Οι Παξοί της Κατερίνας Κοσκινά

Μπορεί να είμαι γέννημα θρέμμα Κερκυραία, ένα κομμάτι μου είναι από τους Παξούς. Δεν προσδιορίζω το ποσοστό. Είμαι Κερκυραία και Παξινιά. Άλλωστε έρχομαι στο νησί από τα 6 μου χρόνια. Στον παππού μου, τον Σπύρο Βελλιανίτη, και τη μητέρα μου χρωστάω αυτήν τη σχέση, που την έκανα ισχυρότερη. Οι Βελλιανίτηδες είναι παλιά οικογένεια των Παξών, με μια ιστορία και παρουσία ήδη από τον 16ο αιώνα. Οι Βελιανίτη ή Βελλιανίτη είναι κατά τους μεν από την Ιταλία, κατά τους δε από τη Βέλλιανη της Ηπείρου. Δεν θα μπω σε επτανησιακές γενεαλογικές λεπτομέρειες και ιστορίες με αριστοκράτες και μη, αλλά θα υπερηφανευτώ ότι κάποιοι εκ των προγόνων μου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο νησί αλλά και στη νεότερη ιστορία της χώρας, όπως ο Θόδωρος Βελλιανίτης, πολιτικός και φίλος του Γ. Σουρή. 

Η μυθολογία θέλει τους Παξούς και την Κέρκυρα αρχικά ένα αδιαίρετο όλον (κάτι σαν εμένα), μέχρι τη στιγμή που ο Ποσειδών χτύπησε τη θάλαττα με την τρίαινά του και  χωρίστηκαν, αφήνοντας σαν σημάδια του χωρισμού γκρεμούς εκατέρωθεν, προκειμένου να ζήσει εκεί τον έρωτά του με τη Νηρηίδα Αμφιτρίτη. Εξού και η Τρίαινα - σύμβολο του νησιού, αλλά και τα μυστηριώδη πετρώματα που, αν τα παρατηρήσεις προσεκτικά, θα διακρίνεις ολότελα μοναδικά και μυστηριακά μορφολογικά γεωλογικά σχήματα, που μόνο από το χέρι ενός θεού ή από μια βιβλική γεωλογική αναταραχή μπορούν να προκληθούν.

Το πρώτο μου ταξίδι στους Παξούς το θυμάμαι. Ήταν πριν από πολλά χρόνια, με καΐκι. Από τότε τους επισκέπτομαι κάθε καλοκαίρι. Μόνο δύο συνεχόμενα χρόνια δεν ήρθα και ακόμη μετανιώνω. Το σπίτι μας είναι στον οικισμό Βελλιαντάτικα, μιας και στους Παξούς δεν υπάρχουν χωριά αλλά οικισμοί που πήραν το όνομά τους από τις οικογένειες που τους κατοικούσαν. Έτσι, τα ονόματα προέρχονται από τις οικογένειες: Μακράτικα, Βελλιαντάτικα, Φαναριωτάτικα, Μπογδανάτικα, Μποικάτικα, Δενδιάτικα κ.λπ.

Γοητεύομαι πάντα από τα τρία λιμάνια: τον Γάιο, που είναι και η πρωτεύουσα, τη Λάκκα και το Λογγό. Οι Παξοί, αν και πέτρινο υπέδαφος, είναι καταπράσινοι και με μαγικά νερά. Όπου κι αν πάω, όσο ωραία κι αν είναι η θάλασσα, μόνον όταν φτάσω στους Παξούς αισθάνομαι ότι βαπτίζομαι. Γι’ αυτό μου έχει τύχει μια χρονιά να έρθω για ώρες. Έχουν και άλλες γοητευτικές πλευρές, έτοιμες να προσελκύουν διαφορετικά είδη τουρισμού. Υπάρχουν δυνατότητες για περιπάτους μέσα από μονοπάτια που χωρούν μετά βίας δυο άτομα και διασχίζουν το νησί ή πας από τον ένα οικισμό στον άλλο ταξιδεύοντας μέσα στον χρόνο και τη φύση. Έγινε μια προσπάθεια από άξιους εθελοντές για τον καθαρισμό τους, αλλά και αυτό θέλει στήριξη. Φανταστείτε πέτρινους διαδρόμους στη φύση… Μέσα από τα μονοπάτια γνωρίζεις τον τόπο και ασκείσαι. Εκτίθεσαι σε ομορφιές και μυρωδιές από μυρτιά και θυμάρι. Περνάς από παλιά αρχοντικά και στέρνες για τη συγκέντρωση του νερού, αρχιτεκτονήματα της αγγλοκρατίας, μεγάλου ενδιαφέροντος. Ακούς τον αέρα, τη θάλασσα, τα πουλιά, τα ερπετά, αναγνωρίζεις λαογραφικά στοιχεία υλικά και άυλα, όπως η ιδιαίτερη ντοπιολαλιά με μια μουσικότητα διαφορετική από την κερκυραϊκή. Βλέπεις σπηλιές, βράχια και ηλιοβασιλέματα, υπέροχες εκκλησίες με εξαιρετικές νωπογραφίες, κάστρα ρωμαϊκά. Και βέβαια περνάς από το ένα νησί στο άλλο (οι Παξοί είναι συστάδα) με τα πόδια ή κολυμπώντας. 

