Νίκος Ζήκος: ένα φωτογραφικό ταξίδι από τις φαβέλες των ψαράδων του Τζέιμσταουν μέχρι τα Κάστρα στο Κέιπ Κόουστ και την Ελμίνα Κόουστ στην Γκάνα
Ο Νίκος Ζήκος ταξίδεψε με την Actionaid σε μια δράση για το χτίσιμο ενός σχολείου σε ένα χωριό της Γκάνας, 7 ώρες από την πρωτεύουσα, Άκρα. Στη συνέχεια, αντί να φύγει με τους υπόλοιπους της αποστολής, αποφάσισε να μείνει στο κέντρο της Γκάνας και να την εξερευνήσει μόνος του. Είναι ο τόπος των αντιθέσεων, καθώς από τη μια υπάρχουν κτίρια μοντέρνας αρχιτεκτονικής, εμπορικά καταστήματα με πολύ ακριβές φίρμες κι από την άλλη θα δεις παράγκες, φτώχεια, σκουπίδια αλλά και πανέμορφες ανεκμετάλλευτες ακτές. Η πιο πλούσια περιοχή είναι εκείνη που βρίσκεται γύρω από το αεροδρόμιο, απ’ ό,τι μου ανέφερε. Και θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι και η «βιτρίνα» του τόπου προς τα έξω. Από εκεί και πέρα, η εικόνα που επικρατεί είναι κυρίως φτωχογειτονιές. Μένοντας 5 μέρες ακόμη στην Άκρα, ο Νίκος Ζήκος ξεκίνησε για να εξερευνήσει την περιοχή από το Τζέιμσταουν μέχρι το Κέιπ Κόουστ και την Ελμίνα. Μαζί του είχε έναν ντόπιο οδηγό, που τον μύησε στα μυστικά της περιοχής και εκτελούσε και χρέη διερμηνέα. Στο διάστημα της παραμονής του στην Άκρα κατέγραψε με τον φωτογραφικό του φακό την καθημερινότητα του κόσμου σήμερα, το γύρω τοπίο αλλά και ιστορικά κτίρια που μας γυρίζουν πίσω στην εποχή της αποικιοκρατίας και του δουλεμπορίου στην περιοχή.
Από το Τζέιμσταουν μέχρι το Κέιπ Κόουστ: όλα όσα κατέγραψε ο φακός του Νίκου Ζήκου
Τζέιμσταουν: οι φαβέλες των ψαράδων, η ψαραγορά και η χωματερή της fast fashion της Δύσης
To Jamestown βρίσκεται χιλιομετρικά σε πολύ μικρή απόσταση από το κέντρο της πρωτεύουσας της Γκάνας. Ωστόσο υπάρχουν περιοχές που δεν επισκέπτονται συχνά οι ντόπιοι. Αυτό είναι το σημείο όπου συγκεντρώνονται οι ψαράδες της περιοχής για να ψαρέψουν και το μέρος μοιάζει σαν να έχει συγκεντρώσει φαβέλες ψαράδων, όπως μου ανέφερε ο Nίκος Ζήκος. Στη συγκεκριμένη γειτονιά, για να ξεφύγεις από τη φτώχεια, οι λύσεις είναι δύο: γίνεσαι ή ψαράς ή πυγμάχος. Ή και τα δύο.
Οπότε ο φωτογράφος στην περιήγησή του στο μέρος αυτό συνάντησε πολλούς ψαράδες, αλλά και πολλούς άντρες που έκαναν προπόνηση πυγμαχίας. Είχε ενημερωθεί από τους ντόπιους ότι όλοι θέλουν κάτι για να φωτογραφηθούν, οπότε είχε μαζί του νομίσματα για να δίνει. Ο οδηγός μιλούσε με τους ντόπιους και τους ζητούσε την άδεια να φωτογραφηθούν. Εκείνοι δεν στήνονταν συνήθως, παρά μόνο κοιτούσαν τον φακό. Ή και όχι.
Είναι γνωστό ότι η fast fashion της Δύσης πουλάει τα μεταχειρισμένα της ρούχα στην Αφρική. Η Γκάνα είναι από τις περιοχές που απορροφούν τα μεγαλύτερα ποσοστά αυτής της εμπορικής συναλλαγής. Τα ρούχα φτάνουν στην Αφρική σε μεγάλες υφασμάτινες μπάλες και στη συνέχεια οι ντόπιοι προσπαθούν να ξεχωρίσουν τα ωφέλιμα από τα ρέλια. Ό,τι μπορούν να ξεχωρίσουν το μεταπουλούν στην ντόπια αγορά. Ό,τι περισσεύει όμως γίνεται απόβλητο, καταλήγει στις χωματερές και στη συνέχεια στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να το ψαρεύουν οι ψαράδες... Έτσι καταλήγουμε στις εικόνες που βλέπουμε παρακάτω: σωροί αποβλήτων υφασμάτων και ένας ψαράς να ξεκουράζεται ανάμεσα στα απόβλητα. Πώς τα ξεφορτώνονται αυτά; Ανά διαστήματα τα καίνε. Αυτό καθιστά την ατμόσφαιρα πολύ δυσάρεστη για τους ντόπιους. Όπως μου ανέφερε ο Νίκος Ζήκος, η φωτογράφιση στο Τζέιμσταουν του πήρε 3 ημέρες, διότι την πρώτη μέρα δεν κατάφερε να κάνει τίποτα, καθώς η ατμόσφαιρα από τη φωτιά ήταν αποπνικτική και δυσκολευόταν να πάρει ανάσες και να κάνει τη δουλειά του. Τώρα αν τα ψάρια επηρεάζονται από όλα αυτά που συμβαίνουν στην περιοχή, αυτό είναι μια άλλη ιστορία...
