Γκιόρεμε, Καϊμακλί, Ίχλαρα: Τι να δεις και να κάνεις στην Καππαδοκία
Το αερόστατο απογειώθηκε απαλά, σχεδόν δεν το καταλάβαμε. Είχε αρχίσει να χαράζει και εμείς νιώθαμε τη δροσιά του πρωινού να μας τυλίγει. Καθώς το φως άρχισε να διώχνει τη νύχτα, αρχίζουμε να αιωρούμαστε πάνω από το απόκοσμο σεληνιακό τοπίο της Καππαδοκίας. Ο ουρανός γύρω μας γεμίζει με χρώματα καθώς δεκάδες μπαλόνια πετούν απαλά πάνω από την κοιλάδα. Ένα μοναδικό υπερθέαμα. Από κάτω μας οι σκιές αλλάζουν, οι «νεραϊδοκαμινάδες» λούζονται στο φως, τα χωριουδάκια ξυπνούν σιγά σιγά.
Βρισκόμαστε σ’ έναν τόπο μυθικό, και για μας τους Έλληνες ιστορικά φορτισμένο. Με τα σμιλεμένα από τη φύση τοπία της, τα μοναστήρια με τις μοναδικές αγιογραφίες, τα χαριτωμένα χωριουδάκια, η Καππαδοκία είναι ένα ταξίδι στον χρόνο. Δεν είναι μόνο το τοπίο που θυμίζει τα υπόσκαφα της Σαντορίνης ή τα Μετέωρα, είναι η Ιστορία της, λαξευμένη στους απόκρημνους βράχους, που ξεκινάει από τους Χετταίους και τους Φρύγες, τους Μακεδόνες, τους Ρωμαίους, τους Βυζαντινούς, τους Σελτζούκους Τούρκους, για να φτάσει στις μέρες μας. Το τοπίο σε αγγίζει με έναν συγκινητικό τρόπο. Κάτω από τη γη υπάρχουν ολόκληρες υπόγειες πόλεις όπως το Kaymakli και το Derinkuyu (Μαλακοπή), στις οποίες κάποτε έβρισκαν καταφύγιο χιλιάδες άνθρωποι. Πάνω από τη γη καταπράσινες κοιλάδες, υπαίθρια μουσεία της UNESCO, ελληνικές επιγραφές υπενθυμίζουν τη μείξη των πολιτισμών. Τα βράχια κρύβουν σπίτια που κατοικούνταν από τα βυζαντινά χρόνια. Στα ταπεινά εκκλησάκια, η τέχνη με την οποία άγνωστοι αγιογράφοι ζωγράφισαν πρόσωπα αγίων και θαύματα, συμπυκνώνει όλη την παράδοση που κατάφερε, μέσα από φυσικές καταστροφές, πολέμους, μετακινήσεις πληθυσμών, να νικήσει τον χρόνο.
Νεραϊδοκαμινάδες και πτήση με αερόστατο στις 4 το πρωί
Οι δικές μας τέσσερις μέρες στην Καππαδοκία ήταν σε κάθε βήμα και μια αποκάλυψη. Αποκάλυψη που ζωντάνεψε με τις πληροφορίες και τις περιγραφές του ο Dr. Saim Örnek, ο ευγενέστατος και πρόθυμος να μας καθοδηγήσει σε αυτόν τον ζωντανό αρχαιολογικό χάρτη, ελληνόφωνος ξεναγός μας. Από την Κωνσταντινούπολη, μετά από μια περίπου ώρα πτήσης, προσγειωθήκαμε στο αεροδρόμιο του Nevsehir και ξεκινήσαμε για το Çavuşin, όπου θα μέναμε.
Πρόκειται για ένα μικρό γραφικό χωριουδάκι, με μακρά ιστορία, γνωστό για τα λαξευμένα στον βράχο σπίτια και για μία από τις παλαιότερες εκκλησίες της περιοχής, του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, που χρονολογείται από τον 5ο αιώνα. Κοντά στο χωριό βρίσκεται η κόκκινη κοιλάδα, δημοφιλής για τους εντυπωσιακούς βραχώδεις σχηματισμούς, τις περίφημες «νεραϊδοκαμινάδες», όπως τις ονομάζουν οι ντόπιοι, επειδή αυτές οι πέτρινες «καμινάδες» στη λαϊκή φαντασία θεωρήθηκαν στοιχειωμένες από νεράιδες. Η πραγματικότητα βέβαια είναι πιο πεζή. Σχηματίστηκαν από ηφαιστειακή τέφρα και λάβα που κάλυψε την περιοχή εκατομμύρια χρόνια πριν και διαβρώθηκαν με το πέρασμα των αιώνων από τον άνεμο, τη βροχή, τον παγετό. Το μαλακό ηφαιστειακό πέτρωμα στη βάση και το σκληρότερο στο «καπέλο» της κορυφής, που μοιάζει με μανιτάρι, τα προστάτευσε από τη διάβρωση. Μέσα σε αυτά τα βράχια άνθρωποι λάξευσαν σπίτια, αποθήκες, βυζαντινά παρεκκλήσια, μοναστικές κοινότητες.
