Φαντάζομαι ο υπουργός Πολιτισμού θα νιώθει σαν τον Οιδίποδα («με τα χεράκια μου έβγαλα τα ματάκια μου») καθώς η ανακοίνωση του προγράμματος του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου από τον Γιαν Φαμπρ συσπείρωσε τον ελληνικό καλλιτεχνικό κόσμο που ζητάει πλέον την παραίτησή του. Κι αν αυτό είναι προϊόν μιας ανοιχτής «συνέλευσης» που προήλθε από μια δικτυακή πρόσκληση ―και όχι συνδικαλιστικό αίτημα― μάλλον είναι πιο «απειλητικό», καθώς συνυπογράφεται από το πιο σημαντικό δυναμικό στο χώρο της ελληνικής τέχνης (κυρίως στο χώρο του θεάτρου), ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης, που του αναγνωρίζει έλλειψη «πολιτιστικής πολιτικής».
Αιτία αυτής της συνάντησης-αντίδρασης ήταν ότι στην ανακοίνωση του προγράμματος του Διεθνούς Φεστιβάλ Αθηνών από τον Γιαν Φαμπρ και την ομάδα του έγινε φανερό πως για φέτος το μεγαλύτερο ποσοστό των παραστάσεων θα είναι βελγικής προέλευσης (ιδιαίτερη πατρίδα του Φαμπρ), μεγάλο τμήμα της αφιερωμένο στον ίδιο τον καλλιτέχνη, ενώ η ελληνική παρουσία περιορίζεται στο ελάχιστο ―όπως και τα επόμενα χρόνια―, με το 2019 να επανέρχονται οι Έλληνες δημιουργοί κάτω από την ομπρέλα του «Eλληνικού matrix».
Δεν είναι ασήμαντοι οι λόγοι εκνευρισμού, μόνο που κατά τη γνώμη μου, κακώς στέκονται απέναντι στον Φαμπρ. Ο Φαμπρ είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος καλλιτέχνης, στον οποίο ανοίγουν τις πόρτες τους τα μεγαλύτερα μουσεία ―και θέατρα― του κόσμου για να δημιουργήσει το δικό του σύμπαν με τον τρόπο και την αισθητική του. Και αυτό πήγε να επαναλάβει εδώ, μ’ έναν εξαιρετικά όμως άκομψο τρόπο. Με τη δικαιολογία πως δεν γνωρίζει την ελληνική καλλιτεχνική πραγματικότητα, και πως δεν είχε χρόνο να κλείσει ένα πρόγραμμα, καταλήγει σ’ ένα πρόγραμμα αφιερωμένο στο έργο του ―και τους ομολογουμένως εξαιρετικούς συμπατριώτες του―, την ίδια ακριβώς στιγμή που μετονομάζει το Φεστιβάλ σε Διεθνές. Αυτός όμως είναι ο Φαμπρ και ίσως γι’ αυτό και να τον αγαπάμε ― γιατί δεν υπολογίζει κανέναν, και κάνει αυτό που γουστάρει και πιστεύει. Το αν θέλει να το κάνει στις πλάτες μας, γιατί να του χρεωθεί; Ας μην ψωνίζαμε τόσο γρήγορα, χωρίς να μάθουμε τους στόχους του, χωρίς να λάβουμε υπόψη πως κάθε αλλαγή ηγεσίας καλλιτεχνικού διευθυντή, τουλάχιστον στις πολιτισμένες χώρες, προϋποθέτει ένα διάστημα κοινής δουλειάς/ενημέρωσης μεταξύ του πρώην και του νυν διευθυντή, χωρίς να ακολουθούμε τις διαδικασίες που ακολουθούνται στις προηγμένες χώρες όπου η ανάλειψη μιας διευθυντικής καλλιτεχνικής θέσης γίνεται μέσω ειδικής επιτροπής κ.λπ.
Η συνέλευση
Πριν από τη συνέλευση, έξω από το θέατρο Σφενδόνη, η διάθεση «ετοιμοπόλεμη». Στις συζητήσεις κοντράρονταν το «δεν καταλαβαίνω γιατί να λάβει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή ένας Βέλγος» με το «μη δείχνουμε επαρχιώτες». Σε πιο πολιτικοποιημένα πηγαδάκια απόψεις όπως «δίνοντας θέσεις καλλιτεχνικών διευθυντών σε ξένους δείχνουν δήθεν διεθνιστές και προοδευτικοί, ενώ στην πραγματικότητα είναι ανήμποροι να χαράξουν πολιτική» και «μια χαρά, φέρνουν έναν ξένο καλλιτεχνικό διευθυντή και ο Δούρος αποφασίζει για τα φράγκα».
