Μαργαρίτα Καραβασίλη

Αρχιτεκτόνισσα με μεταπτυχιακά στο αστικό περιβάλλον αλλά και με πλούσια επαγγελματική εμπειρία και κοινωνική δράση, η Μαργαρίτα Καραβασίλη είναι από τους λίγους εκείνους ανθρώπους στην Ελλάδα που γνωρίζουν καλά από πολεοδομικό σχεδιασμό και από παρεμβάσεις που πρέπει να υπάρξουν για την ανασυγκρότηση και την αειφορία των πόλεων. Με αφορμή το πρόσφατα ψηφισμένο νομοσχέδιο για το χωροταξικό αλλά και με τη θύελλα αντιδράσεων που έχει ξεσηκώσει το σχέδιο νόμου για τον αιγιαλό, η A.V μίλησε με την κ. Καραβασίλη, με την ιδιότητα της πλέον ως προέδρου του Παρατηρητηρίου Πολιτών για την Αειφόρο Ανάπτυξη (CISD), για το πώς αυτά τα νομοσχέδια πρόκειται να επηρεάσουν τη ζωή μας.

Ως Πρόεδρος του CISD έχετε στείλει επανειλημμένα επιστολές ενημέρωσης-διαμαρτυρίας στον Πρωθυπουργό, στα πολιτικά κόμματα και στους βουλευτές, για μεγάλα θέματα που αφορούν τόσο το περιβάλλον όσο και τη ζωή μας. Πρόσφατα για το νομοσχέδιο του χωροταξικού ενημερώσατε με επιστολή τους βουλευτές. Ωστόσο το νομοσχέδιο ψηφίστηκε. Υπάρχει ανταπόκριση στις επιστολές σας ή τις αγνοούν εντελώς;

Στην εποχή της κρίσης όπου η πιο κρίσιμη διάσταση δεν είναι η οικονομία, αλλά η πλήρης απαξίωση της ίδιας της δημοκρατίας και των θεσμών, βλέπουμε να καταλύεται κάθε έννοια κράτους δικαίου με πρώτο θύμα το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη.

Περισσότεροι από 40 νόμοι έχουν ήδη τροποποιήσει τις πιο σημαντικές πτυχές της περιβαλλοντικής και πολεοδομικής νομοθεσίας, προς την κατεύθυνση άρσης των περιορισμών και της διευκόλυνσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, με πρόσχημα την οικονομική κρίση.

Είναι λοιπόν αυτονόητο για το CISD ως Παρατηρητήριο Πολιτών που αγωνίζεται για μια άλλη ανάπτυξη, την Αειφόρο Ανάπτυξη, να δραστηριοποιείται με κάθε τρόπο, προκειμένου να ενημερώσει με αξιόπιστο και τεκμηριωμένο τρόπο τους Πολίτες.

Στο πλαίσιο αυτό ενημερώσαμε πρόσφατα και τους βουλευτές καταδεικνύοντας τα σημεία υποχώρησης του νομοσχεδίου για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό από κάθε έννοια ορθολογικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού, όπως οφείλει η χώρα να καταρτίσει.

Είναι ευνόητο ότι δεν περιμέναμε ευθεία απάντηση στις Ανοικτές Επιστολές μας προς θεσμικά πρόσωπα, για δύο λόγους, καθώς μια απάντηση στις τεκμηριωμένες τοποθετήσεις μας θα έπρεπε να είναι ανάλογα τεκμηριωμένη, πράγμα δύσκολο όταν είσαι ο υπογράφων μιας λανθασμένης πράξης και ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκτίθενται περαιτέρω απαντώντας στις τοποθετήσεις μας που εμπεριέχουν την διάσταση της προστασίας του Δημοσίου Συμφέροντος καθώς και του Συμφέροντος του Έλληνα Πολίτη, που πρόσφατα έχουν και τα δύο απαξιωθεί κατάφορα, μαζί με την τήρηση της Εθνικής και Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας.

