Ο άρπαγας Τραμπ ΜΟΝΟ καλό μπορεί να κάνει στην Ευρώπη· με δυο κουβέντες, αυτό: να αποφασίσουμε επιτέλους να προχωρήσουμε ενωμένοι, με πυγμή, αποφασιστικότητα και ακατάβλητο πνεύμα ελευθερίας, και μάλιστα τώρα, πριν να σηκώσουν κι άλλο οι τόπους-τόπους οχιές το πλακουτσό κεφάλι τους —κάθε κράτος-μέλος τής ΕΕ έχει μπόλικες από δαύτες— και πριν να φτάσει η μέρα που θα συνειδητοποιήσουμε ότι πια δεν υπάρχει περιθώριο κινήσεων — γιατί ποτέ η Ιστορία δεν κοιμάται με μάσκα νυκτός.
Η Ευρώπη πρέπει να δείξει τα δόντια της και να αναλάβει δράση, παίρνοντας αυτή την έμπρακτη πρωτοβουλία και το απάνω χέρι για τις ειρηνευτικές συνομιλίες και τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, με τον μόνο τρόπο που είναι εφικτός — και να το κάνει τώρα, προτού επανέλθουν οι ιταμές, εξαιτίας του δικτάτορά τους, ΗΠΑ στις διαπραγματεύσεις με τον Ρώσο ιμπεριαλιστή δικτάτορα. Αλλιώς θα το πληρώσουμε ακριβά.
Μια ρωμαλέα ηγεσία είναι μια ηγεσία που τη φοβάσαι και την τρέμεις. Μια ηγεσία που τη λογαριάζεις όπως πρέπει να τη λογαριάσεις. Κι αν είναι να το οφείλει στον Τραμπ αυτό το πράγμα η Ευρώπη, ας το οφείλει στον Τραμπ.
Οι μεγάλες κυριακάτικες εφημερίδες παρουσιάζουν κάθε εβδομάδα καταλόγους ευπωλήτων, λίστες με μπεστ-σέλερ (ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, non-fiction βιβλίων κλπ.) που καταρτίζουν συνήθως με κάποια συνεργαζόμενα με αυτές βιβλιοπωλεία. Από αρκετές —αίφνης, από τις περισσότερες—, απουσιάζει το παιδικό-εφηβικό βιβλίο. Νομίζουμε ότι αυτό είναι λάθος, και θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε αμέσως παρακάτω γιατί.
Καταρχάς, υπάρχει η σχετική παρανόηση πως το παιδικό βιβλίο… δεν είναι ακριβώς βιβλίο, ότι προσομοιάζει περισσότερο σε παιχνίδι, σε μια «δημιουργική απασχόληση», επομένως καλώς απουσιάζει. Κατ’ αυτά, ούτε οι συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας είναι ακριβώς συγγραφείς. Άλλωστε, τα παιδικά βιβλία γράφονται εύκολα, έτσι δεν είναι;
Δεν είναι ευφυολόγημα αυτό το τελευταίο, είναι κάτι στο οποίο συμφωνούν οι περισσότεροι. Και συμφωνούν οι περισσότεροι γιατί (α΄) έχουμε το μικρότερο πανευρωπαϊκά ποσοστό σταθερών αναγνωστών, ένα αναγνωστικό κοινό που δεν μεγαλώνει αριθμητικά παρά μόνον ηλικιακά, και γιατί (β΄) στην Ελλάδα δεν έχουμε βαθιά εμπεδωμένη κουλτούρα παιδικής λογοτεχνίας.
Από την άλλη, κάποιοι θα έλεγαν πως η παιδική λογοτεχνία «πουλάει» έτσι κι αλλιώς, άρα δεν χρειάζεται επιπλέον βοήθεια. Αυτό βέβαια δεν ισχύει καθόλου. Επιπροσθέτως, ο όγκος των τίτλων που εκδίδονται κάθε χρόνο είναι τέτοιος που το συνολικό μπάτζετ για βιβλία παιδικής λογοτεχνίας (τα χρήματα που θα έδιναν οι Έλληνες για να αγοράσουν βιβλία για παιδιά) μοιράζεται σε κάμποσες χιλιάδες νέους τίτλους κάθε χρόνο, καθιστώντας αφόρητα κοστοβόρα την παραγωγή των καλύτερων ανάμεσά τους. Γιατί, όπως και καθετί άλλο, ΔΕΝ είναι όλα τα παιδικά βιβλία στο ίδιο επίπεδο. Υπάρχουν πολύ καλά, υπάρχουν καλά, υπάρχουν μέτρια, και υπάρχουν και κακά.
