Διαδρομές στην τέχνη στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων

Ένα ξεχωριστό πανόραμα της ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας του 20ού και 21ου αιώνα ξεδιπλώνεται μέσα από την έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος», που φιλοξενείται στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.

Μέσα από το «Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης» –μια ανεξάρτητη διεύθυνση που ιδρύθηκε το 2013 ως «πολιτιστική ομπρέλα»– η Τράπεζα της Ελλάδος, πέρα από τον καίριο οικονομικό ρόλο της, αναδεικνύει και την πολιτιστική της κληρονομιά καθώς διαθέτει ένα πλούσιο, συχνά άγνωστο στο ευρύ κοινό, πολιτιστικό πρόσωπο. Το Κέντρο, λειτουργώντας ως βασικός δίαυλος εξωστρέφειας, συντονίζει τη Βιβλιοθήκη, το Ιστορικό Αρχείο, το Μουσείο και την εντυπωσιακή συλλογή 3.000 περίπου έργων τέχνης Ελλήνων καλλιτεχνών που χρονολογούνται από τα μέσα του 19ου αιώνα έως σήμερα. 

Την έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος» με 99 έργα από την εν λόγω συλλογή –η οποία ξεκινά από το 1928, έναρξη λειτουργίας της ιδίας της Τράπεζας, και αποτελεί μία από τις πλέον αναγνωρίσιμες συλλογές ελληνικής τέχνης– επιμελείται η Χάρις Κανελλοπούλου, ιστορικός τέχνης και υπεύθυνη της Συλλογής. 

Η σημαντική αυτή έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο της ενίσχυσης της πολιτιστικής ζωής στην περιφέρεια, στο ιστορικό κτίριο της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων, το οποίο υπήρξε το Κεντρικό Κατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος όταν η διοίκησή της εγκαταστάθηκε για λίγες ημέρες στα Χανιά, τον Απρίλιο του 1941.

Η Πινακοθήκη θα φιλοξενήσει έως τις 2 Νοεμβρίου 2025 τα 99 επιλεγμένα έργα της Συλλογής της Τράπεζας, που καλύπτουν την περίοδο 1870–2024. Η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 24 Μαΐου από τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, παρουσία του Δημάρχου Χανίων Παναγιώτη Σημανδηράκη, βουλευτών του νομού (Ντόρα Μπακογιάννη, Σέβη Βολουδάκη, Αλέξανδρος Μαρκογιαννάκης) και του Δημάρχου Ρεθύμνου Γιώργου Μαρινάκη. 

Μέσα από τρεις διακριτές χρονολογικές διαδρομές-ενότητες αποτυπώνεται η εξέλιξη της νεοελληνικής τέχνης, από τη Σχολή του Μονάχου έως τη σύγχρονη αφαίρεση. Το κοινό έχει την ευκαιρία να γνωρίσει έργα εμβληματικών δημιουργών, παλαιότερων και σύγχρονων (Ν. Γύζη, Ν. Λύτρα, Κ. Βολανάκη, Ι. Αλταμούρα, Ο. Ζούνη, Γ. Τσαρούχη, Γ. Ρόρρη, Στ. Δασκαλάκη, Μ. Φιλοπούλου κά), σε μια έκθεση που συνδυάζει την καλλιτεχνική ποιότητα με την ιστορική αναδρομή.

Όπως ανέφερε ο κος Στουρνάρας «Πρόκειται για έργα τέχνης τα οποία αντανακλούν ισχυρές ιδέες, αξίες και συμβολισμούς διαφορετικών εποχών. Δημιουργίες που αναφέρονται σε σημαίνοντες τόπους και χρονικά ορόσημα τόσο της ελληνικής τέχνης όσο και της ελληνικής ιστορίας».

Η έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος» πραγματοποιείται σε μια ιδιαίτερη συγκυρία για την Κρήτη καθώς συμπίπτει με τις εκδηλώσεις μνήμης για τη Μάχη της Κρήτης (20 Μαΐου - 1 Ιουνίου 1941), ένα καθοριστικό γεγονός του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Κατά την πρώτη μαζική αεραπόβαση στην παγκόσμια ιστορία (επιχείρηση Merkur), Έλληνες στρατιώτες, Κρητικοί πολίτες και συμμαχικές δυνάμεις από Βρετανία, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία αντιστάθηκαν σθεναρά, προκαλώντας σημαντικές απώλειες στον εχθρό. Τα Χανιά, τότε διοικητικό κέντρο της Κρήτης, αποτέλεσαν κρίσιμο σημείο συγκρούσεων, με το στρατηγικής σημασίας αεροδρόμιο του Μάλεμε να κρίνει την έκβαση της μάχης. Στα ορεινά χωριά (όπως τα Σφακιά) αναπτύχθηκε έντονη αντίσταση, που αντιμετώπισε σφοδρά γερμανικά αντίποινα.

