Θεωρώ απόλυτη προτεραιότητα για την δημοκρατική παράταξη την αποκωδικοποίηση του εκφερόμενου από τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ λόγου. Δεν είναι, απλώς, προϋπόθεση για την διατύπωση ενός αξιόπιστου αντιπολιτευτικού λόγου αλλά και αναγκαία πράξη για την ανάδειξη του άκρως επικίνδυνου για την πολιτειακή τάξη και τη δημοκρατία, εθνολαϊκιστικού συμπιλήματος.
Το μόρφωμα που κυβερνά ουδεμία σχέση έχει με τα αστικά κόμματα που κυβέρνησαν, μέχρι τώρα, τη χώρα στο πλαίσιο του σεβασμού της συνταγματικής και έννομης τάξης. Με τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ έχουμε βρεθεί στο ολισθηρό έδαφος της ανομίας/παρανομίας πέραν των εσκαμμένων της μεταπολίτευσης. Κι αυτό είναι, πλέον, κοινός τόπος.
Πλησιάζοντας, λοιπόν, στην εκλογική αναμέτρηση ζητούμενο δεν είναι η διατύπωση, απλώς, μιας διαφορετικής άποψης, πολλώ δε μάλλον η αντιπαράθεση εξυπνακισμών στα κοινωνικά δίκτυα.
Ο κ. Τσίπρας και η ηγετική του ομάδα δεν θα ηττηθεί εάν στην δική τους αφήγηση δεν θα αντιπαρατεθεί μια άλλη που θα ακυρώνει τον πυρήνα της. Για να γίνει, όμως, αυτό χρειάζεται όχι μόνον η συστηματική αποδόμηση των όσων λέει, ένα προς ένα, αλλά η αποδόμηση του τρόπου της σκέψης του. Χρειάζεται η αποδόμηση της αρχιτεκτονικής του αφηγήματος του.
Μια καλή αφορμή για την ανάδειξη των χαρακτηριστικών της δομής του λόγου του προσφέρει το διάγγελμα της Ιθάκης. Ο λόγος αυτός είναι ολοκληρωτικός και ο κ. Τσίπρας που τον εκφέρει εμφορείται από ολοκληρωτικές αντιλήψεις, αφού:
Ο ομιλητής διακατέχεται από την πεποίθηση (την οποία ακτινοβολεί) πως καθετί που συμβαίνει επί της γης είναι, αυθωρεί και παραχρήμα, κατανοητό από όλους. Η ιστορία ερμηνεύεται με βάση κοινούς τόπους. Το έλλειμμα, το χρέος, οι τράπεζες, όλα αυτά τα περίπλοκα συστήματα χρηματοδότησης ιδιωτικών και δημοσίων ελλειμμάτων, οι οίκοι αξιολόγησης, η παγκοσμιοποίηση, όλα αυτά δεν τα κατέχει αλλά και δεν χρειάζεται να τα κατέχει. Αρκεί να μπορεί να μεταδίδει την βεβαιότητα στους ακροατές ότι τα κατέχει. Μάλιστα, εκείνοι που, κατά την αστική ερμηνεία, έχουν το τεκμήριο της γνώσης (πρέπει να) απαξιώνονται ως «τραπεζίτες» και εχθροί του λαού.
Μάλιστα, ακόμη κι όταν η πραγματικότητα είναι τόσο κραυγαλέα αντίθετη μ’ αυτό που ο ίδιος λέει η κάνει (βλ. Μάτι), είναι αυτός που θα καλέσει τους «ειδικούς». Γιατί, αυτός ξέρει ποιοί είναι και με τις δικές του εντολές θα τους υποχρεώσει να του πουν την αλήθεια (η οποία πάντως, δεν μπορεί να διαψεύδει την μεγάλη εικόνα, την κοσμοθεωρία του).