Κατάλογοι σαν κι αυτόν που προτείνουμε θα επιτύχουν τα εξής:
Θα αναδείξουν τη σημασία που έχει η παιδική λογοτεχνία εν γένει.
Θα φανερώσουν ότι η παιδική και εφηβική λογοτεχνία δεν είναι «δευτερεύουσα», αλλά έχει τη δική της αξία, τη δική της δυναμική και το δικό της κοινό.
Θα κάνουν κάπως περισσότερο γνωστούς κάποιους από τους συγγραφείς του είδους.
Θα ενημερώνουν εύκολα και γρήγορα γονείς και εκπαιδευτικούς για την τρέχουσα βιβλιοπαραγωγή.
Θα τονώσουν τον «αγώνα» (που ουσιαστικά δεν έχει ξεκινήσει ακόμη) ενάντια στην επέλαση των ψηφιακών μέσων ψυχαγωγίας: πολύ μικρά παιδιά δεν διαβάζουν κανένα βιβλίο γιατί έχουν αναπτύξει εξάρτηση από τα τάμπλετ και τα κινητά.
Θα προωθούν τη φιλαναγνωσία: οι λίστες ευπωλήτων, όταν προβάλλονται σωστά, δημιουργούν ενδιαφέρον και περιέργεια.
Θα εμπλουτίζουν το πολιτιστικό περιεχόμενο της εφημερίδας.
Η πιθανή εικονογράφηση της στήλης με μια ζωγραφιά από κάποια νέα έκδοση θα ομόρφαινε και θα πλούταινε τη σελίδα.
Κάποιος θα αντιπρότεινε πως μια τέτοια λίστα θα λειτουργούσε κάπως σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία: προβάλλεται μόνο ό,τι πουλάει, και έτσι θα πουλάει ακόμη περισσότερο — ενώ αντιστοίχως άλλα (εξίσου καλά ή και καλύτερα) βιβλία θα μένουν στο σκοτάδι. Πιστεύουμε ότι υπάρχουν τρόποι για να μετριαστεί αυτό το φαινόμενο, και για να γίνει ο κατάλογος ευπωλήτων πιο υγιής και πολυφωνικός.
Νά μερικές προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να είναι ένας κατάλογος μπεστ-σέλερ (και όχι μόνο) παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας σε μια κυριακάτικη εφημερίδα, είτε σε συνεργασία με ένα διαφορετικό βιβλιοπωλείο κάθε φορά, είτε σύμφωνα με στοιχεία πωλήσεων από περισσότερα συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεία ή/και πλατφόρμες, είτε με ρεπορτάζ από τον συντάκτη της στήλης, είτε με έναν συνδυασμό των παραπάνω. Η λογική είναι να είναι λειτουργικός, ενημερωτικός, πολυσυλλεκτικός και ελκυστικός, να ενημερώνει και όχι να υπαγορεύει:
Ηλικιακές κατηγορίες:
3-6 ετών
7-9 ετών
10-12 ετών
13+ (Εφηβική Λογοτεχνία)
Επιπλέον προτάσεις:
Τα πιο δημοφιλή
Top 3 από τις νέες κυκλοφορίες
Νέες αφίξεις
Τι ανεβάζουν τα παιδιά και οι έφηβοι σε TikTok, Instagram και YouTube
Οι πιο ενδιαφέρουσες εικονογραφήσεις της εβδομάδας
Κλασικά που επιστρέφουν
Κλασικά που ξεχάστηκαν
Τι διαβάζουν οι δάσκαλοι;
Τα βιβλία που μας ξέφυγαν (μικροί εκδοτικοί, όχι mainstream βιβλία, κρυμμένοι θησαυροί)
Η επιλογή του βιβλιοθηκονόμου της εβδομάδας
Η πρόταση του εκπαιδευτικού της εβδομάδας
Έλληνες πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς
Το καλύτερο εξώφυλλο της εβδομάδας
Τι πουλάνε περισσότερο οι αλυσίδες των βιβλιοπωλείων
Τι πουλάνε περισσότερο τα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία
Τι προτείνουν οι γονείς
Το ιδανικό βιβλίο για μεγαλόφωνη ανάγνωση
Τα καλύτερα βιβλία fantasy, romantasy, τρόμου κλπ. του μήνα
Θα θέλαμε πολύ να βλέπουμε λίστες ευπωλήτων και προτάσεις ανάγνωσης παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας στον κυριακάτικο Τύπο, σταθερά, κάθε εβδομάδα. Θα είναι καλό για τις εφημερίδες, για τους αναγνώστες τους, για το παιδικό βιβλίο, και για το βιβλίο γενικότερα — δηλαδή για τη χώρα και την οικονομία. Οι φίλοι επαγγελματίες του χώρου που μας διαβάζουν, ας το σκεφτούν.
