Ο Κώστας Λάκης στη νέα του έκθεση συγκεντρώνει παλιές και φθαρμένες φωτογραφίες, που τις επιζωγραφίζει και τους δίνει νέα υπόσταση, πλάθοντας ιστορίες για τους εικονιζόμενους
Ένα ταξίδι στον χώρο και στο χρόνο, γεμάτο πρόσωπα που μας συστήνει με τον μοναδικό του τρόπο ο Κώστας Λάκης. Η έκθεση «ΣημeioN 37º/ 23º » στον χώρο Sympan στον Πειραιά αποτελεί το αποτέλεσμα μιας μεγάλης και χρονοβόρας έρευνας του καλλιτέχνη σε παλαιοπωλεία, παλιά φωτογραφεία, ακόμα και σε ιδιωτικές συλλογές. 51 διαφορετικοί άνθρωποι μάς συστήνονται μέσα από τις κορνιζαρισμένες επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη. Καθένας από αυτούς κρύβει και μια διαφορετική ιστορία. Και ο καλλιτέχνης είναι εκεί για να τη διηγηθεί μέσα από τα κείμενα που συνοδεύουν σχεδόν πάντοτε τα έργα του. Τι σκέφτονταν εκείνοι οι άνθρωποι όταν τους φωτογράφιζαν; Με ποια αφορμή βρέθηκαν στον φωτογράφο και ποια ήταν η χρήση της φωτογραφίας; Άντρες, γυναίκες, παιδιά, νέοι και ηλικιωμένοι φιγουράρουν στις κορνίζες της έκθεσης προσκαλώντας μας σε μια ιδιαίτερη περιήγηση, σε διαφορετικά γεωγραφικά μήκη και πλάτη, με οδηγό τον Κώστα Λάκη.
Συνέντευξη με τον Κώστα Λάκη για την έκθεση «ΣημeioN 37o/23o» στο Sympan
Γιατί ονομάσατε την έκθεση με βάση το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της γκαλερί; Είναι μια έμμεση πρόσκληση στον κόσμο να το ψάξει, να έρθει πιο κοντά; Η ιδέα της έκθεσης ξεκίνησε από την πρώτη στιγμή που άρχισα να συλλέγω φωτογραφίες και να σκέφτομαι ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι και πως είχαν ζήσει στη ζωή τους. Οι φωτογραφίες είναι από διαφορετικούς ανθρώπους, από διαφορετικές χώρες και ήταν πολλές οι φορές που ανακάλυπτα τις ιστορίες τους από κείμενα και αφιερώσεις που υπήρχαν σημειωμένες στην πίσω όψη. Και τους φαντάστηκα σαν μια περιπλανώμενη ομάδα που τριγυρνάει στον κόσμο. Έτσι κατάλαβα πως αυτές τις εικόνες τις κράτησαν πολλά διαφορετικά χέρια, άλλοτε οικεία, άλλοτε άγνωστα, πως ξεχάστηκαν σε συρτάρια, τσαλακώθηκαν, σκίστηκαν... Αλλά ευτυχώς δεν χάθηκαν. Ένιωσα πως έχω την υποχρέωση να βρω ένα χώρο για αυτές τις εικόνες και τις ιστορίες τους, ένα τόπο όπου θα μπορούν υπάρχουν απενοχοποιημένοι οι άνθρωποι των φωτογραφιών, απελευθερωμένοι από καταπιεστικά «πρέπει», από φόβους, ντροπές. Τους ονειρεύτηκα να αποφασίζουν να παρουσιαστούν μπροστά μας ντυμένοι με τις πιο ενδόμυχες σκέψεις τους. Και να κάνουν ένα ταξίδι στο χρόνο, ξεκινώντας από σκληρές, καταπιεστικές εποχές και ταξιδεύοντας προς ένα μέλλον χειραφέτησης και ολοκλήρωσης.
Το ΣημeioN 37o/23o είναι οι συντεταγμένες του χώρου «sympan», αλλά είναι επίσης η δήλωση για ένα συγκεκριμένο σημείο στο χώρο και στο χρόνο, ένα σημείο μεταιχμιακό, όπου οι συμβάσεις και οι κανόνες της πραγματικότητας ξεκλειδώνουν και χάνουν την ακαμψία τους. Σε αυτό το οριακό σημείο όπου ο χρόνος κυλά αλλιώς, οι άνθρωποι -φωτογραφημένοι και μη- μπορούν να οραματιστούν πάνω στους εαυτούς τους, στις ελευθερίες και τις δυνατότητες που ενδεχομένως δεν τόλμησαν να αναζητήσουν. Χαίρομαι ιδιαίτερα, που αυτό το σημείο στεγάζεται σε ένα βιομηχανικό χώρο, τον χώρο «sympan» που μοιάζει οργανικά συνδεδεμένος με τις ζωές των ηρώων μου, και στο λιμάνι του Πειραιά, σε έναν τόπο φυσικά συνδεδεμένο με το ταξίδι και την αναζήτηση.