Η ελιά, το ψάρι και σήμερα ο τουρισμός είναι οι τρεις άξονες ανάπτυξης του νησιού.  Οι Παξινοί αγαπούν τον τόπο τους και επιστρέφουν όσο μακριά του και να βρίσκονται. Πολλοί γύρισαν μετά τις σπουδές τους. Η χαμηλή ταχύτητα ροής του χρόνου και το εν πολλοίς αναλλοίωτο του τοπίου είναι τελικά αξεπέραστα και αναγκαία για τους περισσότερους. Γι’ αυτό θέλει προσοχή το νησί. Αν γεμίσει απρόσωπες βίλες, η ανάπτυξη και η ευημερία θα έχουν περιορισμένη διάρκεια. Παξοί δεν είναι η πισίνα, το μπετόν και το jacuzi. Όλα χρειάζονται αλλά με μέτρο και ενταγμένα στο περιβάλλον και την ιστορία.

Λίγοι γνωρίζουν το ιστορικό βάθος των Παξών από τα ομηρικά στα πρωτοχριστιανικά χρόνια (ο Γάιος, από τον οποίο πήρε το όνομα η πρωτεύουσα, ήταν ο μαθητής του Απόστολου Παύλου, έζησε και τάφηκε εδώ). Μετά από μια περίοδο φραγκικής κατάκτησης πέρασαν στη θαλασσοκράτειρα Βενετία, στους Άγγλους και πριν την ‘Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα ήταν μέρος της Ιονίου Πολιτείας. 

Σήμερα, οι Παξοί κτίζονται, ίσως περισσότερο από ό,τι θα έπρεπε. Πολλά παξινίτικα σπίτια ρημάζουν. Όμως, ο τουρισμός, ήδη από τη δεκαετία του ’80, έφερε ένα κύμα Ιταλών, Άγγλων, Γάλλων και Γερμανών που διάλεξαν να το κάνουν δεύτερη πατρίδα τους. Αυτοί αγάπησαν τον τόπο και οι περισσότεροι επέστρεψαν και εν τέλει αγόρασαν και ανακαίνισαν με σεβασμό παλιά σπίτια ή έκτισαν με προσοχή νέα. «Ξένοι», που έγιναν και Έλληνες, έρχονται εδώ και δεκαετίες και κατάφεραν να ορθώσουν μια οικιστική πρόταση ανάπτυξης στον αντίποδα της αλόγιστης χρήσης και οικοπεδοποίησης του νησιού, το οποίο κινδυνεύει να χάσει τον χαρακτήρα του, αν δεν εφαρμοστούν μέτρα. 

