Ο χορός «ελευθερώνει» τις κρατούμενες

Έπειτα από αρκετές στροφές και αναστροφές του πούλμαν, στους παράδρομους της Εθνικής Οδού Αθηνών- Λαμίας, στο ύψος της Θήβας, η  ταμπέλα μπροστά μας γράφει: «Κατάστημα Κράτησης Γυναικών -Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατούμενων Ελεώνα».  Προσπαθώ να διασκεδάσω την  προφανή αμηχανία μου γι αυτήν την πρώτη επίσκεψη σε φυλακή, «κολλώντας» στις λέξεις. Γιατί χρησιμοποιείται η λέξη «κατάστημα» για να περιγράψει μια  φυλακή; H Wikipedia λέει ότι έτσι ονομάζονται τα κτήρια που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες.  Και γιατί ο Ελεώνας γράφεται με ε και όχι με αι;- κι αυτό το έμαθα, προέρχεται από τα έλη που κάλυπταν την περιοχή στην αρχαιότητα ή κατ’ άλλους, από την ομηρική πόλη Ελεών. 

Καθώς ο δρόμος ανηφορίζει, διακρίνω δεξιά μου τον όγκο των φυλακών. Ένα συγκρότημα κτιρίων ξεπροβάλλει πίσω από την ψηλή μάντρα και τα συρματοπλέγματα. Η πρώτη πύλη ανοίγει, κατεβαίνουμε και αρχίζουν οι έλεγχοι. Ταυτότητες, ακτίνες, δεύτερος έλεγχος με το σκάνερ χειρός. Τα μόνα που επιτρέπεται να έχουμε μαζί μας είναι  χαρτί και μολύβι. …

Μια ακόμα πύλη ανοίγει και βρισκόμαστε σε μια μεγάλη, καλοφτιαγμένη, πεντακάθαρη  αυλή με δέντρα , λουλούδια και παγκάκια. Γύρω –γύρω, χαμηλά κτίσματα με κεραμιδένιες σκεπές. Αν δεν υπήρχαν τα παράθυρα με τα κάγκελα, θα μπορούσες να σκεφτείς ότι είναι η αυλή ενός ξενώνα. Ένας ακόμα έλεγχος και προχωράμε επιτέλους προς την Αίθουσα Ψυχαγωγίας του «καταστήματος» ‒ μια μάλλον ψυχρή και απρόσωπη αίθουσα. Η έκπληξη έρχεται από τα πλαϊνά της παράθυρα –κι αυτά με σιδεριές‒ που βλέπουν σε μια ακόμα εσωτερική αυλή ή μάλλον, σε ένα υποτυπώδες αγρόκτημα, με χήνες, κουνέλια και ένα ελάφι!

Σιγά-σιγά η αίθουσα γεμίζει και ζεσταίνεται. Εκτός από τους δημοσιογράφους, την ομάδα της Λυρικής που μας συνοδεύει και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους, έχουν έρθει, με ειδική πρόσκληση, συγγενείς των κρατουμένων. Μανάδες, γιαγιάδες, μικρά παιδιά, σύζυγοι, αδέλφια…

Μετά το καλωσόρισμα του διευθυντή των φυλακών και του γενικού γραμματέα του υπουργείου Δικαιοσύνης, ο Αλέξανδρος Ευκλείδης, καλλιτεχνικός  διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, μας εξηγεί με δύο κουβέντες, τι είναι το Εργαστήριο χορού. Αυτή η ξεχωριστή αυτή πρωτοβουλία της Λυρικής  ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2017 με τη συνεργασία της Χαράς Κότσαλη και της Κατερίνας Σπυροπούλου. Οι δύο χορεύτριες - χορογράφοι, ή απλά «τα κορίτσια της Λυρικής», όπως τις αποκαλούν οι κρατούμενες, κάλεσαν στην αρχή της χρονιάς, όσες αγαπούν το χορό να συμμετάσχουν στο χοροθεατρικό τους εργαστήριο, χωρίς προαπαιτούμενα χορευτικής εμπειρίας, χωρίς ηλικιακούς περιορισμούς.  Από τις εβδομαδιαίες τους συναντήσεις πέρασαν  80-100 γυναίκες. Άλλες από περιέργεια, άλλες από προσωπική ανάγκη ‒ο χορός σαν ψυχοθεραπεία‒, άλλες, όπως μια μάνα και μια κόρη, κρατούμενες σε διαφορετικές πτέρυγες, μόνο και μόνο για να συναντιούνται. Τελικά έμειναν 14, μια ετερόκλιτη ομάδα από Ελληνίδες και αλλοδαπές, από ανήλικα κορίτσια, νεαρές γυναίκες αλλά και μεγαλύτερες, 50, 60 ακόμα και 73 χρόνων, που δούλεψε εντατικά και με την καθοδήγηση των  «εμψυχωτριών» της, σχεδίασε και έστησε την περφόρμανς που θα παρακολουθούσαμε σε λίγα λεπτά.