Πόσα έργα θα δούμε στην 21η ατομική σας έκθεση; Είναι όλα ζωγραφισμένα πάνω σε παλιές φωτογραφίες, όπως βλέπουμε. Πώς έγινε η αναζήτηση και η επιλογή των φωτογραφιών; Ποιες ήταν οι πηγές σας;
Τα έργα της έκθεσης είναι 51 ενώ παράλληλα θα υπάρχει στον επάνω χώρο και μια εγκατάσταση πέντε έργων σε μεγάλο μέγεθος, που θα είναι μια συνομιλία των έργων, του χρόνου και των υλικών που χαρακτηρίζουν τον χώρο. Όλα τα έργα είναι επιζωγραφισμένες φωτογραφίες που χρονολογούνται από το 1890, μέχρι και το 1950. Ήθελα να είναι αυθεντικές φωτογραφίες. Αγάπησα που υπήρχε επάνω στις φωτογραφίες αποτυπωμένος ο τότε χρόνος με τα καρφωμένα στον φωτογράφο βλέμματα. Γοητεύτηκα ακόμη και από την υφή τους όταν τις ζωγράφιζα. Μου άρεσε που ήταν φθαρμένες, θαμπές, εύθραυστες, μοναδικές και τα ένιωθα όλα αυτά στα χέρια μου και στα πινέλα μου. Ήταν ένα μοναδικό προνόμιο για μένα.
Την πρώτη φωτογραφία τη βρήκα τυχαία σε έναν υπαίθριο παλαιοπώλη. Ήταν ένα μικρό αγόρι που κάθονταν σε μια καρέκλα και γελούσε. Το φαντάστηκα λοιπόν να έχει χτυπήσει το πόδι του, να το έχει τυλιγμένο με έναν επίδεσμο και να έχει διάφανα φτερά στην πλάτη του. Το φαντάστηκα να λέει ειρωνικά, σαν να ήταν ενήλικας, «τόσα τραύματα κι ούτε ένα δάκρυ κυρία ζωή». Έτσι ξεκίνησε αυτή η περιπέτεια για την αναζήτηση και την ανακάλυψη των φωτογραφιών. Δεν μπορώ να σας πω πόσο έχω ψάξει, πόσο έχω κάτσει απέναντι από φωτογραφίες κρατώντας τες στα χέρια μου προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσω ποιος είναι στη φωτογραφία, τι θα έκανε. Όχι πώς θα ήταν στη ζωή του, αλλά τι θα ήθελε να ήταν.
Κάθε φωτογραφία έχει και τη δική της -περίτεχνη- κορνίζα. Πώς έγινε η επιλογή αυτή; Ταιριάξατε το χρώμα και το μοτίβο της κορνίζας με τη ζωγραφική σας σε κάθε φωτογραφία ή αφού ζωγραφίσατε κάθε φωτογραφία, επιλέξατε την κορνίζα που της ταίριαζε σε χρώμα και σε στιλ;
Αυτό ήταν ένα άλλο δύσκολο και πολύπλοκο θέμα. Αγαπάω πολύ τα μεταχειρισμένα αντικείμενα, αισθάνομαι πως όταν τα επισκευάζουμε και τους δίνουμε νέα ζωή, εκείνα το νιώθουν και μας επιστρέφουν όλη την ενέργεια και τη μαγεία που έχουν ζήσει και κρύβουν μέσα τους. Έτσι λοιπών η απόφαση για τις κορνίζες πήρε το δρόμο που είχα ακολουθήσει και για τις φωτογραφίες: παλαιοπωλεία, γνωστοί, η τύχη, η συγκυρία, όσοι, τέλος πάντων, δεν ήθελαν να κρατήσουν μια παλιά φθαρμένη ξύλινη κορνίζα.
Μετά άρχισα να επισκευάζω τις κορνίζες. Ήταν δύσκολο το έργο που έκανα μόνος μου με πολύ καθάρισμα, επισκευή που ήθελα να είναι εμφανής, να αποκαλύπτει τις ρωγμές του χρόνου, χρησιμοποιώντας ακρυλικά χρώματα, με πατίνες και φύλλα χρυσού για το τελείωμα. Έτσι οι κορνίζες επισκευάστηκαν, βάφτηκαν και περίμεναν τα έργα.
Η τύχη με στήριξε πολύ όταν τελειώνοντας τα έργα, είχα αριθμητικά τόσες κορνίζες όσα και τα έργα. Τα έργα ταίριαξαν μόνα τους τους με τις κορνίζες, έμπαιναν χωρίς αντίσταση μέσα στον χώρο του κάδρου και μου έλεγαν αυτό θέλουμε. Έτσι ένιωθα εκείνη την ημέρα που οργάνωνα την αντιστοιχία έργων και κάδρων.