Πολύ κοντά στο Çavuşin βρίσκονται τα αερόστατα. Για την πτήση πρέπει να ξυπνήσεις πριν ακόμη χαράξει, που δεν έχει σχεδόν καθόλου αέρα. Σηκωθήκαμε στις 3:45 και φτάσαμε με πούλμαν στην κοιλάδα. Ξαπλωμένοι στη γη οι πολύχρωμοι γίγαντες ξυπνούσαν αργά, καθώς φωτιές ζέσταιναν τον αέρα μέσα τους. Ανεβήκαμε στο ειδικό καλάθι, που χωράει περίπου 30 άτομα, και για μια ώρα ζήσαμε τη μοναδική εμπειρία της ανατολής του ήλιου μέσα στη σιγαλιά του πρωινού.
Κοντά στο Çavuşin βρίσκεται επίσης και το Υπαίθριο Μουσείο Γκιόρεμε, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα βυζαντινών εκκλησιών, παρεκκλησίων και μοναστικών κελιών, σκαλισμένων στο ηφαιστειακό πέτρωμα. Μέσα στα κελιά τοιχογραφίες, που χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 13ο αιώνα, απεικονίζουν τον Χριστό ή αγίους με σβησμένα μάτια, αγγέλους, δράκους και αινιγματικά γεωμετρικά μοτίβα με χρώματα, που επιμένουν να μη σβήνουν αιώνες μετά. Στο μυαλό μου έρχεται το βιβλίο «Τρεις ημέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας» του Γιώργου Σεφέρη, το οποίο γράφτηκε με αφορμή το οδοιπορικό που έκανε ο Σεφέρης εδώ το 1950. «Είδαμε μερικές από τις παλιές εκκλησίες, άλλες με τοιχογραφίες και άλλες δίχως τοίχους σχεδόν. Όλα μέσα στο βράχο, λιτά, αυστηρά, γεμάτα σιωπή· εκείνη την ευγενική σιωπή που σού δίνει την αίσθηση της προσευχής…», έγραφε. Εδώ που περπατάμε και εμείς τώρα.
Αν έχεις διάθεση για πεζοπορία αναζήτησε το «μυστικό μονοπάτι» που οδηγεί πίσω στο παρελθόν, το Φαράγγι Ιχλάρα. Κατεβήκαμε περίπου 400 σκαλιά και βρεθήκαμε να περπατάμε σε ένα πανέμορφο μονοπάτι δίπλα στον ποταμό Μελεντίζ. Μέσα στην καταπράσινη βλάστηση, κρυμμένα από τα ανθρώπινα βλέμματα, ανακαλύπτεις λαξευτά παρεκκλήσια με τοιχογραφίες από τον 9ο αιώνα και σπίτια-σπηλιές, στα οποία κάποτε κατοικούσαν ολόκληρες οικογένειες. Το φαράγγι έχει μήκος περίπου 15 χιλιόμετρα και στη μέση μπορείς να κάνεις στάση για ένα τούρκικο καφέ, φρεσκοστυμένη πορτοκαλάδα ή μπίρα Efes και γκιοζλεμέ παρέα με τα παπάκια που κολυμπούν στο ποτάμι.
Ένα άλλο διαμάντι ήταν το Μοναστήρι Gümüşler, στη Νίγδη (Niğde). Εντυπωσιακό αρχιτεκτονικά, με μια σπάνια απεικόνιση της Παναγίας, χαμογελαστής, ανάμεσα σε τοιχογραφίες αιώνων.
Το να κατεβαίνεις στην υπόγεια πόλη Καϊμακλί (Kaymakli) είναι σαν να βυθίζεσαι στην καρδιά της γης. Περπατάς σχεδόν σκυφτός σε αυτόν τον εντυπωσιακό λαβύρινθο, από τους μεγαλύτερους στην Καππαδοκία, που χωρούσε ως και 5.000 άτομα. Εκτίνεται σε οκτώ επίπεδα, τέσσερα επισκέψιμα, με αποθήκες, μαγειρεία, στάβλους, παρεκκλήσια, αεραγωγούς. Δημιουργήθηκε αρχικά από τους Χετταίους, αλλά επεκτάθηκε από τους πρώτους χριστιανούς που κρύβονταν εκεί για να προστατευθούν από επιδρομείς.