Στην πραγματικότητα, πάντως, όχι μόνο έχουν απαντηθεί αλλά και έχουν προκαλέσει περαιτέρω θεσμικές διεργασίες. Σαν παράδειγμα σας υπενθυμίζω δύο πρόσφατες περιπτώσεις: Αυτή του Υπουργού ΠΕΚΑ, που αντέδρασε στις καταγγελίες μας για το θέμα του χειρισμού των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών ως προεδρεύοντος του Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ, με Ανακοινώσεις του αρμόδιου συμβούλου του, που και αυτές ήσαν έωλες. Επίσης, δύο Ανοικτές Επιστολές μας προς τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης και Υπουργό Εξωτερικών για τον χειρισμό του θέματος της καταστροφής των Χημικών Όπλων της Συρίας, προκάλεσαν κοινή συνεδρίαση των Επιτροπών Περιβάλλοντος και Εξωτερικών της Βουλής, στην οποία κλήθηκε να απαντήσει στα συγκεκριμένα ερωτήματα που του θέσαμε (βεβαίως, όπως αναμενόταν, οι απαντήσεις του ήσαν «διπλωματικά» αόριστες και «πολιτικά» ατελείς).

Όσο για το Νομοσχέδιο του «Χωροταξικού», που ψηφίστηκε «νύχτα» αλλά και για άλλα Νομοσχέδια που ακολουθούν την ίδια «βεβιασμένη» διαδικασία με την επίκληση των «Μνημονιακών Υποχρεώσεων» υπάρχει κάτι σημαντικό που οι βουλευτές μας ΔΕΝ έχουν αντιληφθεί: Καθώς ο Έλληνας Πολίτης μέσω του CISD τους ενημερώνει προσωπικά και τεκμηριωμένα για την αντισυνταγματικότητα άρθρων (ακόμα και αν δεν πρόλαβαν να διαβάσουν το Νομοσχέδιο που ψηφίζουν), κάποιοι εκπρόσωποί του ενσυνείδητα και ανεύθυνα υπερψηφίζουν. Συνεπώς ο Έλληνας Πολίτης διαμορφώνει άποψη για τα πρόσωπα αυτά ώστε να τα επιλέξει ή όχι στις προσεχείς εθνικές εκλογές.

Ποια είναι τα νέα δεδομένα για την ελληνική χωρική πραγματικότητα που προκύπτουν από το νομοσχέδιο για το χωροταξικό και πως πρόκειται να επηρεάσουν τη ζωή μας;

Η συγκυρία της κρίσης ενώ μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για έναν εμπνευσμένο σχεδιασμό, στην πράξη γίνεται όχημα για μια ανάπτυξη που βασίζεται σε καθαρά επιχειρηματική προσέγγιση του Χώρου, χωρίς ουσιαστικό αναπτυξιακό όραμα και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα γεωγραφικά δεδομένα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του χώρου και η κοινωνική, περιβαλλοντική, πολιτισμική και οικονομική διάσταση.

Η προσέγγιση που υιοθετήθηκε επιτείνει την απρογραμμάτιστη και ανορθολογική ανάπτυξη, καθώς οδηγεί στην πλήρη διάρρηξη του χώρου με ενδεχόμενη συνέπεια τη δημιουργία γεωγραφικών θυλάκων χωρίς συσχετισμό, εγκαταλείποντας κάθε προοπτική ενός αειφόρου χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού.

Η δημόσια περιουσία, αντί να αποτελέσει μελλοντική ρεζέρβα γης, μετατρέπεται σε προϊόν συναλλαγής και αντικείμενο προσέλκυσης νέων επενδύσεων, οι οποίες δεν θα υπακούουν σε μια γενικότερη φιλοσοφία ισόρροπης χωρικής κατανομής σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Η μεθόδευση του χωρικού σχεδιασμού, με τον νέο νόμο, επιδιώκει να εξυπηρετήσει, αποκλειστικά, το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Πολιτικής, όπως λανθασμένα το έχει αντιληφθεί ο νομοθέτης, προβάλλοντας μια μονοσήμαντη/μονομερή αναπτυξιακή στρατηγική η οποία δεν λαμβάνει υπόψη ούτε την δυναμική της διαδικασίας που συντελείται μέσα στον χώρο και στον χρόνο ούτε τις σύγχρονες κατευθύνσεις αειφόρου σχεδιασμού της ΕΕ ούτε ακόμη κάποιο συγκεκριμένο αναπτυξιακό όραμα. Έτσι θα προκληθούν νέες συνθήκες όπου οι επίδοξοι επενδυτές θα καθοδηγούν την όποια αποσπασματική ανάπτυξη της χώρας, ανεξάρτητα από κριτήρια της επιστήμης του χωρικού σχεδιασμού (Εθνικού ή Περιφερειακού).