Αξιοσημείωτο είναι πως τα Χανιά υπήρξαν το τελευταίο ευρωπαϊκό έδαφος που απελευθερώθηκε από τους ναζί, τον Μάιο του 1945, σηματοδοτώντας ουσιαστικά τη λήξη του πολέμου στην Ευρώπη.

Την Παρασκευή 23/05/25, στο Φρούριο του Φιρκά, που βρίσκεται στην βόρεια άκρη του παλιού ενετικού λιμανιού των Χανίων, πραγματοποιήθηκε η τελετή έπαρσης των σημαιών των συμμαχικών κρατών που συμμετείχαν στη Μάχη της Κρήτης, συνοδευόμενη από την ανάκρουση των αντίστοιχων εθνικών ύμνων. Κατά τη διάρκεια της τελετής, παρουσία εκπροσώπων των ελληνικών αρχών καθώς και αντιπροσωπειών από της χώρες που συμμετείχαν στη μάχη, αποδόθηκαν τιμές από στρατιωτικά αγήματα.

Το Φρούριο του Φιρκά χτίστηκε από τους Ενετούς τον 17ο αιώνα για την προστασία της πόλης από θαλάσσιες επιθέσεις. Είναι ένα ιστορικά πολύ σημαντικό σημείο της πόλης γιατί εκεί στη 1η Δεκεμβρίου 1913, υψώθηκε η ελληνική σημαία σηματοδοτώντας την επίσημη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Τα χρόνια της Κατοχής χρησιμοποιήθηκε από τις γερμανικές δυνάμεις ως φυλακή και στρατιωτικό φυλάκιο, ενώ σήμερα στεγάζει το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης.

Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο, η παρουσία της έκθεσης στα Χανιά αποκτά βαθύτερη πολιτισμική και συμβολική διάσταση, προσφέροντας στους επισκέπτες τη δυνατότητα να στοχαστούν επάνω στη διαδρομή της ελληνικής τέχνης και ιστορίας, σε έναν τόπο μνήμης, αντίστασης και πολιτισμού.

Τράπεζα της Ελλάδος: Η ιστορία της

Η Τράπεζα της Ελλάδος, η «τράπεζα των τραπεζών» και θεματοφύλακας της νομισματικής σταθερότητας, αποτελεί έναν από τους πλέον καίριους θεσμούς της ελληνικής οικονομίας. Η ιστορία της διασταυρώνεται αναπόφευκτα και συνδέεται άρρηκτα με την πορεία της σύγχρονης Ελλάδας, καθρεφτίζοντας τόσο τις επιτυχίες όσο και τις προκλήσεις της πολιτικοοικονομικής της ζωής.

Ιδρύθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 1927 με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Γενεύης, ύστερα από συμφωνία μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της Κοινωνίας των Εθνών. Ως ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα της χώρας, είχε κύρια αποστολή τη διασφάλιση της σταθερότητας του εθνικού νομίσματος – ενός στόχου κρίσιμου για την οικονομική ανάκαμψη και πρόοδο.

Η έναρξη λειτουργίας της, στις 14 Μαΐου 1928, και η «ενηλικίωσή» της έλαβε χώρα μέσα σε ένα ρευστό και ασταθές διεθνές και εγχώριο περιβάλλον. Ο πρώτος της Διοικητής ήταν ο Αλέξανδρος Διομήδης, πρώην Διοικητής της Εθνικής Τράπεζας, και Υποδιοικητής ο Εμμανουήλ Τσουδερός. Ο Βρετανός Horace Finlayson ανέλαβε χρέη οικονομικού συμβούλου, με εποπτικές μόνο αρμοδιότητες, εκπροσωπώντας την Κοινωνία των Εθνών. Παρά τη σημασία της, η Τράπεζα αρχικά αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη από το πολιτικό σύστημα, ως θεσμός «επιβεβλημένος» από το εξωτερικό.

Κατά τη μακρόχρονη διαδρομή της, η Τράπεζα της Ελλάδος στάθηκε παρούσα σε όλες τις μεγάλες οικονομικές καμπές: την πτώχευση του 1932, την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης, τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις πληθωριστικές κρίσεις που ακολούθησαν. Ιδιαίτερα την εικοσαετία 1950–1970, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ανασυγκρότηση της χώρας και στη χάραξη της αναπτυξιακής της πολιτικής.

Με την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και, αργότερα, στην ευρωζώνη, η Τράπεζα της Ελλάδος προσαρμόστηκε στα νέα ευρωπαϊκά δεδομένα. Αν και απώλεσε το εκδοτικό της προνόμιο, εντάχθηκε ενεργά στο Ευρωσύστημα, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση και εφαρμογή της ενιαίας νομισματικής πολιτικής.