Το Μουσταφάπασα (Mustafapaşa) είναι ένα ζωντανό μουσείο. Εδώ συνυπήρχαν για αιώνες Ρωμιοί και Μουσουλμάνοι, κι αυτό το βλέπεις παντού: στις εκκλησίες με στις λιθόκτιστες προσόψεις, στα τζαμιά, στα πέτρινα αρχοντικά. Παλιά λεγόταν Σινασός (ακόμα και σήμερα οι κάτοικοί του χρησιμοποιούν αυτή την ονομασία) και ζούσαν κυρίως Έλληνες, αλλά το 1923, μετά την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, οι χριστιανοί κάτοικοι το εγκατέλειψαν, το 1924. Την παρουσία τους μένει να θυμίζει το Old Greek House, ένα υπέροχο ελληνικό σπίτι, με εσωτερική αυλή, που σώζεται ατόφιο και σήμερα λειτουργεί ως ξενοδοχείο και εστιατόριο. Ένα άλλο σημαντικό μνημείο είναι ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης που χτίστηκε το 1729.
Άβανος: H μυσταγωγία των Περιστρεφόμενων Δερβίσηδων
Η Άβανος (Avanos), μια μικρή πόλη στις όχθες του ποταμού Kizilirmak, είναι το μέρος όπου μπορείς να θαυμάσεις τη λάσπη να μετατρέπεται σε όμορφα βάζα και πιάτα στα εργαστήρια κεραμικής, τα κουκούλια σε μετάξι στα εργαστήρια χαλιών και να ανακαλύψεις τις πολιτισμικές ιστορίες που κρύβονται πίσω από αυτά τα χειροποίητα έργα τέχνης. Ακόμα μια εμπειρία που πρέπει να ζήσεις είναι η μυσταγωγική τελετή των Περιστρεφόμενων Δερβίσηδων. Δεν είναι παράσταση. Είναι τελετουργία. Σε ένα ιστορικό καραβανσεράι, το Saruhan, κάτω από τους ήχους μιας υποβλητικής μουσικής, τέσσερις δερβίσηδες περιστρέφονται μπροστά σου. Ο τελετουργικός χορός τους, που αποκαλούν Σεμά, συμβολίζει την πνευματική πορεία προς τη θεία ένωση και την αρμονία με το σύμπαν. Είναι ένας ύμνος στην εσωτερική αναζήτηση, στη σιωπή, στη σύνδεση με το θείο, που ξεκίνησε τον 13ο αιώνα από τους οπαδούς του γνωστού ποιητή και μυστικιστή Τζελαλαντίν Ρουμί.
Περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες στο Saruhan Caravanserai
Περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες στο Saruhan Caravanserai
Τουρκικός καφές από κόκκους άγριας φιστικιάς με γάλα, kuru kaymak, γκιοζλεμέ ή γεύσεις που ξεφεύγουν από τα κλασικά κλισέ του κεμπάπ όπως το testi kebab στο ειδικό πήλινο, soğanlama με αυγά και ντομάτα, ağpakla με λευκά φασόλια, divil με πατάτες, μαζί με τα εξαιρετικά τοπικά κρασιά –η περιοχή έχει μακραίωνη παράδοση στην οινοποιία που ευνοεί το έδαφος της περιοχής– σε ταβερνάκια ή σε εστιατόρια με αστέρι Michelin, η κουζίνα της Καππαδοκίας είναι πλούσια, πεντανόστιμη και δεν ξεχνάει τις ρίζες της.
Tελικά το φαγητό, όπως και τα ταξίδια, είναι μια γέφυρα που ενώνει ανθρώπους, πολιτισμούς, χτίζει φιλίες. Και η Καππαδοκία είναι ένα τέτοιο μέρος, που κρατάει ζωντανή την ψυχή του παρελθόντος και τη μεταφέρει στο παρόν. Είναι ένας τόπος, όμορφος, μοναδικός, με ανθρώπους φιλόξενους και ζεστούς. Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά από τα μέρη που αξίζει να επισκεφθείς. Αλλά υπάρχουν τόσα ακόμα όπως το Uchisar, η υπόγεια πόλη Derinkuyu, η Κοιλάδα των Περιστεριών και το κάστρο Ορταχισάρ και άλλα πολλά, όρεξη και μέρες να έχεις να τα εξερευνήσεις.
Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία τονΤουρκικό Οργανισμό Τουρισμού (TGA), την κ. Ozlem Bozkurt και το Γραφείο Πολιτισμού και Τουρισμού, Πρεσβεία Τουρκίας στην Αθήνα.
Τον εξαιρετικό ελληνόφωνο οδηγό μας Saim Örnek. Μπορείτε να τον βρείτε στο saimornek@yahoo.com και στο τηλέφωνο +905543221703
