Φλασιές που τρώω στην Εγνατία, όταν περνώ από την Κλινική Νεδέλκου

Η Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ού αιώνα σκοράρει στον χάρτη σαν η πιο εξευγενισμένη πόλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: φαρδείς δρόμοι, δενδροστοιχίες, τραμ, επιβλητικά κτίρια διοίκησης, μαγικές οικίες εκλεκτικιστικού ρυθμού και ειδικά νοσοκομεία που εξυπηρετούν τις ανάγκες των κοινοτήτων της- οι Εβραίοι κατοικούν στο κέντρο, οι Έλληνες στα ανατολικά και οι Μουσουλμάνοι στην Άνω Πόλη. Ο γιατρός Ιωάννης Νεδέλκος αναθέτει στον ξακουστό αρχιτέκτονα Ξενοφών Παιονίδη (Νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος, Στοά Πελοσώφ - Παλιό Ταχυδρομείο, Παπάφειο, βίλα Μορντώχ, Σχολή Τυφλών, Μπέη, βίλα Τζεμπραγιά - πρώην Ιταλικό Προξενείο) να χτίσει το σπίτι του στην ελληνική συνοικία, τον καιρό που η Εγνατία λέγεται ακόμα Kelemeriye Caddesi (Λεωφόρος Καλαμαριάς), το τραμ είναι ιππήλατο και στην περιοχή της Παναγούδας υπήρχαν 140 σπίτια και έξι καταστήματα.

Κλινική Νεδέλκου

Ο γιατρός Νεδέλκος, που γεννήθηκε στην Έδεσσα το 1876, παντρεύτηκε την Αναστασία, κόρη του πλούσιου εκ Σιάτιστας επιχειρηματία Σερέφα και το οικόπεδο το πήρε προίκα μαζί με το χρηματικό ποσό που απαιτούνταν για να αναγερθεί η οικία του. Αφού περάτωσε τις σπουδές του στην ιατρική και εγκαταστάθηκε στην Εγνατία το 1898, κοινοποίησε την παρουσία του μέσω αγγελίας στη Journal de Salonique: «Ο γιατρός έχει ειδικευθεί στη γυναικολογία και τον τοκετό, μετά από τέσσερα χρόνια σπουδών στο Παρίσι, το Βερολίνο και τη Βιέννη. Εξετάζει στο σπίτι του απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Νικολαου και θα εξετάζει δωρεάν τους απόρους, κάθε Δευτέρα και Πέμπτη 8-9 τουρκική (a la turque) ώρα».

Με ειδικότητα χειρούργος μαιευτήρας και με σπεσιάλιτι τις δύσκολες επεμβάσεις, ο Ιωάννης Νεδέλκος επιχειρούσε στο Λοιμωδών και το Θεαγένειο. Πριν εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη η οικογένειά του είχε ενεργή συμμετοχή στον Μακεδονικό Αγώνα, λόγος για τον οποίο και παρασημοφορήθηκε, ενώ κατά τη διάρκεια της ζωής του εδώ ίδρυσε τον Ιατρικό Σύλλογο της Θεσσαλονίκης, εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος και ασχολήθηκε με τα διοικητικά του Ηρακλή (σντρο!). Έφυγε το 1950 όμως το μήλο κάτω από τη μηλιά έπεσε. Ο γιος του Κωνσταντίνος Νεδέλκος που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε αυτό το σπίτι, γιατρός και ο ίδιος συνέχισε την παράδοση του πατέρα του τόσο σε επιστημονικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, διατηρώντας την τριώροφη κλινική που ο πατήρ έκτισε το 1930, αναθέτοντας και πάλι την παραγγελία στον Παιονίδη.

Ο υιός Κωνσταντίνος ειδικεύτηκε επίσης στα δύσκολα χειρουργεία. Στη διάρκεια της μετεκπαίδευσής του στη Βιέννη, παντρεύτηκε την Κερκυραία Σοφία Κόλα, την πρώτη Ελληνίδα φοιτήτρια ιατρικής στη διάσημη σχολή, στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρέτησε υπίατρος πρώτης γραμμής, ενώ στην Κατοχή περιέθαλπε στα κρυφά αντάρτες.

Αυτά εν τάχει για τους Νεδέλκους της περίφημης τριώροφης κλινικής-οίκημα που στην πολεοδομική και αστική συνείδηση της πόλης παραμένει γνωστή ως Κλινική Νεδέλκου, ώσπου να χτυπήσει ο σεισμός του 1978, τα δοκάρια και τα μπετά να ραγίσουν και το κτήριο να χαρακτηριστεί «κόκκινο». Η οικογένεια αναγκάστηκε να αποχωρήσει και έτσι ο Δήμος ξεκίνησε τη διαδικασία απαλλοτρίωσης με στόχο τη διάνοιξη της Πατριάρχου Ιωακείμ, ώστε να διαμορφωθεί ο άξονας που συνδέει τους ναούς Αγίας Σοφίας, Αγίου Παντελεήμονα και Αγίου Γεωργίου (Ροτόντα), με βάση τα όραμα του σχεδίου Εμπράρ. Ο Κωνσταντίνος Νεδέλκος που παλεύει να το σώσει, με ιδιόγραφη διαθήκη το χαρίζει στον Δήμο, ο οποίος όμως δεν το αποδέχεται. Έτσι τμήμα της στέγης σαπίζει και κατεδαφίζεται, η κλινική (δεν θυμίζει τη μοίρα της βίλας του Ιόλα;) αφήνεται έρμαιη στις καιρικές συνθήκες και το πλιάτσικο. Ώσπου να έρθει το Άγιο Όρος στην Εγνατία και ορίστε πώς: Το Υπουργείο Πολιτισμού το 1983 κήρυξε την Κλινική Νεδέλκου έργο τέχνης, ενώ αργότερα το ΥΠΕΧΩΔΕ την ενέταξε στη λίστα με τα 1.000 διατηρητέα κτήρια της Θεσσαλονίκης που επείγει να ζήσουν για πάντα.

Κωνσταντίνος Νεδέλκος

Το 1984 (επιτέλους!) ο Δήμος τάσσεται κι αυτός υπέρ της παραμονής Νεδέλκου στο σημείο, εφόσον για άλλη μια φορά, τα σχέδια του Εμπράρ εγκαταλείπονται. 1994: αποδεχόμενος (ξανά επιτέλους!) ο Δήμος τη δωρεά του Κωνσταντίνου Νεδέλκου, χαρακτηρίζει το οίκημα «Δημοτικό Μουσείο Ιστορίας» και έτσι το 1997 η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, το εντάσσει σαν στρατηγικό σημείο της αποκατάστασης του μακραίωνου δεσμού της Θεσσαλονίκης με του Αγίου Όρους, εγκαθίσταται η Αγιορειτική Εστία και τα ρέστα παγωτό. Ή ένας εσπρέσο φρέντο, αφού ένας από τους λόγους που αγαπώ αυτό το τοπόσημο, πέραν της μακραίωνης ιστορίας του, της γκαλερί και του βιβλιοπωλείου, είναι και ο υπέροχος αστικός κήπος-καφέ-ιδανικό καταφύγιο για πλάνητες στην πόλη σαν την αφεντιά μου.

Ο κήπος της Αγιορειτικής Εστίας