Οι μεγαλύτερες επιπτώσεις θα παρατηρηθούν στις εύθραυστες περιοχές της χώρας, (παράκτιες, θαλάσσιες, νησιωτικές, ορεινές) που δέχονται τις μεγαλύτερες οικιστικές και ευκαιριακά επενδυτικές και όπου αναπτύσσονται ισχυρές συγκρούσεις σε θέματα ανάπτυξης και προστασίας περιβάλλοντος, οι οποίες αντιμετωπίζονται με αδικαιολόγητη προχειρότητα, εντελώς αποσπασματικά και αδιάφορα.

Στο σχέδιο νόμου για τον αιγιαλό η Κυβέρνηση φαίνεται να οπισθοχωρεί. Είναι αρκετά όσα ανασκευάζει ή είναι στάχτη στα μάτια μας;

Το Υπουργείο Οικονομικών, τη στιγμή που δεν μπορεί να νομοθετήσει για την φορολογία όπως του ζητά και η Τρόικα, έφερε σε διαβούλευση ένα νομοσχέδιο με το οποίο επιχειρεί να αλλάξει πλήρως συνταγματικά δικαιώματα πλήρως κατοχυρωμένα, έως σήμερα, για τα πλέον ευαίσθητα οικοσυστήματα, τον αιγιαλό, την παραλία και τις παρόχθιες περιοχές λιμνών και ποταμών της χώρας, χωρίς να έχει άλλη αρμοδιότητα από αυτήν της οριοθέτησης αιγιαλού και παραλίας. Το νομοσχέδιο αυτό, το οποίο παρουσιάζει, κατά γενική ομολογία, σοβαρά νομικά προβλήματα και αντιστρατεύεται το Σύνταγμα, είναι πλήρως ισοπεδωτικό έναντι του ισχύοντος πλαισίου που διαθέτει μια ισορροπημένη σχέση ανάμεσα στην προστασία και την οικονομική αξιοποίηση των ακτών.

Η μαζική αντίδραση φορέων και πολιτών που αντιλαμβάνονται ότι διακυβεύεται το αγαθό της ελεύθερης πρόσβασης στις ακτές, έκανε την Κυβέρνηση να υπαναχωρεί, και αυτό λίγο πριν από τις εκλογές, καθώς μέτρησε τις αρνητικές επιπτώσεις σε ικανή μερίδα της εκλογικής της πελατείας.

Και βεβαίως αναμένουμε να το δούμε σύντομα να εξετάζεται από τα θερινά τμήματα της Βουλής με σειρά τροποποιήσεων που προφανώς θα προσπαθήσουν να αντιστρέψουν το αρνητικό κλίμα. Από τις πρώτες πληροφορίες μας φαίνεται ωστόσο ότι δεν θα αλλάξει ουδόλως πλεύση ως προς την κεντρική φιλοσοφία του, η οποία θα παραμείνει σταθερή στη βάση ότι ο αιγιαλός και η παραλία θα αποτελούν πλέον χώρο άσκησης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ανατρέποντας τον δημόσιο, κοινόχρηστο χαρακτήρα τους.

Υπάρχει σύνδεση του νομοσχεδίου για τον αιγιαλό με το χωροταξικό;

Η σύνδεση μεταξύ των δύο νομοσχεδίων, αλλά και του επερχόμενου για τα δάση, είναι ιδιαίτερα προφανής ως προς τον συμπληρωματικό και υποστηρικτικό χαρακτήρα τους, όπως ήδη έχει συμβεί και με άλλα νομοθετήματα (Χωροταξικό Τουρισμού, Πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας, κλπ.), μέσω των οποίων ήδη έχουν καταλυθεί πολλές από τις προϊσχύουσες διατάξεις προστασίας, εξυπηρετώντας κοινό στόχο.

Το χωροταξικό, ειδικότερα, παρέχει μια ακόμη ισχυρή νομική βάση (αν και αντισυνταγματική) πάνω στην οποία θεμελιώνονται πολλές διατάξεις του νομοσχεδίου για τον αιγιαλό, ιδιαίτερα σε θέματα παραχωρήσεων και επενδύσεων.

Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι όλα αυτά είναι μνημονιακές υποχρεώσεις. Είναι πράγματι έτσι ή απλά βολεύει να τα ρίχνουμε όλα στη τρόικα;

Οι μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας αφορούν στην ενσωμάτωση ευρωπαϊκών οδηγιών, τις οποίες η χώρα ενώ τις υπογράφει δεν εφαρμόζει, και όχι στην καταστρατήγηση βασικών αρχών της κοινοτικής νομοθεσίας.

Η Κυβέρνηση, ωστόσο, εν γένει και όχι μόνο στις συγκεκριμένες περιπτώσεις, ερμηνεύει κατά βούληση τα Μνημόνια, προκειμένου να τα χρησιμοποιήσει ως άλλοθι για να περάσει τα πλέον αναχρονιστικά και επαχθή μέτρα.

