Τα trends του καλοκαιριού που μας άφησε

PERFORMATIVE MALES

Μπορεί να κόψαμε τη Washington Post ελέω Μπέζου, αλλά έτυχε να πέσει στην αντίληψή μας προχθές ένα απ’ αυτά τα πολύ τρισχαριτωμένα άρθρα (Shane O’Neill, WP, 31 Αυγούστου) που λένε για τις τάσεις του καλοκαιριού κλπ., και σαν βλάκες το καταναλώσαμε. Μάθαμε λοιπόν πως οι εν λόγω τάσεις για το Θέρος 2025 ήταν οι εξής:

• Τα Labubu, αυτά τα κουκλάκια τέλος πάντων, τα ξέρετε.
• Τα Lafufu, που είναι Labubu-μαϊμού.
• Το γεγονός ότι δεν υπήρξε κάποιο song of the summer φέτος, γύρευε γιατί.
• Η συζήτηση γύρω από τα τζιν παντελόνια, το μάκρος τους κλπ.
• Το bob cut στιλ στα μαλλιά, και άλλα παλαιού τύπου κουρέματα.
• Τα crop tops, που κόπηκαν πολύ κοντά και ενοχλούν γιατί οι γυναίκες δεν πρέπει να έχουν κοιλιακούς.
• Το τσάι μάτσα που το πίνουν όλοι και μετά τρέχουν για Imodium.
• Το slop, ήτοι το χαμηλής ποιότητας «περιεχόμενο» που παράγεται από AI, κείμενα, εικόνες κλπ.
• Και τα performative males.

Τώρα, αφενός μεν δεν ήμασταν έτοιμοι να δούμε τον όρο σε ένα σαχλό, διεκπεραιωτικό αρθράκι που μιλάει για καλοκαιρινές τάσεις και Labubu, αφετέρου δε μας έκανε εντύπωση που μπήκε μαζί με τα κουκλάκια και τα κουρέματα, γιατί οι performative males ούτε σύμπτωμα είναι, ούτε μόδα. Ούτε κάτι που θα φύγει αύριο. Το αντίθετο θα συνεχίσει να συμβαίνει.

Ο όρος, θυμίζουμε, χρησιμοποιείται για να περιγράψει άντρες που δεν αρκούνται στο να ζουν απλώς τον ανδρισμό τους, να βιώνουν τέλος πάντων μία καθ’ όλα φυσιολογική κατάσταση, αλλά αισθάνονται την ανάγκη να τον επιδεικνύουν διαρκώς δίκην παραστάσεως μπροστά στους άλλους. Δεν μιλάμε δηλαδή πλέον για μια φυσική στάση ζωής, αλλά για μια συμπεριφορά που θυμίζει ρόλο σε θεατρική σκηνή. (Και εν πολλοίς είναι). Στην ουσία, ο άντρας δεν «είναι» αυτό που είναι, αλλά «παίζει» τον άντρα, τονίζοντας χαρακτηριστικά που (από κάποιους) θεωρούνται κοινωνικά αποδεκτά ή που είναι (από ένα μέρος της κοινωνίας γενικώς, και από τους ίδιους τούς performer ειδικώς) επιθυμητά: δύναμη, σκληρότητα, ανταγωνιστικότητα, διαρκή ετοιμότητα για φλερτ, υπεροχή απέναντι στους άλλους κ.τ.π.

Δεν μιλάμε δηλαδή πλέον για μια φυσική στάση ζωής, αλλά για μια συμπεριφορά που θυμίζει ρόλο σε θεατρική σκηνή. (Και εν πολλοίς είναι)

Ένας performative male κινείται και εκφράζεται με «υπερβολικό» τρόπο, ακριβώς για να αποδείξει στους γύρω του ότι ανταποκρίνεται σε αυτό που ο ίδιος αντιλαμβάνεται ως «σωστό» πρότυπο αρρενωπότητας. Π.χ., μιλάει πιο δυνατά απ’ όσο χρειάζεται, κομπάζει για επιτυχίες, δείχνει πως δεν συγκινείται εύκολα, κάνει συνέχεια χειραψίες και τραβάει τον άλλον αλά Τραμπ επειδή είναι πάρα πολύ δυνατός, επιμένει ότι δεν χρειάζεται βοήθεια, χρησιμοποιεί επίτηδες μια «αντρική» γλώσσα γεμάτη σιγουριά, βεβαιότητες κλπ. κλπ. Όπως το λέει και η λέξη (performative), δεν έχει τόση σημασία αν αυτός ο άντρας είναι πράγματι δυνατός, επιτυχημένος ή σκληρός —βλ.: ΔΕΝ είναι—, αλλά θέλει να φαίνεται έτσι. Εν τοιαύτη περιπτώσει, όπως το 90% από εσάς ήδη λέτε από μέσα σας, ναι, είναι τέρμα μαλάκας. Και να με συμπαθάτε. (Το υπόλοιπο 10% λέει «τοξικό αρσενικό». Και τα δύο ισχύουν απολύτως).

