσει την ομάδα. Ο «κακός» της υπόθεσης τιμωρείται εμμέσως. Η κατάκτηση της πρώτης θέσης από τον ακατάβλητο οδηγό της Apex GP, Σόνι Χέιζ, και η αντίστοιχη πρόσβαση στη χρηματοδότηση που αποκτά η ομάδα, την διασώζει και συγχρόνως δημιουργείται αρνητικό κλίμα απέναντι στον υποψήφιο αντικαταστάτη στην ιδιοκτησία της. Τα πράγματα μπαίνουν στη θέση τους χωρίς την επέμβαση του νόμου. Στον τελευταίο γύρο, με τη βοήθεια των εντυπωσιακών πλάνων της ταινίας, η τεχνική διευθύντρια της ομάδας Κέιτ Μακένα, που υποδύεται η Ιρλανδέζα ηθοποιός Κέρι Κόντον, λέει στους έκπληκτους από τις επιδόσεις του παλαίμαχου Σόνι Χέιζ συνεργάτες της στο pit wall: «Πετάει». Η σκηνή είναι εμπνευσμένη, το δίχως άλλο, από τις κατατακτήριες δοκιμές στο Γκραν Πρι του Μονακό του 1988 όπου ο Άιρτον Σένα έκανε έναν ιδανικό γύρο, 1,4 δευτερόλεπτα πιο γρήγορα από τον ομόσταυλό του Άλεν Προστ, κατακτώντας την pole position. Ο Σένα περιέγραψε την εμπειρία του ως εξής: «Ξαφνικά με τρόμαξε, γιατί συνειδητοποίησα ότι ήμουν πολύ πέρα από την κατανόησή μου. Οδήγησα αργά πίσω στα pits και δεν βγήκα ξανά εκείνη την ημέρα». Η καταλληλότερη λέξη για να περιγραφεί μία τέτοια κατάσταση είναι το Vocation. Προέρχεται από το λατινικό ρήμα vocare που σημαίνει «καλώ, προσκαλώ» και εκφράζει την «κλήση», «κάλεσμα» (αλλά και «κλίση» για τα ελληνικά), το επάγγελμα και την αποστολή. Απαντά σε όλες τις αγγλοσαξονικές και λατινογενείς γλώσσες και συνδέεται με κάτι που ξεπερνά τα ανθρώπινα. Στα ελληνικά δεν υπάρχει με τόση καθαρή έννοια σε ό,τι αφορά στο επάγγελμα αλλά εμφανίζεται μέσα στη φράση: έχει το χάρισμα, την κλίση. Κυρίως για μια δεξιότητα ή καλλιτεχνικό πάθος.
Ο προορισμένος για «κάτι» άνθρωπος συνδέεται με τα πράγματα υπό μίαν έννοια φυσικής αναγκαιότητας. Ο πρωταγωνιστής μας, κατά τον σκηνοθέτη του, είναι φτιαγμένος για να οδηγεί σε σημείο που να καταργεί τη βαρύτητα και να υπάρχουν στιγμές που όλα έχουν συγχρονιστεί στην υπέρβασή τους. Πέταγε προς τον τερματισμό, έστω και με τη βοήθεια του ομόσταυλού του Τζόσουα Πιρς, που υποδύεται ο Ντάμσον Ίντρις. Αυτός έβγαλε εσκεμμένα εκτός αγώνα τον Λιούις Χάμιλτον με την Mercedes, ένα γύρο πριν τον τερματισμό και ενώ διεκδικούσε την πρώτη θέση με τον Βρετανό. Δεν είναι δύσκολο να συνδέσει κάποιος το πραγματικό γεγονός που συνέβη στην ίδια πίστα με αυτό της ταινίας, την Yas Marina Circuit του Άμπου Ντάμπι, το 2021. Ένα ατύχημα, η αλλαγή ελαστικών του Μαξ Φερστάπεν