Η Ηώ Αγγελή κάνει «Slalom» στην γκαλερί Ζουμπουλάκη και μας εξηγεί γιατί

Αν οι προσωπικοί, ιδιωτικοί χώροι μιλούν για τους ανθρώπους που τους κατοικούν, στο ατελιέ της Ηούς Αγγελή μπορείς να αναγνωρίσεις στοιχεία από τα όρια, τα δίπολα που εξερευνά και διαρρηγνύει στην τέχνη της. Στην καρδιά της Αθήνας, στο Θησείο, ζωσμένο στο αχνό χειμωνιάτικο φως της αστικής δύσης από τη μία και με τα παράθυρα ανοιχτά στις φυλλωσιές ενός μικρού εσωτερικού κήπου από την άλλη, εκεί την συνάντησα λίγο πριν τα έργα της πάρουν τον δρόμο για την γκαλερί Ζουμπουλάκη και την έκθεση «Slalom – Μια διαδρομή αλλιώς» που εγκαινιάζεται σήμερα Πέμπτη 2 Φεβρουαρίου 2023.

Τα κοτσύφια που τόσο αγαπά (κι έχουν φτερουγίσει και στους πίνακές της) έχουν στήσει κουβέντα στο διαχωριστικό πλέγμα με τον διπλανό ακάλυπτο, η λεμονιά κατάφορτη με τους ζωηρόχρωμους καρπούς της, οι ξύλινες τάβλες στο δάπεδο μια τεράστια άναρχη παλέτα. Παραταγμένοι στο ψηλοτάβανο εργαστήρι οι καμβάδες της, με τα λογής πράσινα, φαιά και μπλε της νύχτας, ανοίγουν χώρους αμφίσημους, πέρα από τους τυπικούς οπτικούς κανόνες, εκεί που το έξω μπορεί να βρίσκεται μέσα, η πόλη να συναντά την ύπαιθρο, αγριολούλουδα και θαλεροί κήποι να ξεφυτρώνουν σε πλακόστρωτα δωμάτια.

«Το εργαστήριό μου είναι ο πιο δικός μου χώρος, απολαμβάνω να έρχομαι ακόμη και μόνο για να δω το έργο που είναι σε εξέλιξη και να φύγω. Όταν μπαίνω, αφήνω την υπόλοιπη καθημερινότητα απέξω, είμαι εγώ κι ο εαυτός μου. Βρίσκω τον δικό μου ρυθμό, τη δική του επικοινωνία με τα ανοικτά θέματα της ζωγραφικής» μου λέει γελαστή και η γαλήνη στο βλέμμα της μιλά πιο δυνατά κι από τα λόγια γι’ αυτή τη σύνδεση.

Πιτσιρίκι ακόμα είχε δηλώσει αυθόρμητα ότι θέλει να γίνει ζωγράφος. Τη ρωτώ πότε έγινε συνειδητή αυτή η επιθυμία και πώς οδηγήθηκε στο μονοπάτι της ζωγραφικής.

Τότε που καλείσαι να αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις, η ζωγραφική μου φάνηκε ο πιο ενδιαφέρον τρόπος να παρατηρώ τον κόσμο γύρω μου. Στη συνέχεια έγινε μονόδρομος. Απολαμβάνω τους τέσσερις τοίχους του εργαστηρίου χωρίς να συνειδητοποιώ τον χρόνο να περνάει. Κατανοώ τις απορίες μου ζωγραφίζοντας.

Τι είναι για σένα η ζωγραφική και πώς αντιλαμβάνεσαι τον ρόλο σου ως καλλιτέχνιδα;

Η ζωγραφική είναι ένα τεράστιο ανεξερεύνητο πεδίο που θέτει ερωτήματα ξανά από την αρχή, παρά την τεράστια παρακαταθήκη του ανθρώπινου αποτυπώματος μέσα στον χρόνο. Ένας άλλος τρόπος να ερμηνευτεί το μαγικό του κόσμου τούτου, κάθε φορά ξανά και ξανά, η μία γραφή πάνω στην άλλη υφαίνουν ένα παλίμψηστο της δημιουργίας του ανθρώπου. Με γοητεύει αυτή η αναζήτηση της σπουδαίας παρακαταθήκης του νου και του συναισθήματος μέσα από τον ιδιαίτερο και διαχρονικό λόγο της ζωγραφικής. Δεν το βλέπω σαν ρόλο, ζωγραφίζω απλά όπως κάνω οτιδήποτε άλλο μέσα στη ροή του χρόνου.

Ποια είναι η ζωγραφική που σε συγκινεί και σε ενδιαφέρει;

Με συγκινεί ένα πλήθος έργων, από τις βυζαντινές τοιχογραφίες μέχρι την Kiki Smith ή τον Matthias Weischer. Με συγκινεί η ζωγραφική ή η τέχνη γενικότερα που κινητοποιεί τον πολύ εσωτερικό και ανεξερεύνητο εαυτό με συναίσθημα παλλόμενο από ευδαιμονία έως τεράστια αμηχανία. Μπορεί να είναι έργα των αυτοχθόνων της Αυστραλίας, παιδικές ζωγραφιές ή τα συγκλονιστικά έργα του Κiefer. Με συγκινεί κάθε προσπάθεια που μάχεται για την προσωπική αλήθεια του καλλιτέχνη, όσο μικρή ή μεγάλη κι αν είναι.

