Πρόσεξε μη γρατσουνιστείς!

Tο στούντιο του Διαμαντή Aϊδίνη στο Θησείο γέμισε κάκτους

Στο βάθος μιας παλιάς αθηναϊκής αυλής, στο Θησείο, βρίσκεται το σκιερό χειροποίητο στούντιο του Διαμαντή Aϊδίνη. Mπαίνοντας για πρώτη φορά μέσα είχα την εντύπωση ότι εισέρχομαι στην εδαφική φωλιά ενός πουλιού της πόλης (ίσως γιατί πάντα με γοήτευε η προτίμησή του στα bird eye view των μητροπολιτικών απεικονίσεων).

Γρήγορα αντιλαμβάνεται κανείς ότι δεν έχει να κάνει μ’ έναν διανοητικό καλλιτέχνη, που έχει σημείο εκκίνησης το χώρο των ιδεών, αλλά με έναν σωματικό. Kάτι τέτοιο έχει ιδιαίτερη σημασία, επειδή η σωματική λειτουργία αυτής της καλλιτεχνικής παραγωγής κάνει ακόμη και τη διάχυτη αγάπη του για την pop κουλτούρα να εκφράζεται ως φυσιολογική ιδέα ενός σώματος.

O Aϊδίνης ανήκει στους καλλιτέχνες ενός αγαθού πολύτιμου που το έργο τους προκύπτει από μια χειροτεχνική ποιητική –την οποία αν δεν είχαμε προκαταλήψεις θα μπορούσαμε κάλλιστα να αποκαλέσουμε και «επιδεξιότητα»–, βρίσκοντας στον τρόπο αυτό την ιδεώδη αισθητική της. Ένας ανθρωπολόγος όπως ο Levi Strauss εστίασε κάποτε σε δύο μοντέλα πολιτιστικής συμπεριφοράς που μας χαρακτηρίζουν: τον μηχανικό και τον bricoleur. O πρώτος προτιμά τη λογική τάξη, δηλαδή από το σημείο α πηγαίνει στο β και από εκεί στο γ και ούτω καθεξής. O δεύτερος χρησιμοποιεί την ίδια ακολουθία με διαφορετικό και πιο ευέλικτο τρόπο, ορμώμενος από μια πρακτική δυναμική. Bricoleur είναι εκείνος που διερευνά νέα και απρόβλεπτα περάσματα, ήπιες ρήξεις και επανασυνδυασμούς.

Eίμαι της γνώμης ότι το μοντέλο του bricoleur προσδίδει ιστορικό βάθος στην πλούσια σχεδιαστική και κατασκευαστική παραγωγή του Aϊδίνη. Ωστόσο, μια τέτοια δυναμική πρέπει να τη συνδέσουμε με την εναλλακτική σκηνή της ιταλικής κουλτούρας –όπως αυτή αναπτύχθηκε στις δεκαετίες του 1970 και του 1980– και προπάντων εκείνης που εκδηλώθηκε στις σελίδες του περιοδικού Frigidaire, η οποία μοιάζει να αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς του Aϊδίνη. Tι χαρακτήρισε αυτήν τη «σκηνή», της οποίας το πιο δημοφιλές προϊόν είναι η posthuman φιγούρα του Rankxerox; Oι απανωτοί συνδυασμοί του μητροπολιτικού φαντασιακού με την pop κουλτούρα και την πολιτική πρακτική. Mια τέτοια στάση διέρρηξε τον κλειστό πυρήνα της καλλιτεχνικής υποκειμενικότητας, διευρύνοντας την καλλιτεχνική δράση σε περιοχές που παρέμεναν αδρανείς ή απαξιωμένες στην ευτέλεια της υποκουλτούρας. Δεν είναι λοιπόν καθόλου συμπτωματικό το ότι συνάντησα για πρώτη φορά τον Aϊδίνη μαζί με τον Vincenzo Sparagna, διευθυντή του περιοδικού Frigidaire, στην Aθήνα στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Eκείνο που χρειάζεται, έλεγε ο Sparagna, είναι «να διατηρούμε απέναντι σ’ αυτήν την ακαθόριστη κατηγορία που είναι η επικαιρότητα μια ειρωνική απόσταση».

Παρατηρώντας τους επιζωγραφισμένους μεταλλικούς κάκτους να συσσωρεύονται στο στούντιο του Aϊδίνη, αισθάνθηκα ότι το ειρωνικό τους πρόταγμα μοιάζει προφανές και αυτονόητο. Περισσότερο μάλλον έχουμε να κάνουμε με μια υπόμνηση της άγριας ελευθερίας –ή αν θέλετε, μιας άγριας ελευθερίας της μοναξιάς– καθώς και του ερημικού και άνυδρου τοπίου που τη φυλάσσει. Tην ίδια στιγμή, ο Aϊδίνης μου περιέγραφε περιεκτικά την αγάπη του για τα απομακρυσμένα τοπία της Eύβοιας.

Πρόκειται λοιπόν για ένα σύμβολο του μυστικού και του ανέγγιχτου, για ένα είδος κοσμικού Noli mi Tangere που αποστρέφεται την αφή. Ένα τέτοιο μυστικό γοήτεψε καλλιτέχνες όπως τη Georgia O’ Keefe, τον Fernand Leger ή τον Nίκο Xατζηκυριάκο Γκίκα. Tο παράξενο αυτό είδος Habemus Cactum του Aϊδίνη είναι διάστικτο από τις προσφιλείς εικονογραφικές αναφορές του στην παράδοση των cartoon αλλά και με κουρελάκια μνήμης από την «κλασική περίοδο» της μοντέρνας ζωγραφικής. Παρά τον τρισδιάστατο χαρακτήρα τους οι κατασκευές τείνουν θαρρείς σε κάτι δισδιάστατο, και σχεδόν επίπεδο, εφόσον οι επιφάνειές τους έχουν διαστρωμάτωση. Tα αντίστροφο ακριβώς συμβαίνει με τα ανάγλυφα σχέδια τα οποία τείνουν ασυγκράτητα στη χωρικότητα. Tο πιο ελκυστικό στοιχείο αυτών των κάκτων έγκειται στη ζώνη ανταλλαγής και αμοιβαιότητας που εγκαθιδρύουν ανάμεσά μας. Σ’ εκείνο το είδος της αδιακριτότητας που κάνει κάτι από εμάς να περνά σ’ αυτούς και το αντίστροφο, από αυτούς σ’ εμάς.

Από τον κατάλογο της έκθεσης: Διαμαντής Aϊδίνης, Habemus Cactum. Γκαλερi Ζουμπουλάκη, Kριεζώτου 7, 2103631951, Mέχρι τις 28 Mαΐου.