και μια παράτυπη εντολή του αλυτάρχη του αγώνα Μίκαελ Μάσι έδωσαν το πρώτο πρωτάθλημα στον Ολλανδό και στέρησαν το όγδοο πρωτάθλημα από τον Βρετανό. Τις επόμενες ημέρες ο Τότο Βολφ, ο αρχηγός της Mercedes, ντυμένος στα μαύρα, έδωσε μία συνέντευξη γεμάτη πικρία για την αδικία που έγινε στη«καλό» σκοπό να δώσει στον υπέργηρο πιλότο Χέιζ τη δυνατότητα να πάρει την τελευταία νίκη του στην Formula 1 και να σώσει την ομάδα της ταινίας από την αλλαγή ιδιοκτησίας. Σίγουρα, περισσότεροι άνθρωποι θα θυμούνται τη νίκη του Μπραντ Πιτ παρά τη νίκη του Μαξ Φερστάπεν, ο οποίος μαζί με τη Red Bull δεν έχουν καμιά συμμετοχή στους αγώνες της ταινίας. Μάλλον, για την ακρίβεια υπάρχει μία επαφή στην πίστα της Μόντζα με τραυματισμό του δευτεραγωνιστή σε σύγκρουση με τον Φερστάπεν. Εκείνη την περιβόητη χρονιά είχε γίνει ανάλογο ατύχημα, όταν στην πρώτη στροφή ο Ολλανδός ανέβηκε πάνω στο αυτοκίνητο του Βρετανού και αποκλείστηκαν αμφότεροι.
Ο κινηματογράφος λειτουργεί, κυριολεκτικά, ως μηχανή του χρόνου. Επανασυνθέτει μια ιστορία, που είχε άλλους πρωταγωνιστές και άλλη δυναμική, για χάρη της επουλώσεως ενός τραύματος που συντελέστηκε υπό τις συνθήκες αδικίας. Αφού δεν μπόρεσε ο Βολφ να σταθεί αντιμέτωπος με την οργάνωση της Formula 1 που αισθάνεται ως οικογένεια, τουλάχιστον, ευκαιρίας δοθείσης, διηγήθηκε μία διαφορετική ιστορία. Εξάλλου μια τέτοια παραποίηση - που υποστηρίζεται σε όλη την διάρκεια της ταινίας με τεχνικές και οδηγικές υπερβολές (υπέργηρος πιλότος με χειρουργικής ακριβείας αγωνιστικές παρεμβάσεις, τεχνικές βελτιώσεις με εντυπωσιακά αποτελέσματα) - δεν έχει τόση σημασία μπροστά στην καθοδηγητική ιδέα. Το χάρισμα οδηγεί τον άνθρωπο. «Ήθος ανθρώπω δαίμων» όπως έλεγε ο Ηράκλειτος. Ο χαρακτήρας μας είναι ο δαίμονάς μας. Η θεϊκή κλήση οδηγεί το πεπρωμένο μας.
Ανακουφιστικό. Αλλά φαίνεται ότι είναι απόηχος μιας άλλης εποχής. Το ανθρώπινο φαντασιακό, στον καθ’ ημάς δυτικό πολιτισμό, βρίσκεται ήδη σε διαφορετικό δρόμο. Το πεπρωμένο προϋποθέτει παρελθόν και παράδοση. Ο μετανεωτερικός κόσμος μας προβάλλει τη συμβολική εικόνα ενός ψυχισμού tabula rasa, ενός άγραφου πίνακα που μέσα του μπορεί να αναπτυχθεί κάθε είδους ταυτότητα και στο δέρμα του κάθε είδους τατουάζ.
Η δυνατότητα αλλαγής εαυτού είναι το ζητούμενο και όχι ο προορισμός. Ο αντίστοιχος Μπραντ Πιτ ενός τέτοιου κόσμου προσιδιάζει περισσότερο στη μεταλλαγμένη ιστορία του Χάμιλτον, παρά στη βαρετή κλήση του.
13°
