Καμία ευγένεια: Είμαστε πιο αγενείς από ποτέ ή είναι ιδέα μας;

Το ερώτημα φαίνεται να βασανίζει σχεδόν κάθε γενιά: Μήπως η ευγένεια μας αποχαιρέτισε; Μήπως τα παιδιά σήμερα γίνονται πιο αγενή, με μεγαλύτερο θράσος, με μία ακατανίκητη ροπή προς απρεπείς συμπεριφορές;

 «Έχουμε ιστορίες της Έμιλι που ασχολείται με αυτό το ερώτημα, έχουμε ιστορίες της γιαγιάς μας που ασχολείται με αυτό το ερώτημα», λέει η Λίζι Ποστ, τρισέγγονη της διάσημης ειδικής σε θέματα εθιμοτυπίας και ευγένειας Έμιλι Ποστ και πρόεδρος του Ινστιτούτου Έμιλι Ποστ. «Πέντε γενιές μας δίνουν το χρονικό διάστημα για να αποδείξουμε ότι πραγματικά κοιτάζουμε συνεχώς πίσω με νοσταλγία και λέμε ότι τότε οι άνθρωποι, ναι, τελικά, ήταν πιο ευγενικοί».

Η κοινωνία φαίνεται να πιστεύει ότι έχουμε γίνει συλλογικά πιο αγενείς. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center, σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού των ΗΠΑ πιστεύει ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων είναι πιο αγενής από ό,τι πριν από την πανδημία (σ.σ.: ήταν που η καραντίνα θα μας έκανε καλύτερους ανθρώποιυς).

Μπείτε σε οποιονδήποτε δημόσιο χώρο και είναι σίγουρο ότι θα συναντήσετε κάποιον που μιλάει στο τηλέφωνο –συνήθως ξεφωνίζοντας δίπλα στο αυτί σας και με ανοιχτή ακρόαση-, συνεπιβάτες που ανακατεύουν σαλάτα με αυγά σε ένα αεροπλάνο ή μαθητές που φεύγουν από το μάθημα χωρίς προειδοποίηση. Αυτά τα περιστατικά γίνονται αναπόφευκτα σημεία ανάφλεξης έντονων συζητήσεων στο διαδίκτυο.

Μένουμε... αγενείς και ο κορωνοϊός βοήθησε πολύ ως προς αυτό

Η ανεξέλεγκτη αγένεια έχει ευρείες συνέπειες. Το να γίνεστε μάρτυρες συμπεριφοράς που θεωρείτε αγενή, είτε πρόσωπο με πρόσωπο είτε ηλεκτρονικά, οδηγεί σε χειρότερη διάθεση και μειωμένη γνωστική απόδοση. Όταν κάποιος είναι αγενής απέναντί σας, μπορεί να γίνετε αμυντικοί και λιγότερο πρόθυμοι να συνεργαστείτε — κανείς δεν θέλει να ξοδεύει χρόνο και ενέργεια αλληλεπιδρώντας με έναν αγενή άνθρωπο. Η αγένεια είναι στην πραγματικότητα μεταδοτική, εξαπλώνεται από το ένα άτομο στο άλλο: όταν βιώνετε κάτι αγενές, είναι πιο πιθανό να εντοπίσετε άλλες υποτιθέμενες αγενείς συμπεριφορές και να συμπεριφερθείτε και εσείς αγενώς.

Η Post δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν η σημερινή κουλτούρα είναι πιο αγενής σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές, αλλά πιστεύει ότι βιώνουμε μια κρίση προσοχής που μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές που δείχνουν έλλειψη σεβασμού. Συνεχώς αποσπασμένοι και πάντα κολλημένοι στις οθόνες, έχουμε συνηθίσει να αλλάζουμε θέμα στη μέση μιας συζήτησης ή να ελέγχουμε τα email μας κατά τη διάρκεια του δείπνου. Και έτσι συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους που γνωρίζουμε. Δεν λαμβάνουμε σχεδόν καθόλου υπόψη τους γύρω μας όταν παρακολουθούμε ένα βίντεο στο YouTube χωρίς ακουστικά σε ένα γεμάτο λεωφορείο.

«Είμαστε πιο αγενείς;», λέει η Post. «Δεν ξέρω, αλλά ξέρω ότι είμαστε λιγότερο ευαισθητοποιημένοι ο ένας προς τον άλλον, δεν δίνουμε τόση προσοχή στην επίδραση που έχουμε ο ένας στον άλλον και έχουμε περισσότερους τρόπους να ενοχλούμε ο ένας τον άλλον ή να είμαστε αγενείς ή περιφρονητικοί όσο ποτέ άλλοτε κατά το παρελθόν».