Ο αριθμός των αλόγων που ζούσαν παλιά και ζουν σήμερα στον πλανήτη έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, κυρίως γιατί τα άλογα ήταν σχεδόν από πάντα πολύ κοντά στον άνθρωπο και στις δραστηριότητές του: από τις μεταφορές και τη γεωργία μέχρι την ψυχαγωγία και τον πόλεμο, το άλογο δεν έπαψε ποτέ να μας προσφέρει τις υπηρεσίες του. Μάλιστα, θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι «χάρη» ακριβώς σ’ αυτές τις υπηρεσίες οι πληθυσμοί των αλόγων έγιναν πολύ-πολύ μεγάλοι. Χωρίς τον άνθρωπο, τα άλογα θα ήταν λίγα πάνω στον πλανήτη, ή ίσως και να είχαν από καιρό εξαφανιστεί.
Τα υπέροχα αυτά ζώα ήρθαν κοντά στον άνθρωπο (βασικά, συνέβη το αντίστροφο) γύρω στο 3000 π.Χ., κάπου στις ευρασιατικές στέπες (στην Ουκρανία, το Καζακστάν κ.α.). Εκείνη την εποχή, ο συνολικός τους πληθυσμός δεν ξεπερνούσε τις 100.000 άτομα πάνω-κάτω. Μέσα όμως σε μόλις τρεις χιλιετίες, οι αριθμοί τους εκτοξεύτηκαν στα 2-4 εκατομμύρια άτομα. Οι Κινέζοι, οι Πέρσες, οι Ρωμαίοι, οι Σκύθες, οι Ούννοι και άλλοι λαοί χρησιμοποιούσαν τα άλογα κατά κόρον, και τα εξέτρεφαν «μαζικά». Σε κάτι λιγότερο από δύο χιλιετίες ακόμη, από το 1800 μέχρι και το 1900 μ.Χ., τα άλογα ήταν πια κοντά στα 120 (!) εκατομμύρια. Μια τρομερή, κατακόρυφη αύξηση. Μετακινήσεις, αγροτοκτηνοτροφία, πολεμικές επιχειρήσεις κλπ. κλπ.: ποτέ πια δεν θα υπήρχαν τόσο πολλά άλογα στη γη.
Και πράγματι: μέχρι τα μισά τού 20ού αιώνα, ο πληθυσμός των αλόγων έπεσε επίσης κατακόρυφα — αν και αυτή τη φορά μέσα σε μόλις 50 χρόνια: από τα 120, στα μόλις 40 εκατομμύρια άτομα. Οι λόγοι είναι προφανείς: η εκβιομηχάνιση (τα τρακτέρ, τα φορτηγά, τα αυτοκίνητα και τα άρματα μάχης αντικατέστησαν σαρωτικά τα άλογα), η αστικοποίηση (τα άλογα δεν χρειάζονται μέσα στις πόλεις, δεν υπάρχουν δουλειές εκεί για να τις κάνουν), οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι (ιδίως στον ΑΠΠ τα άλογα αφανίστηκαν μαζικά στα πεδία της μάχης), και οι μείζονες αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία (είναι πιο ακριβό και πιο σύνθετο να εκτρέφεις ένα άλογο από το να έχεις μία μηχανή που θα σου κάνει την ίδια δουλειά).
