Η ταινία «Ντονμπάς» του Σεργκέι Λόζνιτσα, βασισμένη σε αληθινά γεγονότα, για όσα εκτυλίσσονταν στο Ντονμπάς πριν τη ρωσική εισβολή.
Η παθολογική συμπεριφορά φαίνεται να είναι το κεντρικό θέμα της πικρής ουκρανικής σάτιρας «Ντονμπάς», που περιγράφει το δράμα της ανατολικής Ουκρανίας πριν από τη ρωσική εισβολή. Η περιοχή ―διεφθαρμένη, ασταθής και θανατηφόρα― δεν μοιάζει με τίποτα απ’ όσα ξέρει ο σημερινός ευρωπαίος θεατής: ο Ουκρανός σεναριογράφος και σκηνοθέτης Σεργκέι Λόζνιτσα τον αναγκάζει να παρακολουθήσει ένα θέαμα ακραίας σκληρότητας που ξεκινά με μια συνέντευξη Τύπου όπου μια γυναίκα πετάει σε ένα δημοσιογράφο έναν κουβά γεμάτο περιττώματα. Όλες οι πλευρές δείχνουν να έχουν άδικο: σε ρεπορτάζ του, ο δημοσιογράφος είχε γράψει ότι η εν λόγω γυναίκα και ο σύζυγός της δωροδοκήθηκαν· η αστυνομία και τα δικαστήρια αφήνουν χώρο στην αυτοδικία· ο διάλογος μεταξύ των πολιτών είναι αδύνατος. Στη συνέχεια, ο Λόζνιτσα παρουσιάζει τη σφαγή πάνω από δέκα ατόμων από ρωσόφωνους αυτονομιστές ―μεταξύ των οποίων τα μέλη ενός κινηματογραφικού συνεργείου― αλλά το γεγονός περνάει στα ψιλά των εφημερίδων. Όλοι οι άνθρωποι στο Ντονμπάς είναι αδικημένοι, το περιβάλλον είναι βαριά τραυματισμένο: οι ζωτικής σημασίας προμήθειες συσσωρεύονται ή διανέμονται μεροληπτικά από τραμπούκους· ο όχλος επιτίθεται σ’ έναν ουκρανόφωνο αιχμάλωτο και τον λιντσάρει μέσα σε τρομερή οχλοβοή. Επικρατεί ο νόμος της προπαγάνδας, η τρομοκρατία, ο παραλογισμός ― ένα καρναβάλι που θυμίζει τον Κουστουρίτσα, αλλά σκοτεινότερο, πιο γκροτέσκο.
Πρόκειται για μια παραγωγή στην οποία έχουν συνεργαστεί Γερμανοί, Ουκρανοί, Γάλλοι, Ολλανδοί και Ρουμάνοι: η ταινία προβλήθηκε και βραβεύτηκε το 2018 στο πρόγραμμα «Ένα κάποιο βλέμμα» του φεστιβάλ των Καννών με σκοπό να μας ενημερώσει για όσα εκτυλίσσονταν από χρόνια στο Ντονμπάς, αλλά μάλλον απέτυχε. Η ρωσική εισβολή μάς έπιασε στον ύπνο. Η ταινία θεωρήθηκε μια σειρά από βινιέτες από την καθημερινή ζωή σε μια εμπόλεμη ζώνη, που ταλαντευόταν μεταξύ δράματος και φάρσας ― κάτι που συμβαίνει συχνά στον ανατολικοευρωπαϊκό κινηματογράφο: ένας κρατικός υπάλληλος παρουσιάζει γελοίες ποσότητες προμηθειών στο προσωπικό ενός μαιευτηρίου· άνδρες επιβάτες ενός λεωφορείου αναγκάζονται να γδυθούν στο χιόνι ως πιθανοί νεοσύλλεκτοι του στρατού· ένας γάμος που γίνεται σύμφωνα με τα έθιμα της Νέας Ρωσίας· ένας στρατιώτης που υφίσταται τελετουργικό ξυλοδαρμό από τους συντρόφους του αφού αποπειράθηκε να λιποτακτήσει. Κάθε βινιέτα απεικονίζει μια κατάσταση με τρόπο που δείχνει τις ντοκιμαντερίστικες ρίζες του σκηνοθέτη, πλην όμως ο θεατής, ιδιαίτερα εκείνος του 2018, δεν άντεξε τις βίαιες και φωνακλάδικες σκηνές, τη βοή και τη μανία. Σήμερα όπου ο πόλεμος παρατείνεται, η ησυχία που επιθυμούσαμε ως θεατές έχει γίνει πια εντελώς αναχρονιστική.
Ο Σεργκέι Λόζνιτσα γεννήθηκε το 1964 στο Μπαρανάβιτσι της ΕΣΣΔ, που τώρα ανήκει στη Λευκορωσία, και μεγάλωσε στο Κίεβο όπου σπούδασε μαθηματικά. Η τελευταία του ταινία με τίτλο «Η φυσική ιστορία της καταστροφής» βασίζεται στο βιβλίο του Γερμανού συγγραφέα W.G. Sebald, με τον οποίον είχε ασχοληθεί και παλιότερα, στην ταινία «Αούστερλιτς». Το «Ντονμπάς» προβάλλεται σε διάφορες πλατφόρμες, μεταξύ των οποίων η Apple TV.
13°