Απόψε αυτοσχεδιάζουμε

Η παράσταση αρχίζει. Κάτω από τον κοφτό ήχο ενός μεταλλικού κρουστού ‒ένα κορίτσι χτυπά ένα ταψί‒ η Ντίνα, η πιο επιβλητική αλλά και η πιο μπριόζα από τις κρατούμενες, μας συστήνει τις υπόλοιπες φτιάχνοντας με χιούμορ το πορτρέτο τους. Από τον κεντρικό διάδρομο της αίθουσας περνούν μια-μια οι «χορεύτριες» . Η Σάντρα, η Κατερίνα, η Ταξιαρχούλα, η Χριστίνα… Η μια είναι μωρομάνα, η άλλη μόλις έγινε γιαγιά, η τρίτη τραγουδάει, η τέταρτη κάνει γιόγκα… Η κάθε μια, με τα βιώματά της, με τα δικά της ρούχα, το δικό της στιλ, το δικό της χτένισμα, όλες όμως περιποιημένες, όμορφες… Παρατάσσονται μπροστά μας, σφίγγοντας τα χέρια σαν να φορούν αόρατα δεσμά, σχηματίζουν συμπλέγματα, γίνονται ένα πολύχρωμο ανθρώπινο κουβάρι.

Ήχος ηλεκτρικής κιθάρας και «Light my fire» των Doors για τη συνέχεια. Με τις απρόσμενες μουσικές επιλογές και τους χορευτικούς αυτοσχεδιασμούς τους ‒κάθε βήμα τους ωστόσο  κρύβει πολλή δουλειά και πειθαρχία‒ εξωτερικεύουν συναισθήματα και σκέψεις, αυτοσαρκάζονται… εκφράζουν τις επιθυμίες τους.

«Θέλω να χορέψω σάμπα…» και χορεύουν όλες μαζί το «Είναι της μόδας η σάμπα» με το Τρίο Κιτάρα και τη Σούλη Σαμπάχ.

«Θέλω τα πάνω κάτω…» και να, μια κατακόρυφος.

«Θέλω να κάνω διπλή πιρουέτα…» και όλες μαζί την «εκτελούν» με χιούμορ.

«Θέλω να τραγουδήσω μια άρια…» και ένα 20χρονο κορίτσι τραγουδά ολόσωστα το «O mio babbino caro…» του Πουτσίνι.

 «Άλλαξαν όλα… οι Δευτέρες Κυριακές, για το αναπάντεχο καινούργιο…»

Το χιούμορ διαδέχεται η έντονη συγκίνηση. Μια από τις «μεγάλες» γυναίκες, διαβάζει από ένα κομμάτι χαρτί ένα σπαρακτικό κείμενο γραμμένο από την ίδια. «Θυμάσαι; Πώς έλαμπε το σπίτι τις γιορτές; …Τη θάλασσα τη θυμάσαι;… Χάθηκαν όλα, οι αγκαλιές, οι μουσικές, ζωή χωρίς ζωή…» . Αλλά λίγο πιο κάτω: «Ήρθαν μια μέρα ξαφνικά από το θέατρο. Μαγικοί, ευγενικοί, όμορφοι… Άλλαξαν όλα… οι Δευτέρες Κυριακές, για το αναπάντεχο καινούργιο… Τους κάβους ήρθανε να λύσουνε…». Γύρω της, οι άλλες γυναίκες, πέφτουν, τινάζονται, διπλώνονται, αγκαλιάζονται. Μια χορογραφία χωρίς μουσική. Με δυσκολία συγκρατούμε τα δάκρυά μας.

Η ατμόσφαιρα γίνεται και πάλι ανάλαφρη  όταν τα κορίτσια χορεύουν και τέσσερις τραγουδούν με νόημα, το  «Μια ζωή πληρώνω αμαρτίες αλλονών…» της Ρίτας Σακελλαρίου. Η περφόρμανς όμως φτάνει στο τέλος της. Εντίθ Πιαφ και “Je ne regrette rien” . Τραγουδώντας μαζί της  το λυτρωτικό, αισιόδοξο ρεφρέν «τα παλιά έχουν χαθεί… ξεκινώ από το μηδέν», οι 14 γυναίκες μας αποχαιρετούν. Υποκλίνονται, μαζί με τις «εμψυχώτριές» τους, μέσα σε ένα καταιγισμό χειροκροτημάτων και μπράβο. Είναι η ελάχιστη ανταπόδοση για τη χαρά και τη συγκίνηση που μας πρόσφεραν….

Η παρουσίαση του Εργαστηρίου Χορού της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στις Γυναικείες Φυλακές Ελεώνα Θηβών, πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης / Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής και με τη αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

ΥΓ. Η παράσταση που παρακολουθήσαμε ήταν  η δεύτερη -δύο μέρες νωρίτερα την είχαν παρουσιάσει στις συγκρατούμενές τους- και δυστυχώς η τελευταία.. Μια τρίτη παράσταση που επρόκειτο να ανέβει στην Πειραματική Σκηνή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ματαιώθηκε. Παρόλο που δόθηκε η σχετική άδεια από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, η υπόθεση «σκόνταψε» κάπου ανάμεσα στην Εισαγγελία Λειβαδιάς και την Αστυνομία, και εντέλει το αίτημα μεταγωγής των κρατουμένων απορρίφθηκε. Ο λόγος;  Δεν υπήρχε, είπαν, διαθέσιμη κλούβα!