Παρά ταύτα, ο πληθυσμός των αλόγων σταθεροποιήθηκε γύρω στα μέσα του προηγούμενου αιώνα, ενώ μάλιστα στο δεύτερο μισό του άρχισε να ανεβαίνει ξανά: σήμερα ζουν στον πλανήτη περί τα 60 εκατομμύρια άτομα. Πάρα πολλά από αυτά είναι άλογα κούρσας, αλλά υπάρχουν επίσης πάρα πολλά σε ιππικούς ομίλους. Βεβαίως, αρκετά άλογα κάνουν ακόμη παραδοσιακές εργασίες, κυρίως σε περιοχές της Ασίας και της Νότιας Αμερικής. Κάποια, επίσης, απλώς ζουν σε φάρμες εδώ κι εκεί, χωρίς να κάνουν κάτι.
Λοιπόν, κάπως έτσι θα γίνει και με τους καλλιτέχνες: ζωγράφους, μουσικούς, συγγραφείς και άλλους. Δεν έχουμε βιομηχανική επανάσταση μπροστά μας, ούτε καν ψηφιακή — έχουμε τη μεγάλη επανάσταση της Α.Ι., που ήρθε για να τα αλλάξει όλα.
ΥΓ. Θυμίζουμε πως, σήμερα, 9 στους 10 ανθρώπους που έχουν άλογα στην κατοχή τους είναι εκατομμυριούχοι. Μόνο οι πολύ πλούσιοι μπορούν να έχουν ένα άλογο. Και πάντως σίγουρα όχι εσείς κι εγώ. Κι αυτό επίσης μέλλει να έχει το αντίστοιχό του στις τέχνες.
* * *
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Arthur Machen, «Οι τρεις απατεώνες» (μετάφραση Χρυσόστομος Τσαπραΐλης, Εκδόσεις Μεταίχμιο)
Πολύ ξεχωριστή περίπτωση συγγραφέα. Πάρα πολύ ξεχωριστή. Δεν υπήρξε δεύτερος σαν κι αυτόν. Ο Μάκεν είναι ένας από τους πολύ μεγάλους μιας πελώριας παράδοσης, ένας από τους κορυφαίους του λογοτεχνικού υπερφυσικού τρόμου, υμνητής μιας παγανιστικής φύσης γεμάτης παράξενες σκιές και εφτασφράγιστα μυστικά, και πρόδρομος —μεταξύ πάρα πολλών άλλων βέβαια— του ίδιου τού Λάβκραφτ. Το βιβλίο αυτό μεταφράζεται ολόκληρο πρώτη φορά στα ελληνικά. Ένα μεγάλο, κλασικό, σπονδυλωτό μυθιστόρημα που πρέπει να έχουν όλοι οι ρέκτες του είδους στο ράφι με τα αγαπημένα τους.
Διαβάστε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:
Παρ’ όλα αυτά, το μυστήριο στοίχειωνε τις σκέψεις μου και παραδόθηκα ολοκληρωτικά στη γοητεία του τόπου. Στη λοφοπλαγιά πάνω από το παμπάλαιο σπίτι όπου μέναμε ξεκινούσε το μεγάλο δάσος – μια μακριά, σκοτεινή γραμμή που φαινόταν από τους απέναντι λόφους και εκτεινόταν πάνω από το ποτάμι για πολλά χιλιόμετρα από τον νότο ως τον βορρά, όπου και έδινε σταδιακά τη θέση της σε ακόμα πιο άγρια εδάφη, σε άγονους και ανήμερους λόφους και σε ακαλλιέργητη γη, μέρη παράξενα και ανεξερεύνητα, πιο άγνωστα για τους Άγγλους και από την καρδιά της Αφρικής. Μονάχα λίγα απόκρημνα χωράφια χώριζαν το σπίτι από το δάσος, και τα παιδιά με ακολουθούσαν πανευτυχή κατά μήκος των μονοπατιών με τη χαμηλή βλάστηση, ανάμεσα στους λείους τοίχους που είχαν πλέξει οι στιλπνές οξιές, στο ψηλότερο σημείο του δάσους από όπου βλέπαμε από τη μια μεριά τη γη να ανεβοκατεβαίνει από το ποτάμι ως το μεγάλο δυτικό τείχος των βουνών, και από την άλλη τη φουσκοθαλασσιά των μυριάδων δέντρων του δάσους, και αποκάτω τους επίπεδους λειμώνες και τη γυαλιστερή κίτρινη θάλασσα των χωραφιών που έφταναν μέχρι την ακτή που αχνοφαινόταν στο βάθος. Εκεί καθόμουν στη ζεστή ηλιόλουστη τύρφη που σημάδευε τα ίχνη του ρωμαϊκού δρόμου, ενώ τα δυο παιδιά έτρεχαν ολόγυρα αναζητώντας τα μύρτιλλα που φύτρωναν στις πλαγιές. Κάτω από τον γαλάζιο ουρανό και τα μεγάλα σύννεφα που κυλούσαν από τη θάλασσα ως τους λόφους σαν γαλέρες του παλιού καιρού με φουσκωμένα πανιά, άκουγα τους γοητευτικούς ψιθύρους του τεράστιου αρχαίου δάσους, ζούσα με μόνο στόχο τη χαρά και την απόλαυση, και οι παράξενες σκέψεις εμφανίζονταν στον νου μου μόνο όταν επιστρέφαμε στο σπίτι και βρίσκαμε τον καθηγητή Γκρεγκ είτε κλεισμένο στο μικρό δωμάτιο που χρησιμοποιούσε ως γραφείο είτε να βηματίζει στην αυλή με την υπομονετική και γεμάτη ενθουσιασμό όψη ενός αποφασισμένου εξερευνητή.