Μέσα το αδιαχώρητο κυρίως από σκηνοθέτες, ηθοποιούς και χορευτές ― λιγότερους εικαστικούς και μουσικούς. Ο Αργύρης Ξάφης ανέλαβε το ρόλο του συντονισμού, δίνοντας το λόγο σε όσους τον ζητούσαν, οι οποίοι έπρεπε να αναπτύξουν το σκεπτικό τους μέσα σε 3 λεπτά. Στις εισηγήσεις ακούστηκαν από λόγια πικραμένων (αποκλεισμένοι μονίμως από το φεστιβάλ), συντεχνιακά προβλήματα, απαιτήσεις να πληρωθούν τα δεδουλευμένα από το περσινό Φεστιβάλ (ακόμη δεν έχουν ξεχρεωθεί), αλλά κυρίως τρόποι που πρέπει να δράσουν. Ακούστηκαν θερμόαιμες θέσεις (να πραγματοποιήσουν δράσεις κρεμασμένοι στις πλατείες και στο Υπουργείο Πολιτισμού/ μποϊκοτάζ στο Φεστιβάλ/ δημιουργία Αντιφεστιβάλ κ.λπ. που τελικά δεν πέρασαν), μαζί με αντι-φαμπρικές αιχμές―τα περιβόητα παλλόμενα πέη προκάλεσαν πλήθος ανεκδότων―, που όμως στο πέρασμα του χρόνου αμβλύνονταν. (Στο τέλος σχεδόν όλοι συμφώνησαν πως πρόκειται για ένα σπουδαίο καλλιτέχνη, που όμως τους έχει προσβάλει). Υπήρξαν αυτοκριτικές κάποιων που πίστεψαν και ψήφισαν την κυβέρνηση, αλλά υπήρξαν και νηφάλιες τοποθετήσεις (πολλοί ήταν αυτοί που επισήμαναν πως πρέπει επιτέλους να αλλάξει ο τρόπος επιλογής καλλιτεχνικών διευθυντών). Τα πνεύματα οξύνθηκαν κάποιες φορές: στο αν πρέπει ή όχι να συμμετέχουν τα κρατικά θέατρα στο Φεστιβάλ της Επιδαύρου, βάση του προγράμματος το οποίο έχει ανακοινωθεί (ο Στάθης Λιβαθινός ήταν κάθετος πως πρέπει) ή στο αν πρέπει ή όχι να μπουν σε διαδικασία διαλόγου με τον υπουργό ή να του ζητηθεί παραίτηση (ψήφισαν παραίτηση) κ.ά.
Η επιστολή προς τον Φαμπρ του ηθοποιού και συγγραφέα Γιάννη Μαυριτσάκη, την οποία έγραψε χθες ―σίγουρα εν θερμώ― και τη διάβασε στη συνέλευση, ψηφίστηκε ομόφωνα να παραδοθεί στον υπουργό, μαζί με το προεκλογικό κείμενο του ΣΥΡΙΖΑ (έπεσε πολύ γέλιο όταν το ανέγνωσε η Άντζελα Μπρούσκου). Ενστάσεις υπήρξαν στο αν έπρεπε η επιστολή να αφορά τον Φαμπρ ή να αλλαχθεί και να αφορά τον υπουργό. Τελικά συμφώνησαν να γράψουν και μια επιστολή προς τον υπουργό, που να του ζητούν την παραίτηση, ενώ την επιστολή προς τον Φαμπρ να τη στείλουν και στο εξωτερικό.
Η επιστολή Γιάννη Μαυριτσάκη (όπως την κατέγραψα):
«Κύριε Φαμπρ, στο σύντομο πέρασμά σας από τη χώρα μας προλάβατε να διαπράξετε μια σειρά από σοβαρά ατοπήματα, τα οποία συνιστούν βαθύτατες προσβολές για όλους εμάς που υπογράφουμε αυτή την επιστολή αλλά και για άλλους πολλούς. Συγκεκριμένα:
1.Συμμετείχατε σε μια αριστοκρατικού τύπου συνέντευξη με card visit, συνθήκη πρωτόγνωρη όχι μόνο για τα ήθη του Ελληνικού Φεστιβάλ, από την οποία επιλέξατε να απουσιάζουν οι Έλληνες καλλιτέχνες αγνοώντας ότι το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, όπως και κάθε άλλο Φεστιβάλ, είναι κατά κύριο λόγο δημιούργημα των καλλιτεχνών που το τροφοδοτούν γενναιόδωρα επί χρόνια με το ταλέντο, το πάθος και τις πρωτοποριακές ιδέες τους.