Τώρα, ο όρος και η ιδέα προέρχεται από τη θεωρία της επιτελεστικότητας του φύλου, που έχει τις ρίζες της στο Τζούντιθ Μπάτλερ. Σύμφωνα με αυτήν —δεν λέμε κάτι άγνωστο—, το φύλο δεν είναι μόνο βιολογικό δεδομένο αλλά και μία κοινωνική κατασκευή, κάτι που δομείται διά της επαναλήψεως πράξεων και συμπεριφορών, «δημιουργώντας την ψευδαίσθηση μιας σταθερής έμφυλης ταυτότητας». Το φύλο δεν είναι κάτι που «είναι», αλλά κάτι που «κάνει» κανείς. Όταν λέμε λοιπόν performative males, μιλάμε για άντρες που παίρνουν αυτή την επιτέλεση στα άκρα, υιοθετώντας τον ρόλο του «αρσενικού» με έναν γελοία επιδεικτικό τρόπο, παίζοντας —κυριολεκτικά!— έναν ρόλο για να πείσουν ότι είναι ο άντρας ο σωστός. Μάλιστα, δεν το ξέρουν πως τον παίζουν: ο κόσμος γύρω τους (οι κοινωνικές νόρμες, οι κανόνες, οι προσδοκίες) κουνάει τις κλωστές τους. Αλλά τον παίζουν έτσι κι αλλιώς.

Το φύλο δεν είναι κάτι που «είναι», αλλά κάτι που «κάνει» κανείς

Αλλά, επαναλαμβάνουμε: μα πού βρέθηκαν οι performative males μέσα σε μια τέτοια λίστα; Είναι σαν να λέμε πως η πατριαρχία είναι μόδα, σαν ένα καινούργιο κουκλάκι με μυτερά δόντια. Δόντια έχει — αλλά δεν είναι κουκλάκι.

ΚΙ ΕΓΩ;

Όμως η λίστα με γέμισε και με μια κάπως πικρή νοσταλγία, γιατί θυμήθηκα ξαφνικά πως ποτέ μου δεν μετείχα σε παρόμοιες λίστες. Δηλαδή, έτσι μονόχνοτος και αντικοινωνικός που ήμουν, απέφευγα όπως ο διάολος το λιβάνι τις λογής μόδες της εποχής. Άδικο, αν το καλοσκεφτείς.

Κι αν έτυχε να φορέσω παντελόνι καμπάνα, το έκανα μάλλον χωρίς να το καταλαβαίνω, και επειδή μού το πήραν και δεν είχα δεύτερο. Αλλά δεν χόρευα κάτω από ντίσκο-μπάλα, δεν είχα pet rock μπρελόκ, δεν μπήκα σε arcade video games μαγαζί, δεν έπαιξα ποτέ Pac-Man και Donkey Kong, δεν είδα κανέναν να χορεύει breakdance (αν το επιχειρούσα εγώ, δεν θα ’μουν εδώ τώρα), δεν έπιασα στα χέρια μου Κύβο του Ρούμπικ (βέβαια, δεν θα μπορούσα να φτιάξω ούτε τη μια του έδρα όση ώρα και να μ’ άφηνες να παιδεύομαι), δεν είχα κάρτες Pokemon ούτε είδα ποτέ τη σειρά κινουμένων σχεδίων, δεν είχα Game Boy και Nintendo, δεν φόρεσα grunge look καρό πουκάμισο και Doc Martens — ούτε καν τζιν με καταστροφές, τώρα που το σκέφτομαι. Αλλά και πιο μετά δεν είχα MySpace, δεν αγόρασα cargo παντελόνι, δεν έβαλα livestrong βραχιολάκι σιλικόνης στον καρπό μου.

Νομίζω ότι το μόνο αντικείμενο της μόδας που είχα ποτέ μου, από αυτά που θα έμπαιναν δικαιωματικά σε μια παρόμοια λίστα, ήταν ένα τάκα-τάκα, όπως άλλωστε όλοι στη γειτονιά. Και πάλι, όχι απλώς δεν μου άρεσε ο θόρυβος που έκανε, αλλά είχα σπάσει και τα δάχτυλά μου με εκείνες τις βρομομπάλες.

Δόξα τω Θεώ, το απαγορεύσανε. Και όχι η χούντα, σε όλο τον πλανήτη Γη βγήκε εκτός νόμου. Αυτό είχα μόνο.

Δόξα τω Θεώ, το απαγορεύσανε

ΥΓ. Τα βιβλία της/του Τζούντιθ Μπάτλερ («Αναταραχή φύλου» 2010, «Η διεκδίκηση της Αντιγόνης» 2014, «Η δύναμη της μη βίας» 2022, «Ποιος φοβάται το φύλο;» 2025) κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια σε μετάφραση Γιώργου Καράμπελα (πλην της «Αντιγόνης» που μετέφρασε η Βαρβάρα Σπυροπούλου). Μεγάλα βιβλία.

* * *

Το Ημερολόγιο κυκλοφορεί τρεις φορές την εβδομάδα: κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή. Τις Κυριακές, η στήλη μεταμορφώνεται στο Βιβλίο της Εβδομάδας. Στείλτε μας μέιλ αν θέλετε να μας πείτε ή να μας ρωτήσετε κάτι — οτιδήποτε. Σας ευχαριστούμε πολύ.