Νά και το οπισθόφυλλο:
Δύο φίλοι ανακαλύπτουν τον χρυσό Τιβέριο, ένα αρχαίο νόμισμα που αναζητούν απεγνωσμένα οι μυστηριώδεις «Τρεις απατεώνες», μέλη μιας πανίσχυρης απόκρυφης ομάδας. Καθώς η αφήγηση ξετυλίγεται στο σκοτεινό υπογάστριο του Λονδίνου, στην ουαλική εξοχή και στην αμερικανική Δύση, οι πρωταγωνιστές βρίσκονται μπλεγμένοι σε έναν ιστό εξαπάτησης, συναντώντας στην πορεία τους παράξενες συμπτώσεις, αλλόκοτους χαρακτήρες και ζοφερές διηγήσεις. Αρχετυπικό έργο τρόμου και αγωνίας που ενέπνευσε συγγραφείς όπως ο H.P. Lovecraft, οι «Τρεις απατεώνες» είναι μια περίτεχνη συλλογή εγκιβωτισμένων «παράξενων ιστοριών» που βυθίζουν τους αναγνώστες σε ένα σύμπαν αινιγματικών μυστικών, πολλαπλών ταυτοτήτων και υπερφυσικών συναντήσεων. Εμβληματικό δείγμα αποκρυφιστικού τρόμου και κορύφωση της πρώτης περιόδου του Μάκεν, κατά την οποία το εύπεπτο συνδυάζεται με το λυρικό, η μεγαλούπολη με τη φύση και το καθημερινό με το υπερβατικό. Οι λογοτεχνικές αρετές του βιβλίου δεν εντοπίζονται μόνο στην ομορφιά και στον λυρισμό της πρόζας (που αποτυπώνει κάποιες από τις πιο γλαφυρές και συνάμα ανοίκειες περιγραφές του βικτοριανού Λονδίνου, της αγγλικής και της αμερικανικής υπαίθρου) ούτε στο καυστικό, υποδόριο χιούμορ που αναβλύζει σε διάφορα σημεία του, αλλά και στον αριστοτεχνικό τρόπο με τον οποίo εξυφαίνονται τα νήματα της πλοκής ανάμεσα στις ιστορίες, δημιουργώντας με διακριτική ειρωνεία έναν περίτεχνο και αινιγματικό γρίφο που θα συντροφεύει για καιρό τον αναγνώστη.
Και ένα μικρό βιογραφικό του συγγραφέα:
Ο Arthur Machen (Άρθουρ Μάκεν, ψευδώνυμο του Arthur Llewellyn Jones, 1863-1947) ήταν Ουαλός συγγραφέας, γνωστός για τα έργα τρόμου, φαντασίας και μαγικού ρεαλισμού. Τα έργα του Machen άσκησαν μεγάλη επιρροή στους H.P. Lovecraft, Jorge Luis Borges, Paul Bowles και Javier Marias. Το βιβλίο του «Οι τρεις απατεώνες, Ή: Οι μεταμορφώσεις» μεταφράζεται για πρώτη φορά ολόκληρο στα ελληνικά.
Βρείτε το στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.
14°