Στην απέναντι πλευρά βρίσκεται η Ψαραγορά. Εκεί πηγαίνουν οι έμποροι και οι ιδιοκτήτες εστιατορίων για να αγοράσουν ψάρια, κάνοντας πάντοτε τα απαραίτητα παζάρια. Εν αντιθέσει με τις προηγούμενες εικόνες, εδώ η περιοχή είναι γυναικοκρατούμενη. Εκείνες όχι μόνο καθαρίζουν τα ψάρια που φέρνουν οι ψαράδες αλλά και αναλαμβάνουν την πώλησή τους.
To Τζέιμσταουν είναι μια από τις πιο ιστορικές περιοχές της Γκάνας. Ο επιβλητικός φάρος, ύψους 34m, είναι το σήμα κατατεθέν της περιοχής, και μάλιστα έχει σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ορατός από απόσταση 16 ναυτικών μιλίων. Στην παραλιακή περιοχή θα δει κανείς και ψαράδες αλλά και κόσμο που έρχεται απλώς να κάνει το μπάνιο του. Ωστόσο και εδώ τα σκουπίδια ξεβράζονται σε ποσότητες, όπως βλέπουμε και στις φωτογραφίες.
Στο Κάστρο του Κέιπ Κόουστ, ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα σκλαβοπάζαρου στην αφρικανική ιστορία
Θεωρείται Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO πλέον, το Κάστρο του Κέιπ Κόουστ, ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα που συνδέθηκαν με το σκλαβοπάζαρο των αποικιοκρατών της Ευρώπης στην Αφρική. Χτίστηκε από τους Σουηδούς στη δεκαετία του 1650 και χρησιμοποιήθηκε ως εμπορικό κέντρο για την εκμετάλλευση χρυσού –η Γκάνα είναι πολύ πλούσια σε χρυσό που εκμεταλλεύεται η Δύση–, υφασμάτων και ξυλείας, προτού μετατραπεί σε κέντρο συγκέντρωσης σκλάβων. Την εποχή της βρετανικής κυριαρχίας στην περιοχή το κάστρο μετατράπηκε σιγά σιγά στον κυριότερο φορέα σκλαβοπάζαρου στον Ατλαντικό Ωκεανό. Περίπου 1.500 σκλάβοι «εισάγονταν» στο κάστρο κάθε φορά, αναμένοντας να μεταφερθούν στην Αμερική. Οι Αφρικανοί εισέρχονταν στο κάστρο από μια πόρτα με την εξής επιγραφή: «Τhe door of no return» (η πόρτα της μη επιστροφής). Από εκεί και πέρα ξεκινούσε ο Γολγοθάς τους. Όσον καιρό διέμεναν εκεί, οι συνθήκες ήταν απάνθρωπες. Πέρα από το λιγοστό φαγητό και τη βία που μπορεί να τους ασκούσαν οι αποικιοκράτες, δεν υπήρχαν και τουαλέτες, με αποτέλεσμα να «συγκατοικούν» και με κάθε λογής οσμές, έντομα και ζωύφια και πολλά ακόμη που δεν μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους. Εννοείται ότι το «no return», εκτός από την εμπορεία τους, σήμαινε ενδεχομένως και τον θάνατό τους, γιατί κάποιοι ενδεχομένως δεν επιβίωναν υπό αυτές τις συνθήκες.
Μετά την κατάργηση της δουλείας από το βρετανικό κράτος το 1807, το Κάστρο του Κέιπ Κόουστ έκλεισε πολύ σταδιακά και με πολύ μεγάλη καθυστέρηση. Αφού ανεξαρτητοποιήθηκε η Γκάνα το 1957 μετατράπηκε σε επισκέψιμο μουσείο, όπου μπορεί κανείς να πληροφορηθεί όλα όσα συνέβαιναν εκεί μέσα...
Τώρα πλέον η περιοχή έχει επίσης πολλούς ψαράδες, ενώ, αν παρατηρήσει κανείς γύρω του, θα δει μια ανεκμετάλλευτη τουριστικά ομορφιά.
Ελμίνα Κόουστ: Η Χρυσή Ακτή που μετατράπηκε στη μεγαλύτερη ακτή σκλαβοπάζαρου
Σε μικρή απόσταση από το Κέιπ Κόουστ, βρίσκεται η Ελμίνα Κόουστ. Εδώ υπάρχει ένα ακόμη κάστρο, που είχε την ίδια χρήση. Μάλιστα η ιστορία του ξεκινά τον 15ο αιώνα, το 1492, όταν το κατασκεύασαν αρχικά οι Πορτογάλοι για να προστατεύσουν τον χρυσό που υπήρχε σε μεγάλη ποσότητα στην περιοχή. Γι' αυτό και ονομάστηκε αρχικά Χρυσή Ακτή. Ωστόσο, αργότερα το κάστρο αυτό έμελλε να χρησιμεύσει ως χώρος σκλαβοπάζαρου, όπως και το Κάστρο του Κέιπ Κόουστ. Μετά τους Πορτογάλους, το κάστρο πέρασε σε Ολλανδική κατοχή και συνέχισε το σκλαβοπάζαρο. Το 1872 και μέχρι την ανεξαρτητοποίηση της Γκάνας βρέθηκε στα χέρια Βρετανών, που είχαν ευτυχώς καταργήσει τη δουλεία εκείνη την εποχή. Όπως και το άλλο κάστρο, έχει ανακηρυχθεί Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Σήμερα γύρω από το κάστρο αυτό, υπάρχουν και εδώ καρνάγια και ψαράδες, ενώ τα παιδάκια παίζουν ανέμελα και... ελεύθερα, σε μια περιοχή απίστευτης ομορφιάς.
16°