Τα παιδιά αυτών των ανθρώπων που ήρθαν τότε πέρασαν τα καλοκαίρια στους Παξούς, μεγάλωσαν και φέρνουν τα δικά τους παιδιά. Έτσι, δημιουργήθηκαν υβριδικοί Παξινοί, όπως μου αρέσει να αποκαλώ τον Πέτερ, που γνώρισα τριών χρονών, όταν οι νέοι τότε γονείς του αγόρασαν το διπλανό μας σπίτι, ή τη Μαρίνα από το Μιλάνο, ή την Αλεσάντρα, τον Μάρκο, τον Φεντερίκο κ.λπ., που ήρθαν κάποτε για διακοπές και έκτοτε επιστρέφουν αδιάλειπτα δυο και τρεις μήνες κάθε χρόνο, στα «πατρικά» τους πλέον σπίτια. Οι «υβριδικοί», που αγάπησαν και σεβάστηκαν τους Παξούς, το χρώμα τους και σε συνέργεια με τους ανήσυχους ντόπιους αλλά και τους μετανάστες της ανάγκης και του έρωτα συνεχίζουν να αναβαθμίζουν τον τόπο αλλά και να νοιάζονται για το καλλιτεχνικό και αισθητικό κομμάτι του. Πέρασαν από εδώ και άνθρωποι που άνοιξαν δρόμους, όπως ο Τζον Γκοφ που ίδρυσε το Φεστιβάλ Σύγχρονης και Κλασικής Μουσικής Παξών. Ζουν και παλεύουν εδώ αυτόχθονες, όπως ο λογοτέχνης και πρώην δήμαρχος Σπύρος Μπογδάνος, ο ιστορικός και λαογράφος Γ. Δόικας ή ο Χριστόφορος Μπόικος, που ίδρυσε το Σωματείο Οι Φίλοι των Παξών και μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Παρισιού - Γαΐου. 

Στα tips τώρα. Δεν θα αναφερθώ στις παραλίες. Ανακαλύψτε τες και δε θα χάσετε. Είναι πολλές και για όλα τα γούστα. Πάντως, αν και μικρό νησί, χρειάζεται αυτοκίνητο, μηχανή ή βάρκα. Να σας ενημερώσω και για μια ολοκαίνουργια παραλία με ολόλευκη άμμο και καταγάλανα νερά, που  ξεπήδησε σαν θαύμα, από κατολίσθηση στον γκρεμό του Ερημίτη. 
Συχνάζω στο παλιό καφενείο του φίλου μου Κώστα Μπουρνάου που έφυγε νωρίς, αλλά που κρατάει επάξια ο γιος του, στα Μαγαζία. Για κάτι λιγότερο παραδοσιακό, πολύ κοντά, υπάρχει το Averto. Το καφέ Porto Vechio στον Γάη είναι το άλλο μου στέκι. Και στα δύο, με μια στάση γεμίζεις μπαταρίες. Τα καλά νέα είναι ότι μπορεί πλέον κανείς να φάει αρκετά καλά. Όχι μόνον στον Βασίλη, στο Rosa di Paxos και τον Γιο στο Λογγό, αλλά και αλλού. Ξεχωρίζω το Κουζινί στον Γάη και το Παξoι-μάδι στη Λάκα. Αυτά όμως είναι γούστα. 

Παξοί χωρίς Αντίπαξους δεν υπάρχουν. Εκεί, καραβάκια και ταχύπλοα φέρνουν καθημερινά κόσμο από Κέρκυρα, Πρέβεζα, Σίβοτα και Παξούς και φτάνει νομοτελειακά η στιγμή που ούτε πετσέτα δεν μπορείς να στρώσεις. Κατανοητό, αν δει κανείς τα νερά. Αυτό κρατάει μόνον κάποιες μέρες τον χρόνο. Οι Παξινοί μπορούν να χαρούν αυτά τα μοναδικά νερά από Μάιο μέχρι Οκτώβρη αλλά και νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα τις μέρες αιχμής. Ποιος ξέρει, κάπου μέσα σε όλα αυτά ίσως και να ανταμώσουμε φέτος το καλοκαίρι.

Για μένα οι Παξοί είναι ένας προσωπικός παράδεισος και μια ένεση για να περάσουν τα ζόρια και να αντιμετωπισθεί ο επόμενος χειμώνας. Μπορώ ακόμη να συναντώ αυθεντικούς ανθρώπους, ντόπιους και ημι-ντόπιους, να δω πώς εντάχθηκαν ανεξίτηλα στα βιώματά μου άνθρωποι που χάθηκαν και άλλοι που ευτυχώς είναι εκεί και με χαρά βλέπω όταν επιστρέφω, ακόμη και αν δεν τους ξέρω. Όχι, για μένα δεν τίθεται σύγκριση μεταξύ Παξών και Κέρκυρας. Είναι εντελώς διαφορετικά και νιώθω πως οι δυο τόποι μου ισορροπούν μέσα μου. 

*Η Κατερίνα Κοσκινά είναι ιστορικός τέχνης - μουσειολόγος, επιμελήτρια εκθέσεων.

---

Βρείτε τον καλοκαιρινό οδηγό των Παξών εδώ.