Μέσα-έξω, κλειστό-ανοικτό, αστικό-υπαίθριο, ακατέργαστη και οικοδομημένη φύση, κίνηση-καθήλωση: στη ζωγραφική σου τα αντιθετικά δίπολα συναντιούνται μέσα από τη διάρρηξη των ορίων. Γιατί; Έχεις καταλήξει από ποια προσωπική ανάγκη εκπορεύεται αυτό; Γιατί σε απασχολεί τόσο η έννοια του ορίου που πρέπει να «σπάσεις»;

Προσπαθώ να κατανοήσω το πλαίσιο που οριοθετεί βασικές αρχές του βίου μας. Με ενδιαφέρει η σχέση ανάμεσα στις αντιθέσεις όπως είναι αυτές που ανάφερες. Ο αστικός και ο υπαίθριος χώρος είναι κάτι που με απασχολεί, ψάχνω τα όριά τους με εμμονή. Πού συναντιούνται, πώς συνδέονταιτα περάσματα. Παρά τις όποιες βεβαιότητες η φύση μας αφήνει άναυδους, σαν αρχέγονη μήτρα γεννά και καταβροχθίζει. Ο ενδιάμεσος τόπος, επίσης, με απασχολεί γιατί είναι ακαθόριστος, απροσδιόριστος και τροφοδοτεί με νόημα τις γέφυρες.

«Σλάλομ-Μια διαδρομή αλλιώς»: Τι κινητοποίησε τη νέα σου δουλειά ;

Την περίοδο του εγκλεισμού η κίνηση γινόταν σε μορφή σλάλομ. Έπρεπε να βρούμε καινούργιες διαδρομές στον χώρο και μέσα μας ώστε, συμβολικά, να αποφύγουμε τα ορατά ή τα απρόβλεπτα εμπόδια.

Η έκθεση περιλαμβάνει δύο ενότητες έργων, τα έγχρωμα, μεγάλων διαστάσεων, και τα σχέδια με μολύβι σε χαρτί που έγιναν κυρίως την περίοδο του lockdown. Η συνθήκη αυτή επηρέασε το βλέμμα, την κίνηση και σίγουρα πολλές συμπεριφορές. Τα κτίρια γίνονται μακέτες και αποκτούν σχεδόν σκηνογραφικό ενδιαφέρον. Κάθε κτίριο αποκτά νόημα από τον περιβάλλοντα χώρο όπου βρίσκεται, αλλά και ο τόπος αλλάζει συνέχεια εγγράφοντας την ανθρώπινη διαδρομή.

Μέσα στην ησυχία των πόλεων, που είχαν τεθεί σε αναγκαστική αναμονή, η φύση εξακολουθεί, με τους δικούς της ρυθμούς, να ανθίζει και να καρπίζει. Παρακολουθώ τη σχέση της φύσης με το κτίσμα. Από το γιαπί μέχρι τη σύγχρονη κατοικία, το αρχέτυπο σπίτι-παιχνίδι μέχρι το ανοιχτό δωμάτιο που καταλύεται από την άναρχη βλάστηση, αυτή η σχέση επικράτησης προσπαθεί να έχει μέσα της κάτι κυνικά ρεαλιστικό και τρυφερά μεταφυσικό.

Από τις παγίδες του «Is it a trap?», της προηγούμενης έκθεσής σου, σ’ αυτήν την τωρινή «διαδρομή αλλιώς», ποια είναι τα εμπόδια που προσπαθείς να αποφύγεις;

Οι παγίδες είναι κρυμμένα εμπόδια, μεταμφιεσμένα συνήθως σε κάτι άλλο. Οι ελιγμοί της slalom διαδρομής επίσης, μεταφορικά, μας οδηγούν πέρα από «την ολισθηρή πλαγιά».

Οι κήποι επιμένουν να φύονται στη δουλειά σου. Τι αντιπροσωπεύουν οι κήποι και η φύση για σένα; – ίσως, αυτό που δεν τιθασεύεται, που λειτουργεί πέρα από τη δική μας βούληση και τον ανθρώπινο έλεγχο, την ελευθερία εν τέλει;

Οι ανοιχτοί χρωματιστοί κήποι σίγουρα ακουμπάνε στην παιδική ηλικία. Τα αγριόχορτα στις άκρες των δρόμων κι αυτά δίπλα στις καλλιέργειες που δεν προλάβαιναν να τα ξεριζώσουν και φύτρωναν ξανά. Τέτοια επιμονή. Η φύση παντού. Κάποιες φορές την είδα και κάποιες την ονειρεύτηκα, την αναζήτησα στον ενδιάμεσο ακατοίκητο τόπο, για να την ερμηνεύσω.