2. Παραδεχτήκατε ότι δεν έχετε την παραμικρή ιδέα για τη σύγχρονη ελληνική καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά παρόλα αυτά θεωρείται εαυτόν ικανό να αναλάβει ως curator τον κορυφαίο πολιτιστικό θεσμό της χώρας, υποβιβάζοντας έτσι τους Έλληνες δημιουργούς σε μια θολή καλλιτεχνικά ανυπόληπτη μάζα που θα έπρεπε να σας οφείλει και ευγνωμοσύνη.
3.Μας συστήσατε, με το καλημέρα, ένα ανοικονόμητο επιτελείο Βέλγων συνεργατών, οι οποίοι, σημειωτέον, μαζί με εσάς θα μισθοδοτούνται από το χρεοκοπημένο κράτος μας, αποδεικνύοντας έτσι, με τον πιο εύγλωττο τρόπο πως η άγνοιά σας περί του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού επιθυμείτε να παραμείνει άγνοια.
4.Προσπαθήσατε, με αξιομνημόνευτο θράσος είναι η αλήθεια, να μας εξαπατήσετε υποστηριζόμενος πως θα μετατρέψετε σε Διεθνές ένα φεστιβάλ που είναι ήδη Διεθνές από τα γεννοφάσκια του. Ανακοινώνοντας ταυτόχρονα ένα πρόγραμμα καθαρά βελγοκεντρικό, με εσάς βεβαίως να αποσπάτε τη μερίδα του λέοντος.
5. Αποκλείσατε ουσιαστικά από το δικό μας φεστιβάλ, όχι μόνο για φέτος αλλά και για τα επόμενα χρόνια, εμάς τους Έλληνες δημιουργούς θεωρώντας μας ανάξιους να συμμετέχουμε στην Εγκατάσταση, που εσείς ο ίδιος επιμελείστε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ίσως μας ξαναδοθεί το βήμα αφού πρώτα θα έχουμε μυηθεί με όρους κανονικότατης εκπαίδευσης στο προσωπικό αισθητικό σας σύμπαν.
Για όλους αυτούς τους λόγους, για την οίηση και τον απροκάλυπτο καλλιτεχνικό ολοκληρωτισμό που επιδείξατε, έχετε καταστήσει τον εαυτό σας, κύριε Φαμπρ Persona Non Grata. Και προς αποφυγή παρανοήσεων, με την παρούσα επιστολή δεν επιχειρούμε να διαπραγματευτούμε μαζί σας. Όχι. Δεν είμαστε συνδικαλιστές, δεν ζητάμε να μας παραχωρήσετε χώρο και χρόνο στην Εγκατάστασή σας, ούτε θα φτάναμε ποτέ στο ταπεινωτικό σημείο να διεκδικούμε από εσάς όσα μας ανήκουν.
Με την παρούσα επιστολή σάς κάνουμε γνωστό αφενός ότι δεν σας αναγνωρίζουμε ως καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου και αφετέρου ότι οφείλετε να διορθώσετε τις προσβολές που διαπράξατε εις βάρος μας κάνοντας το αυτονόητο: επιστρέφοντας την πράξη διορισμού σας εσείς και οι συνεργάτες σας στον υπουργό, ο οποίος σας την παρέδωσε.
Αθήνα, 1 Απριλίου»
Η συνέλευση ήδη μετρούσε 4 ώρες ―όταν αποχώρησα― και άρχισαν να «διορθώνουν» την επιστολή που είχε γράψει πρόχειρα ο Μάνος Στεφανίδης, όταν αποφασίστηκε να ζητηθεί από τον υπουργό η παραίτηση. Η πρώτη μορφή της επιστολής ήταν... «Συμφωνήσαμε με μια συντριπτική πλειοψηφία πως πρόκειται για μια απαράδεκτη ενέργεια που αποδεικνύει την παντελή έλλειψη πολιτιστικής πολιτικής αλλά και ευρύτερα πολιτιστικού οράματος. Η οποία στρέφεται και εναντίον της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και εναντίον των χειμαζομένων και άνεργων Ελλήνων δημιουργών. Επειδή οι πράξεις αυτές είναι σαφώς παράνομες και αντισυνταγματικές, μετά λόγου γνώσεως, ζητάμε την παραίτησή σας».
Οι δύο επιστολές (μαζί με το πολιτιστικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ) θα επιδοθούν, ενώ προγραμματίζεται συγκέντρωση διαμαρτυρίας μπροστά στο Υπουργείο Πoλιτισμού για τη Δευτέρα. Και έπεται συνέχεια...
13°