Για παράδειγμα στο θέμα του Αιγιαλού – Παραλίας η κοινοτική νομοθεσία, αλλά και οι διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει η χώρα, επιβάλλουν την υποχρέωση εκπόνησης σχεδίων Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Παράκτιων Ζωνών και όχι τον κατακερματισμό και την άνευ όρων παράδοση σε ιδιωτικά συμφέροντα και επενδύσεις χωρίς μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό χαρακτήρα, στις αρχές της αειφορίας. Αντίστοιχα, στο θέμα του χωρικού σχεδιασμού, το Ευρωπαϊκό Χωροταξικό επιβάλλει, μεταξύ άλλων, τον σεβασμό κριτηρίων ορθολογικής εθνικής και περιφερειακής ανάπτυξης αποδίδοντας την βασική αρμοδιότητα σχεδιασμού κυρίως στις περιφέρειες μέσα από μια ισόρροπη αντιμετώπιση αναπτυξιακών επιλογών προς μια βιώσιμη οικονομία, κοινωνική συνοχή και προστασία του περιβάλλοντος.

Ένα άλλο μεγάλο θέμα είναι η καταστροφή των χημικών στη Κρήτη. Το CISD σύμφωνα με πληροφορίες αναπτύσσει μια άλλη διάσταση του θέματος που φαίνεται ότι θα ταρακουνήσει όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά διεθνώς. Θα θέλατε να μας πείτε κάτι σχετικά με αυτό;

Για το ιδιαίτερο αυτό θέμα έχει κινητοποιηθεί δυναμικά η Κοινωνία των Πολιτών, προβάλλοντας την επικινδυνότητα του εγχειρήματος που αναπτύσσεται στο κέντρο της λεκάνης της Μεσογείου και εστιαζόμενη στους κινδύνους από πιθανό ατύχημα.

Το CISD, θεώρησε σκόπιμο να αναδείξει την πολιτική διάσταση του θέματος και τις ευθύνες που φέρει η ηγεσία των συναρμόδιων Υπουργείων Εξωτερικών και Περιβάλλοντος, τα οποία αφενός δεν ενεργοποίησαν τις καθ’ ύλη αρμόδιες υπηρεσίες τους, αφετέρου δεν κίνησαν διαδικασίες απόρριψης της χωρικής επιλογής του OPCW (Organization for the Prohibition of Chemical Weapons) σύμφωνα με την διεθνή νομοθεσία.

Επιπρόσθετα, το CISD εστιάστηκε στο γεγονός ότι το Υπουργείο Εξωτερικών δεν δικαιολόγησε πειστικά τις διπλωματικές επιλογές του και ότι δεν κάλεσε σε συστράτευση άλλα Μεσογειακά Κράτη. Ταυτόχρονα το ΥΠΕΞ δεν έπεισε την κοινή Επιτροπή Εξωτερικών και Περιβάλλοντος της Βουλής, η οποία συγκλήθηκε για τον λόγο αυτό, με αφορμή την αντίδραση της κοινωνίας των πολιτών αλλά και των ερωτημάτων που το CISD διατύπωσε και μεταφέρθηκαν στην Επιτροπή από βουλευτές της.

Η ανάδειξη της πολιτικής διάστασης είχε σκοπό να δώσει την ευκαιρία διεξόδου της ηγεσίας των Υπουργείων να φέρουν το θέμα προς συζήτηση στη Βουλή και να αποφασίσει το Ελληνικό Κοινοβούλιο για τις περαιτέρω κινήσεις, πράγμα το οποίο επιμελώς απέφυγαν.

Και τούτο θα ήταν εξαιρετικά σημαντικό, γιατί όπως θεωρεί το CISD, τίθεται θέμα είτε τυπικής αποδοχής «πολεμικών επιχειρήσεων» στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο μας, είτε αδιαφορίας κατάδειξης του περιβαλλοντικά και οικονομικά υπεύθυνου για οποιαδήποτε εν δυνάμει περιβαλλοντική ζημιά, που εν προκειμένω είναι το Αμερικανικό Ναυτικό, όπως έχει αφήσει να εννοηθεί ο ίδιος ο OPCW.

Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τα μεγαλύτερα ίσως προβλήματα στη σύγχρονη ιστορία μας, και ο κόσμος νιώθει ότι οι αποφάσεις είναι ήδη ειλημμένες ως εκ τούτου αδύναμος και να αντιδράσει. Ποιο είναι το μήνυμα που στέλνετε στην ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους;

Αν εννοείτε ως «μεγαλύτερα προβλήματα» την οικονομική κρίση, επιτρέψτε μου να διαφωνήσω…

Οι «κρίσεις» είναι ένα κυκλικό φαινόμενο που συντηρεί την ζωή - ακόμα και την ζωή της οικονομίας, φαινόμενο που ακόμα και μεταπολεμικά έχουμε ζήσει τουλάχιστον δύο φορές και μάλιστα χωρίς μεγάλες αναταράξεις.

Το μέγιστο πρόβλημα είναι η κρίση των αξιών που οδήγησε στην εσφαλμένη διαχείριση της οικονομικής κρίσης σε επίπεδο όχι μόνο εθνικό αλλά και Ευρωπαϊκό, μέσα στη σωρεία ραγδαίων ανακατατάξεων της παγκόσμιας οικονομίας.

Όσον αφορά στην Ευρώπη, η διαχείριση της οικονομικής κρίσης υπήρξε βραδεία και αμήχανη, με αποτέλεσμα στην όξυνσή της να επιλεγούν πρακτικές που απείχαν εξαιρετικά από την θεμελιώδη Ευρωπαϊκή αξία της αλληλεγγύης των λαών.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, αντί η οικονομική κρίση να μας δώσει την ευκαιρία να αναγνωρίσουμε και να θεραπεύσουμε την δική μας κρίση, κρίση πολιτικών, πολιτισμικών και κοινωνικών αξιών (που προκάλεσε τις δικές μας αδυναμίες διαχείρισης), αντιδράσαμε σπασμωδικά, μικροπολιτικά και συντεχνιακά με αποτέλεσμα να καθυστερήσουμε στην αυτονόητη εφαρμογή της υποχρέωσης μας να βάλουμε σε τάξη «τη νομή του οίκου μας».

Η σπασμωδικότητα των εκάστοτε Κυβερνητικών χειρισμών εμπεριείχε ταυτόχρονα την σκόπιμη ή επιπόλαιη παραγωγή νομοθεσίας, που αντί να στηρίζει την Αειφόρο Ανάπτυξη στοχεύει στη δημιουργία ευκαιριών προς ειδικές ομάδες που επιδίδονται στην πρακτική της «αρπαχτής», με την ψευδεπίγραφη δικαιολογία των «μνημονιακών υποχρεώσεων».

Παρά τις όποιες ανεπιτυχείς αντιδράσεις του καταβεβλημένου Έλληνα Πολίτη, αυτά έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται με μεθόδους προκλητικά αντισυνταγματικές, οδηγώντας τον σε αδιέξοδα απελπισίας και σχεδόν αδιάφορης αναμονής του «μοιραίου».

Ωστόσο, το CISD με τον ρόλο του Παρατηρητηρίου Πολιτών και εγώ προσωπικά, δεν σταματάμε στην μίζερη κριτική, καθώς ακράδαντα πιστεύουμε ότι η ζωή συνεχίζεται και είναι στα χέρια μας να την οδηγήσουμε.

Με αυτή την πίστη, καλούμε τον Έλληνα Πολίτη να συνειδητοποιήσει ότι η διαμόρφωση του μέλλοντος του υπέροχου τόπου μας και της ιδιαίτερης κοινωνίας μας είναι δική του ευθύνη.

Ευθύνη που πρέπει να αναλάβει αναθεωρώντας τις απατηλές «αξίες», που τα τελευταία 30 χρόνια ποτίστηκε και ενστερνίσθηκε, αναγνωρίζοντας τις αξίες που του αξίζουν, δημιουργώντας νέες κοινωνικές και οικονομικές δυναμικές, προστατεύοντας ταυτόχρονα το μοναδικό ελληνικό περιβάλλον και κρατώντας ζωντανή την πίστη του στη δύναμη που του χαρίζει το καθαρό Ελληνικό φως.

Γιατί με φωτεινή καθαρότητα μπορούμε να ξεπεράσουμε τη μιζέρια και τα προβλήματα και με συνεχή, συστηματική προσπάθεια να αξιοποιήσουμε την γνήσια ελληνική ιδιοφυΐα και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για καλύτερες μέρες μέσα από την στάχτη.

Με πρώτη προϋπόθεση την αγάπη, την κατανόηση και τον σεβασμό του συνανθρώπου μας, στοιχεία που εκφράζονται με τη μοναδική λέξη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.