Οι λεζάντες και τα ποιήματα που βλέπουμε σε όλες τις φωτογραφίες είναι δικής σας έμπνευσης; Είναι σκέψεις πάνω στις φωτογραφίες ή και λίγο-πολύ στοιχεία της δικής σας φιλοσοφίας και στάσης ζωής;
Πάντα μου αρέσει να γράφω πάνω στα έργα μου, πέρα από ελάχιστες περιπτώσεις που αποφασίζω να μην έχω κείμενο. Είναι ο τρόπος που νιώθω πως το έργο έχει ολοκληρωθεί, πως λέει την δική του ιστορία. Όταν κρατώ στα χέρια μου τη φωτογραφία ξέρω τι θέλει να πει, τι θα μου ζητούσε. Και έτσι χωρίς ενοχές έγραψα αυτά που οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να πουν, ένιωσα πως με χρησιμοποιούσαν κατά κάποιον τρόπο. Και αυτό είχε πλάκα γιατί στο τέλος-τέλος δεν μίλαγα εγώ αλλά αυτοί μέσω εμού. Βέβαια, είναι σίγουρο πως ταιριάζουν οι φιλοσοφίες μας για τη ζωή. Αυτό ήταν και ένα κριτήριο για την επιλογή του ποιες φωτογραφίες θα χρησιμοποιούσα και ποιες όχι: με πολλές μου ήταν ξεκάθαρο ότι δεν σκεφτόμαστε τα ίδια πράγματα…
Γιατί επιλέγετε σε αυτά τα έργα σας πολύ συχνά κόκκινο πάνω στο ασπρόμαυρο; Τι σημαίνει για εσάς αυτή η χρωματική αντίθεση;
Αγαπώ πιο πολύ το λευκό, όμως για εμένα το κόκκινο είναι η αρχή της ζωής, είναι πρωτογονικό. Με φοβίζει πολύ το κόκκινο και ίσως αυτός είναι ο λόγος που το χρησιμοποιώ, πιθανόν για να ξορκίσω τους φόβους μου.
Είναι πολλές φορές που καθώς ζωγραφίζω δεν θυμάμαι πώς αποφασίζω για το χρώμα, για το σύμβολο ή τη σύνθεση που θα έχει το έργο. Κάποιες φορές βάζω μια κάμερα να γράφει τον τρόπο που ζωγραφίζω, που κινούμαι με τα πινέλα, πώς χειρίζομαι το χρώμα, τις πινελιές και όταν το βλέπω, μετά δεν με αναγνωρίζω. Επίσης σε αυτά τα έργα που τα περισσότερα είναι μικρών διαστάσεων, η επεξεργασία τους ήταν ακόμη πιο δύσκολη για να αποδώσω αυτό που ήθελα και πιθανόν το κόκκινο χρώμα να έρχονταν μόνο του να φωνάξει μια δύναμη ζωτική, μια δύναμη ανακάλυψης μέσα σε αυτόν το άγνωστο ασπρόμαυρο κόσμο που χωνόμουν.
Ζήσατε για κάποια χρόνια εκτός Αθηνών. Πώς λάβατε την απόφαση να φύγετε και γιατί εντέλει επιστρέψατε; Πόσο απελευθερωτικό είναι για έναν καλλιτέχνη να ζει εκτός Αθηνών; Από την άλλη, ποιες είναι οι δυσκολίες του να ζεις στην επαρχία, αφού το κέντρο των εξελίξεων είναι πάντα η Αθήνα στη χώρα μας;
Νομίζω πως έκανα ένα από τα πιο τολμηρά και ωραία βήματα στη ζωή μου πηγαίνοντας να ζήσω στην Καστοριά. Εκεί ξεκίνησα να γράφω πιο συστηματικά, να ανακαλύπτω τον εαυτό μου, να τολμώ περισσότερο, να απολαμβάνω τη φύση, να παίζω στο θέατρο, να ζωγραφίζω περισσότερο και να γνωρίζω ανθρώπους που μαζί δημιουργούσαμε καθημερινά τέχνη. Οι δυσκολίες υπάρχουν αν θες να τις βλέπεις σαν δυσκολίες. Ποιος είπε πως η ζωή στην Αθήνα είναι εύκολη; Σίγουρα η τέχνη έχει περισσότερες ευκαιρίες να φανεί και να προβληθεί, όμως εμείς βάζουμε τα όρια και το πόσο και πού θέλουμε να πάμε. Για εμένα υπάρχει μόνο η χαρά της δημιουργίας στην όχι και τόσο εύκολη ζωή μου και τίποτα δεν μπορεί να με κάνει να αλλάξω αυτή την θέση σε όποιο μέρος και να ζω και σε όποιες συνθήκες.
Τα επόμενα καλλιτεχνικά σχέδιά σας; Σε εκθέσεις, βιβλία ή θεατρικά έργα;
Σίγουρα η ζωγραφική είναι πάντα μπροστά μου και καθημερινά. Πριν λίγες ημέρες ξύπνησα και είπα πως τώρα ξέρω πως θα είναι η επόμενη έκθεση και τι θέμα θα έχει. Από τη άλλη, θεατρικά κείμενά και ιδέες στριμώχνονται στο μυαλό μου και με οδηγούν στο να κλέψω χρόνο για να τα γράψω. Επίσης περιμένω με αγωνία τον Ιανουάριο να ανέβει το νέο θεατρικό έργο μου.
ΙNFO
Sympan art Space, 28 Nοεμβρίου έως 11 Ιανουαρίου
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
14°