Μπορεί επίσης να υπάρχουν πιο σημαντικοί παράγοντες που υποκρύπτουν την υποτιθέμενη επιδημία αγένειας. Η Christine Porath, καθηγήτρια στο UNC Kenan-Flagler Business School και συγγραφέας του Mastering Civility: A Manifesto for the Workplace, διεξήγαγε μια παγκόσμια έρευνα το 2022 σε 2.000 άτομα που είτε είχαν επαφή με πελάτες είτε παρατηρούσαν όσους είχαν. Η Porath διαπίστωσε ότι το 73% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν ήταν ασυνήθιστο οι πελάτες να συμπεριφέρονται άσχημα, σε σύγκριση με το 61% που δήλωσε το ίδιο στην έρευνα της το 2012. «Ο κύριος λόγος που βρήκα για την αγένεια των ανθρώπων είναι το άγχος ή η υπερβολική πίεση», λέει η Porath. «Αν σκεφτείτε τα τελευταία χρόνια, ειδικά ο Covid συνέβαλε σε αυτό, αλλά και πολλοί άλλοι παράγοντες άγχους, η αβεβαιότητα... η πολλή αρνητικότητα που απορροφούμε στην κοινωνία, πολλοί άνθρωποι είναι πιο θυμωμένοι ή νευρικοί ή απογοητευμένοι [σε σχέση με το παρελθόν]».

Τι είναι αγένεια, όμως;

Η «αγένεια», φυσικά, μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα για τον καθέναν από εμάς. Κάποιοι μπορεί να μην δίνουν σημασία όταν οι μαθητές τους φεύγουν από την τάξη χωρίς να τους ενημερώσουν, ενώ άλλοι το θεωρούν παραβίαση του κοινωνικού κώδικα. Ωστόσο, όπως σημειώνει η Post, ο ορισμός του τι είναι «αγένεια» διαμορφώνεται από την προσωπική εμπειρία και τις προτιμήσεις του καθενός.

Σύμφωνα με την ίδια, μπορεί να χαρακτηρίσετε μια πράξη ως αγενή αν σας έχει προσβάλει, σας έχει δείξει έλλειψη σεβασμού ή σας έχει κάνει να νιώσετε άβολα. Η Jennifer Loh, καθηγήτρια διοίκησης και ανθρώπινου δυναμικού στο Πανεπιστήμιο της Καμπέρα στην Αυστραλία, ορίζει το «αγενές» ως μια πράξη, συμπεριφορά ή σχόλιο που αποσκοπεί στο να εκφράσει έλλειψη σεβασμού και παραβιάζει επίσης μια κοινωνική νόρμα. Όταν περιμένετε να σας συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο και οι άλλοι δεν ανταποκρίνονται σε αυτό το πρότυπο, μπορεί να το θεωρήσετε αγενές.

Αυτές οι παραβιάσεις μπορεί να είναι άμεσες ή έμμεσες, λέει η Amy Irwin, ανώτερη λέκτορας στη Σχολή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Αμπερντίν. Το να κριτικάρεις υπερβολικά την απόδοση ενός φίλου στη δουλειά του και μάλιστα δημοσίως μπορεί να εκληφθεί ως άμεση αγένεια. Το να κοιτάς το τηλέφωνό σου ενώ κάποιος προσπαθεί να σου μιλήσει είναι μια παθητική μορφή αγένειας. Υπάρχει επίσης ένα στοιχείο αμφισημίας, λέει η Irwin, καθώς ποτέ δεν ξέρεις πραγματικά αν ένας συνάδελφος σε αγνόησε σκόπιμα όταν τον χαιρέτησες (αγενές) ή αν απλά δεν σε είδε (και φυσικά αυτό είναι κάτι που δεν χρειάζεται συγχώρεση ή δεύτερες σκέψεις).

Ωστόσο, η αντίληψη του καθενός για το τι είναι φυσιολογικό και αποδεκτό ως συμπεριφορά διαφέρει. Οι άνθρωποι μαθαίνουν τι είναι αποδεκτό από τους γύρω τους: γονείς, ευρύτερη οικογένεια, φίλους, την κουλτούρα γενικότερα, λέει η Post. Μπορεί να έχετε μεγαλώσει σε μια οικογένεια όπου το φαγητό μπροστά από την τηλεόραση ήταν μέρος της καθημερινότητάς σας, αλλά ο σύντροφός σας μπορεί να θεωρεί αυτή τη συμπεριφορά –και τη συγκεκριμένη συνήθεια- φρικτή.

Και ενώ η ηλικία –και συνήθως η νιότη- συχνά κατηγορείται για αγένεια (το κλασικό που έχουμε ακούσει όλοι «τα παιδιά σήμερα...» μπλα μπλα μπλα) — οι γενεαλογικές διαφορές στην αγένεια μπορούν να αποδοθούν στον πολιτισμό στον οποίο μεγαλώσατε. Οι νεότεροι άνθρωποι που μεγάλωσαν παράλληλα με την τεχνολογία μπορεί να θεωρούν σωστό να χρησιμοποιούν το TikTok σε κοινωνικές περιστάσεις. Εκείνοι που ήρθαν σε επαφή με την τεχνολογία αργότερα στη ζωή τους μπορεί να προσβληθούν ακόμα και από την παρουσία ενός τηλεφώνου σε μια προσωπική συνάντηση.