Τα έργα που παρουσιάζεις, φιλοτεχνημένα από το 2019 μέχρι και σήμερα, δουλεύτηκαν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την καραντίνα. Πώς βίωσες αυτή τη διαδρομή και πώς σε επηρέασε; Έχει αποκρυσταλλωθεί με κάποιο τρόπο –και, αν ναι, πώς;– στη ζωγραφική σου;

Αυτή η αναπάντεχη καθημερινότητα ήταν ένα πραγματικό εντός-εκτός, με πολύ καθαρά όρια, εμπόδια και περιορισμούς. Έτσι οργάνωσα τις slalom διαδρομές για να πηγαίνω από το σπίτι στο εργαστήριο, που απέχουν αρκετά μεταξύ τους. Αν υπήρχε κάτι άλλο θετικό σ’ αυτήν τη δυστοπική συνθήκη, ήταν σίγουρα η απίστευτη ησυχία, έως και ερημιά, της πόλης. Τα κτήρια κρέμονταν απρόσωπα και βουβά, φτιάχνοντας ένα νέο σκηνικό. Η φύση, από την άλλη, σε πλήρη δράση και εξέλιξη, γίνεται ακόμη πιο λαμπερή και προκλητική απέναντι στην εσωστρεφή πόλη, φυτά και αγρίμια κατηφορίζουν από τις παρυφές των γύρω βουνών. Η πόλη αλλιώς.

Έχεις μιλήσει για τη σημασία της ρωγμής στη δουλειάς σου, για το γεγονός ότι δεν πιστεύεις στις βεβαιότητες. Στο περιβάλλον της πανδημίας ένιωσες την ανάγκη να αναθεωρήσεις αυτήν την άποψη; Αναζήτησες τη «σιγουριά» της βεβαιότητας, της κανονικότητας ή τη θεωρείς ασυμβίβαστη με την καλλιτεχνική ιδιότητα;

Η ρωγμή, η αμφιβολία απέναντι στις βεβαιότητες, θεωρώ ότι είναι απαραίτητη στην έρευνα, στην ελευθερία, στο απρόοπτο ή ακόμη και στην αποδόμηση. Δεν δέχομαι τα συμπαγή σχήματα χωρίς τη ρωγμή που επιτρέπει στον αέρα να κυκλοφορεί ανάμεσα, ανανεωτικά ακόμη και διαβρωτικά. Αν στο έργο η ιδέα διαρραγεί, πιθανόν να μας οδηγεί στο επόμενο βήμα. Τουλάχιστον έτσι ανοίγεται η δυνατότητα να πειραματιστούμε ξανά, αυτό είναι ένα από τα ζητούμενα στη διαδικασία της δημιουργίας, της κάθε είδους δημιουργίας, να πέφτουμε και να σηκωνόμαστε.

Στη γκαλερί Ζουμπουλάκη δείχνεις και σχέδιά σου, τα οποία είναι πιο δομημένα. Εννοώ ότι δεν έχουν τη ρευστότητα που χαρακτηρίζει τη δουλειά σου στον καμβά. Τι ρόλο παίζει το σχέδιο στην πρακτική σου;

Τα σχέδια συνήθως τα δουλεύω στα ενδιάμεσα διαστήματα των έργων στον καμβά. Στο lockdown, στην αρχή, τα σχέδια έγιναν το κύριο μέρος της δουλειάς, λόγω της εύκολης πρόσβασης στο υλικό, οπότε δημιουργήθηκε μια αυτόνομη ενότητα ενός νέου σχεδιασμένου χώρου.

Πόση καταστροφή ενέχει η διαδικασία της δημιουργίας;

Η μία γραφή εγγράφεται πάνω στην προηγούμενη, δημιουργείται ένα παλίμψηστο γραφών, η μία ακυρώνει την άλλη. Έχω καταστρέψει αρκετά έργα στη διαδικασία της ζωγραφικής, κάποιες φορές το μετάνιωσα, τις περισσότερες όχι. Λέω «κάτω από αυτό το έργο υπάρχουν άλλα δύο». Η καταστροφή είναι σχεδόν προϋπόθεση κάθε δημιουργίας, πετάς πολλά προηγούμενα για να πας στα επόμενα… Η «καταστροφή» των ιδανικών προτύπων, όπως ο πατέρας, ο δάσκαλος και κάθε άλλης ιδανικής πρόκλησης, για να μείνει ατόφιος ο εαυτός.

INFO:
Ηώ Αγγελή, Slalom - Μια διαδρομή αλλιώς
Γκαλερί Ζουμπουλάκη, πλατεία Κολωνακίου 20, 2103608278
Εγκαίνια: Πέμπτη, 2 Φεβρουαρίου 2023 18.00 - 21.00
Διάρκεια 2 Φεβρουαρίου - 11 Μαρτίου 2023

Η ATHENS VOICE είναι χορηγός επικοινωνίας της έκθεσης.