Ο ρήτορας είναι εμπαθής, μισαλλόδοξος. Εκπέμπει έναν καλυμμένο ή απροκάλυπτο θυμό (ανάλογα με το ακροατήριο) ο οποίος επισκιάζει το όποιο «ορθολογικό» επιχείρημα. Τα επιχειρήματα, εξ άλλου, δεν είναι, για τον ολοκληρωτικό ρήτορα, παρά «νούμερα». Με εμπάθεια και θυμό συσπειρώνει όχι, βεβαίως, την κοινωνία (που αποτελείται από διαφορετικούς προς αυτόν πολίτες) αλλά την κοινότητά του (Gemeinschaft). Ο κ. Τσίπρας απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό μέσα από το δικό του ακροατήριο. Η κλειστότητα και ο αυτο-αναφορικός λόγος του δεν επιδέχονται καμία εξαίρεση. Καμία έκπτωση στο λόγο του και κανένα άνοιγμα στην ευρύτερη κοινωνία δεν επιτρέπεται. Ο ολοκληρωτικός ηγέτης δεν πιστεύει στην κοινωνία ως αυτο-ρυθμιζόμενο σύστημα, αλλά ως μια κατασκευή που χρειάζεται ποδηγέτηση, ηγεσία. Και ο Ηγέτης μιλά αυθεντικά, δεν διαλογίζεται και δεν εισάγει κριτικά στοιχεία στον λόγο του, ώστε να «ακουστεί» από ένα ευρύτερο ακροατήριο.
«Ο ολοκληρωτισμός μας φέρνει αντιμέτωπους με τη δημιουργία του α-νοηματικου» έγραφε ο Καστοριάδης, αφού το νόημα δεν συντίθεται, πλέον, μέσω της επικοινωνίας των διαφορετικών επι μέρους νοημάτων. Γι' αυτό και επιβάλλεται η παραβίαση των κανόνων της κοινής λογικής την οποία, ούτως ή άλλως, ο ολοκληρωτικός ηγέτης, περιφρονεί. Οι υποθέσεις, οι αποδείξεις και η συγκεκριμένη δομή του συλλογισμού πρέπει να υπακούουν στο ολοκληρωτικό του πρόταγμα. Δεν είναι ποιότητες καθοριζόμενες από το σύστημα Λογικού-Παραλόγου. Γι αυτό και ο κ. Τσίπρας μπορεί με μεγάλη άνεση να εγκαλεί τον συνομιλητή του για ανακολουθίες και λογικά άλματα, ενώ την ίδια στιγμή τα κάνει ο ίδιος. Τον ενδιαφέρει να ακυρώσει ένα κοινωνικό νόημα που δημιουργείται ερήμην του. Διότι, εάν το πετύχει, τότε «υποχρεώνει» εκείνον που εξακολουθεί να επικοινωνεί μαζί του, να τον αποδεχτεί ως ηγέτη και μόνο αυθεντικό ερμηνευτή της πραγματικότητας.
Καμιά ολοκληρωτική κυβέρνηση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τρομοκρατία και ότι καμιά μορφή τρομοκρατίας δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική χωρίς τους χώρους που παράγεται. Αυτή η παρατήρηση της Arendt πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ακόμη κι αν οι κακοστημένες πλεκτάνες των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ δεν έχουν αποδώσει, μέχρι τώρα, καθόλου, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάψουν να ασχολούνται μ’ αυτές. Αντιθέτως, θα προσπαθήσουν με ακόμη μεγαλύτερη ένταση να δημιουργήσουν «ιστορίες» και «γεγονότα». Θα επιδιώξουν να εκμεταλλευτούν τρομοκράτες και εκβιαστές σ’ όλα τα επίπεδα της δημόσιας ζωής. Είναι οι φυσικοί τους σύμμαχοι. Εν προκειμένω, η υπερβολή που πολλοί έσπευσαν να αποδώσουν στο σύνθημα («Η τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν)» δεν είναι παρά μια βασική παράμετρος του ολοκληρωτικού τους αφηγήματος.
Τελευταίο αλλά σημαντικό: Οι συμβολισμοί και οι παραπομπές σε αν-ιστορικά σύμβολα (λαιστρυγόνες, κύκλωπες, Οδυσσέας) βοηθούν στη δημιουργία μιας πίστης. Μιας προσδοκίας μη διαψεύσιμης, ακόμη κι όταν τα πραγματικά γεγονότα συνεχίζουν να την διαψεύδουν. Ο παλαιός κομμουνιστής ηγέτης Ζαχαριάδης είχε εκφράσει υποδειγματικά τον ενεστώτα διαρκείας, γύρω από τον οποίο πρέπει να οργανώνεται το ολοκληρωτικό αφήγημα: «Το όπλο» έπρεπε να παραμένει «παρά πόδας» ακόμη και μετά την τελική στρατιωτική ήττα των κομμουνιστών. Αυτό θα συνεχίσει να αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς του κ. Τσίπρα ακόμη κι αν ηττηθεί. Το ολοκληρωτικό αφήγημα «πρέπει» να εξακολουθήσει να είναι αξιόπιστο, ανεξάρτητα από τις επιδόσεις του συγκυριακού υπηρέτη του.
14°
