Η απειλή της κλιματικής αλλαγής

Αύξηση της παγκόσμιας πείνας, άνοδος της στάθμης της θάλασσας η οποία θα «πνίξει» παράκτιες περιοχές, ακραία καιρικά φαινόμενα, περιβαλλοντικοί πρόσφυγες. Είναι το σενάριο της ταινίας καταστροφής που γράφει η ανθρωπότητα με πρωταγωνιστές τον πλανήτη και την κλιματική αλλαγή. Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε, τι πρέπει να κάνουμε, τι θα γίνει αν δεν το κάνουμε; Σε αυτά και σε παρόμοια ερωτήματα απαντά στην ATHENS VOICE o Jean Jouzel, ένας από τους σημαντικότερους κλιματολόγους παγκοσμίως, ο οποίος έχει βραβευθεί με το Νόμπελ Ειρήνης (2007) μαζί με τον Αλ Γκορ και τα μέλη της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), αλλά και με το Χρυσό Μετάλλιο του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της IPCC οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι απαραίτητο να μειωθούν από 40% έως 70% για να αποφύγουμε μια αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου. Υπάρχει αρκετός χρόνος για να αντιστραφεί η κατάσταση και τι πρόκειται να συμβεί στον πλανήτη και στις ζωές μας εάν συνεχίσουμε το ίδιο μοντέλο ανάπτυξης;

Υπάρχει ακόμη καιρός για να ακολουθήσουμε συλλογικά αυτή την κατεύθυνση. Μια κοινωνία χαμηλού άνθρακα όχι απλά είναι τεχνικά εφικτή αλλά δεν πρόκειται να βλάψει καθόλου την παγκόσμια οικονομία. Προφανώς δεν θα πάψουμε ξαφνικά να χρησιμοποιούμε ορυκτά καύσιμα το 2045. Οι οικονομολόγοι έχουν εκπονήσει αναπτυξιακές μελέτες οι οποίες ευθυγραμμίζονται με τον στόχο των 2 βαθμών Κελσίου και συνολικά με τον περιορισμό των συσσωρευμένων εκπομπών. Αλλά για να φτάσουμε αυτό το στόχο θα πρέπει να δράσουμε συλλογικά τώρα. Για παράδειγμα, εάν δεν προωθήσουμε φιλόδοξους στόχους μείωσης των αερίων από τώρα έως το 2020, θα βρεθούμε το 2020 σε μια τροχιά με ελάχιστη μακροπρόθεσμη υπερθέρμανση περίπου 3 Κελσίου. Εάν δεν καταφέρουμε την επίτευξη του στόχου, η υπερθέρμανση του πλανήτη στο τέλος αυτού του αιώνα μπορεί να φτάσει περίπου τους 4 Κελσίου και να εξακολουθήσει να αυξάνεται προς μια υποθετική σταθεροποίηση σε ένα ακόμη θερμότερο επίπεδο.

Μπορούμε να ζήσουμε με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής;

Θα είναι πολύ δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο, να ζήσουμε σ’ έναν κόσμο όπου η θερμοκρασία θα είναι αυξημένη κατά 4 Κελσίου. Αυτό είναι το καίριο μήνυμα της έκθεσης της IPCC σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, την προσαρμογή και την έκθεση των ανθρώπων σε κινδύνους. Στην έκθεση εξετάζονται οι πέντε κύριοι λόγοι ανησυχίας, για τους οποίους όλες οι ενδείξεις είναι τρομακτικές εφόσον η υπερθέρμανση αγγίξει ή υπερβεί τους 4 Κελσίου. Η αύξηση αυτή αφορά μοναδικά και απειλούμενα συστήματα, ιδιαιτέρως τους πάγους της Αρκτικής και τα οικοσυστήματα των κοραλλιογενών υφάλων, και ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως για παράδειγμα καύσωνες, έντονες βροχοπτώσεις και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Οι κίνδυνοι σχετίζονται και με την εκτεταμένη απώλεια της βιοποικιλότητας, ενώ οικονομικές ζημιές θα προκληθούν από ευρείας κλίμακας ασυνήθιστα γεγονότα. Με την αυξανόμενη υπερθέρμανση μερικά φυσικά συστήματα ή οικοσυστήματα μπορεί να αποτελέσουν την αιτία απότομων και μη αναστρέψιμων αλλαγών που θα θέσουν σε κίνδυνο τους λιγότερο ευνοημένους λαούς και κοινότητες. Για παράδειγμα, μια βιώσιμη αύξηση της θερμοκρασίας η οποία δεν θα ξεπερνά τα όρια, κάτω από τους 4 Κελσίου, θα μπορούσε να οδηγήσει σε σχεδόν ολική απώλεια του καλύμματος πάγου της Γροιλανδίας στη διάρκεια μιας χιλιετίας ή και περισσότερο, συμβάλλοντας στην παγκόσμια μέση αύξηση του επιπέδου της θάλασσας μέχρι και 7μέτρα. Αυτός είναι ο κόσμος τον οποίο προετοιμάζουμε για τις νέες γενιές εάν δεν κάνουμε τίποτα για να καταπολεμήσουμε την κλιματική αλλαγή. Αντιθέτως, αν κινηθούμε γρήγορα και συλλογικά προς μια κοινωνία χαμηλού άνθρακα, διατηρώντας τη μακροπρόθεσμη υπερθέρμανση κατά προσέγγιση κάτω από 2 Κελσίου, οι μελλοντικές γενιές θα μπορέσουν να προσαρμοστούν.

Στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα και στην Ιταλία έχουμε έντονο πρόβλημα με τους οικονομικούς μετανάστες. Πόσο χειρότερη μπορεί να γίνει η κατάσταση όταν αρχίσουν να έρχονται και οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες;

Η IPCC εκτιμά άμεσες συνέπειες για την κοινωνία μας. Λόγω της πληθυσμιακής αύξησης, της οικονομικής ανάπτυξης και της έντονης αστικοποίησης, οι κάτοικοι των παράκτιων περιοχών θα εκτεθούν σε σημαντικά αυξανόμενους κινδύνους στις επόμενες δεκαετίες. Χωρίς προσαρμογή έως το 2100, εκατοντάδες εκατομμυρίων ανθρώπων θα πληγούν από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και θα μετακινηθούν λόγω της απώλειας της γης τους από πλημμύρες. Οι περιοχές που θα πληγούν περισσότερο είναι η Ανατολική, η Νοτιοανατολική και η Νότια Ασία. Η κλιματική αλλαγή κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα θα έχει σημαντικό αντίκτυπο σε διαφορετικές μορφές μετανάστευσης που θα θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των ανθρώπων. Αυτό και άλλα προβλήματα που επιδεινώνονται από την υπερθέρμανση του πλανήτη, συνδεόμενα για παράδειγμα με την ασφάλεια των τροφίμων ή την έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης, δυνητικά θα αλλοιώσουν τη μεταναστευτική ροή και θα αυξήσουν τον αριθμό των περιβαλλοντικών προσφύγων. Αυτή η πιθανή ροή των περιβαλλοντικών προσφύγων πιθανόν να δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα σε χώρες οι οποίες ήδη αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία.

Η έκθεση της IPCC

Σύμφωνα με την 5η και τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για το κλίμα, που δημοσιοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2014, η κλιματική αλλαγή είναι ήδη εδώ και τα αποτελέσματά της πρόκειται να γίνουν πολύ πιο έντονα. Η έκθεση προβλέπει αύξηση της παγκόσμιας πείνας και αύξηση των τιμών της τροφής σε προϊόντα που είναι ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή, όπως το σιτάρι και το καλαμπόκι.

Μερικά ανησυχητικά στοιχεία που υπογραμμίζονται στην έκθεση είναι ότι η οικονομική ζημιά θα ξεπεράσει τα όποια οικονομικά οφέλη μπορεί να έχουμε σήμερα από το αναπτυξιακό μοντέλο που ακολουθούμε. Οι επιστήμονες της IPCC εκτιμούν ότι το 2% του παγκόσμιου εισοδήματος θα χαθεί εάν η θερμοκρασία ανέβει 2,5 Κελσίου, ενώ αδυνατούν να εκτιμήσουν με ακρίβεια τι πρόκειται να συμβεί εάν ξεπεραστεί αυτή η άνοδος. Η ύπαιθρος και τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα πρόκειται να πληγούν περισσότερο, προκαλώντας εντονότερη κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση από αυτή που ζούμε σήμερα.

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι μεταξύ των ετών 2000 και 2010 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν τεράστια αύξηση σε σχέση με τις προηγούμενες τρεις δεκαετίες. Συνεπώς τα μέτρα που πρέπει να πάρουμε τώρα δεν έχουν καμία σχέση με τα μέτρα που έπρεπε να πάρουμε το 2010. Σύμφωνα με την έκθεση, μέχρι το 2050 οι εκπομπές πρέπει να μειωθούν από 40% έως 70% για να αποφευχθεί η αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας κατά 2 Κελσίου.

Τέλος στην έκθεση επισημαίνεται ότι υιοθέτηση μέτρων κατά της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ένα κουστούμι ραμμένο για όλους, αλλά η κάθε περιοχή του πλανήτη, ανάλογα με την πίεση που δέχεται, θα πρέπει να έχει και την ανάλογη προσέγγιση στο θέμα.

Τα ευρήματα της έκθεσης είναι αποτέλεσμα περίπου 1.200 σεναρίων που επεξεργάστηκαν 31 επιστημονικές ομάδες εργασίας από ολόκληρο τον κόσμο. Ολόκληρη η έκθεση αποτελείται από 16 κεφάλαια και είναι προϊόν εργασίας 235 συγγραφέων από 57 χώρες.

Ποια είναι η IPCC

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC) είναι επιστημονική επιτροπή των κρατών υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Ιδρύθηκε το 1988 με σκοπό την αξιολόγηση της επιστημονικής γνώσης και έρευνας για την κλιματική αλλαγή. Συντονίζει τις επιστημονικές έρευνες από όλο τον κόσμο και δημοσιεύει εκθέσεις σχετικά με τις κλιματικές αλλαγές που παρατηρούνται, τις επιπτώσεις που θα έχουν και πώς αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν. Οι εκθέσεις της IPCC αποτελούν τη βάση για τις διαπραγματεύσεις στις Συνόδους Κορυφής για την κλιματική αλλαγή. Ο Jean Jouzel είναι αντιπρόεδρός της.

Info: Ο Jean Jouzel ήρθε στην Αθήνα για να μιλήσει για την κλιματική αλλαγή στο Φεστιβάλ Επιστημών ΓεωΣυναντήσεις 2014, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος «Ελλάς Γαλλία Συμμαχία 2014», με βασικούς συνεργάτες το Μαριοπούλειο - Καναγκίνειο Ίδρυμα και το Γαλλικό Ινστιτούτο.