Σε μια μελέτη για τους Αυστραλούς της γενιάς των millennials, της γενιάς X και των boomers, η Loh διαπίστωσε ότι οι νεότεροι συμμετέχοντες θεωρούν καλή συμπεριφορά το να απαντούν αμέσως σε ένα μήνυμα. «Ενώ για την παλαιότερη γενιά», λέει, «το να μην απαντούν αμέσως δεν φαίνεται να τους ανησυχεί ιδιαίτερα, επειδή δεν το θεωρούν πραγματικά αγένεια».

Το τρέχον κοινωνικό σας περιβάλλον παίζει επίσης ρόλο στο αν θεωρείτε μια πράξη αγενή, σημειώνει η Irwin. Το να ρευτείς δυνατά σε ένα μπαρ είναι πιο αποδεκτό από το να ρευτείς στη μέση μιας συνάντησης. «Μπορείς να πάρεις ακριβώς την ίδια συμπεριφορά», λέει, «να την βάλεις σε ένα διαφορετικό πλαίσιο και να την δει εντελώς διαφορετικά το ίδιο άτομο». Και όσο πιο κοντά είσαι σε αυτό που διέπραξε την αγένεια σε μία δεδομένη στιγμή με δεδομένες συνθήκες, τόσο πιο πιθανό είναι να δικαιολογήσεις τη συμπεριφορά του.

Σε γενικές γραμμές, κάθε κουλτούρα έχει τις δικές της κοινωνικές ευγένειες, οπότε ενώ μπορεί να είναι αποδεκτό να τρώτε ένα σνακ ενώ περπατάτε στο δρόμο στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία μπορεί να σας κοιτάξουν με απορία.

Σπάζοντας τον κύκλο της αγένειας

Όταν υπάρχουν πολλά παραδείγματα απρεπούς συμπεριφοράς, η Post λέει ότι είναι σημαντικό να είστε συνειδητοποιημένοι με τη συμπεριφορά που προβάλλετε, τόσο στους συναδέλφους σας όσο και στα παιδιά στη ζωή σας, και να εξηγείτε γιατί η ευγένεια είναι τόσο σημαντική — ότι δεν είναι μόνο για να ελέγχετε τη συμπεριφορά των άλλων, αλλά για να παρέχετε ένα πλαίσιο σεβασμού. «Αφιερώστε χρόνο όταν είστε στο τραπέζι για να συζητήσετε γιατί δεν μασάμε με το στόμα μας ανοιχτό», λέει.

Οι ηγέτες στην εργασία, οι προπονητές και οι δάσκαλοι μπορούν να θέσουν προσδοκίες για το ποια συμπεριφορά είναι κατάλληλη για το γραφείο, το γήπεδο, την τάξη και να καθιστούν τους ανθρώπους υπεύθυνους, λέει η Porath.

Σκεφτείτε πώς αλληλεπιδράτε με τους άλλους: Είστε συνεχώς στο τηλέφωνό σας στο τραπέζι; Διακόπτετε τους συναδέλφους σας στις συσκέψεις; Αφήνετε το καρότσι σας στη μέση του πάρκινγκ του σούπερ μάρκετ; Πώς μιλάτε στους σερβιτόρους και τους άλλους εργαζόμενους στον τομέα των υπηρεσιών; Αν υπήρξαν πρόσφατα περιστατικά όπου δεν φερθήκατε σωστά — ίσως ήσασταν λίγο απότομοι με έναν μπαρίστα — σκεφτείτε πού κάνατε λάθος, λέει ο Post. Στο μέλλον, προσπαθήστε να είστε πιο προσεκτικοί με τον αντίκτυπο που έχετε στους άλλους.

Μπορεί να σας βοηθήσει να αρχίσετε να παρατηρείτε ευγενικές συμπεριφορές γύρω σας: τον άντρα στο ιατρείο που κράτησε την πόρτα ανοιχτή για έναν άλλο ασθενή, κάποιον που καλύπτει κατάλληλα το στόμα του όταν φτερνίζεται σε δημόσιο χώρο. Δεν είναι τόσο σπάνιες όσο νομίζετε. «Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι το θετικό μπορεί να έχει τόσο μεγάλη επίδραση», λέει η Post. «Αναζητώντας τις καλές στιγμές συμπεριφοράς που βλέπετε στον κόσμο, αρχίζετε να θυμάστε ότι υπάρχουν, ότι μπορείτε και εσείς να συμμετέχετε».

ΠΗΓΗ: Vox.com