Πώς ένα hashtag του TikTok σε κάνει να μισήσεις το σώμα σου
Μικρή, στο δημοτικό, κυριολεκτικά μισούσα το σώμα μου. Τόσο απλά. Τόσο ωμά. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να με κοιτάω στον καθρέφτη και να σκέφτομαι «Δεν πειράζει που δεν είμαι όμορφη» κι έπιανα το λίπος της κοιλιάς μου – οριακά με αυτολύπηση. Όσο μεγάλωνα, με πείραζαν τα πόδια μου, το ότι δεν ήμουν αρκετά ψηλή, μετά με παρηγορούσε το γεγονός ότι θα μπορούσα ίσως να αλλάξω χειρουργικά, κάτι που δεν μου άρεσε. Και προφανώς δεν ήμουν το μόνο κοριτσάκι που το έκανε αυτό. Πολλές συμμαθήτριές μου πάλευαν με το ίδιο πρόβλημα, ενώ κάποια στιγμή, στα εφηβικά μας χρόνια, έγινε της μόδας και η βουλιμία.
Στα 00s, βλέπετε, δεν μιλούσε κανείς για «body positivity», αντίθετα, αν τολμούσες να πεις «Εμένα μ’ αρέσω», θα σου απαντούσαν «Τα λες έτσι γιατί είσαι χοντρή/κοντή/άσχημη» και άλλα τέτοια ρατσιστικο-υπέροχα. Δεν υπήρχαν τα περισσότερα κοινωνικά δίκτυα και το TikTok. Νόμος ήταν ο νόμος των περιοδικών και της τηλεόρασης. Απλησίαστα προγράμματα γυμναστικής και διατροφής των διασήμων ήταν ευαγγέλιο για τις γυναίκες που ήθελαν να αποκτήσουν τις σιλουέτες τους. Όσο πιο εξωφρενικό το πρόγραμμα, τόσο περισσότερο εντυπωσιαζόμασταν.
13 χρονών πίστευα ότι, για να γίνω θελκτική, έπρεπε να τρώω 2 μούρα, μισό καρύδι και να πίνω 8 λίτρα νερό. Κανείς δεν μας έλεγε πως αυτά είναι παροιμιώδεις σαχλαμάρες, που μόνο στόχο τους είχαν το κέρδος και το να κρατήσουν ερμητικά κλειστή την ιεραρχία της ομορφιάς. Εάν το σωματικό σου λίπος ξεπερνά το 0,1%, αν δεν είσαι γυμνασμένη ή ψηλή, δεν εντάσσεσαι στο VIP club. Αυτά συν μια σέξι, πολλά υποσχόμενη, θηλυκότητα σε έκαναν άξια στα μάτια ενός άντρα.
Μπορεί πλέον να μιλάμε ανοιχτά για τα προβλήματα που προκάλεσαν σε κορίτσια και αγόρια οι παραπάνω αντιλήψεις, μπορεί να μιλάμε για τις διατροφικές διαταραχές και ψυχολογικές επιπτώσεις και να έχουν μπει όρια ηθικής και δεοντολογίας στον Τύπο, έχουμε όμως αφήσει πίσω μας τον πυρήνα αυτής της ιδεολογίας; Προφανώς και όχι. Παλιά έπρεπε να πάρεις λεφτά από τους γονείς σου και να πας στο περίπτερο για να αγοράσεις το περιοδικό, κι αυτό κάπως περιόριζε την πρόσβασή σου σε κάθε σαχλαμάρα που κυκλοφορούσε. Πλέον, με το πάτημα ενός κουμπιού έχεις πρόσβαση σε κάθε λογής επικίνδυνη ανοησία, που σκοπό έχει να κάνει εσένα να νιώσεις άσχημα και τον εμπνευστή της καλύτερα.
Η Γαλλία τα βάζει με το #SkinnyTok του TikTok
Η Γαλλία τα βάζει κατά μέτωπο με τη sick εικόνα που προμοτάρεται ύπουλα μέσω των social media και κυρίως του TikTok. Πίσω από τον μανδύα του well-being και της ευζωίας, πλασάρεται εκ νέου ο skinny σωματότυπος. Φαντάζεστε πώς μπορεί να το εκλάβουν αυτό τα μικρά κορίτσια, που όλη την ημέρα κάνουν scroll… Είμαι λίγη, τρώω υπερβολικά πολύ, έχω παχάκια, δεν αξίζω, με απορρίπτω… Είναι ο δρόμος προς την ανορεξία. Όπως επισημαίνεται σε άρθρο του Guardian: «Στη Γαλλία, που κάποτε έκανε μόδα το chic και τώρα προσπαθεί να προστατεύσει τα παιδιά της από το sick, η κυβέρνηση αποφάσισε να βάλει φρένο στις “skinny” εμμονές του TikTok».
Στην επίσημη τοποθέτησή της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Γαλλίδα υπουργός Ψηφιακών Μέσων, Clara Chappaz, κατήγγειλε το hashtag #skinnytok στη γαλλική ρυθμιστική αρχή Arcom αλλά και στην Ε.Ε., τονίζοντας πως ο αλγόριθμος του TikTok στοχεύει τους πιο ευάλωτους.
Όπως δήλωσε στη Le Monde: «Αυτά τα βίντεο που προωθούν το ακραία λεπτό είναι αηδιαστικά και εντελώς απαράδεκτα». Και συμπλήρωσε: «Τα ψηφιακά εργαλεία είναι υπέροχα για την ελευθερία και την πρόοδο, αλλά, όταν χρησιμοποιούνται με τον λάθος τρόπο, μπορούν να καταστρέψουν ζωές. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν μπορούν να κάνουν την πάπια».
Η αναζήτηση του hashtag skinnyTok είχε μαζέψει πάνω από μισό εκατομμύριο αναρτήσεις, ενώ, τώρα που το πήραν είδηση οι αρμόδιοι φορείς των χωρών, με πρωτοπόρο τη Γαλλία, το TikTok αναγκάστηκε να το «καταργήσει» και επιπλέον να εμφανίσει ένα μήνυμα που λέει: «Δεν είστε μόνοι. Εάν εσείς ή κάποιος γνωστός σας έχει ερωτήσεις σχετικά με την εικόνα του σώματος, το φαγητό ή την άσκηση, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι υπάρχει βοήθεια και πως δεν είστε μόνοι. Αν αισθάνεστε άνετα, μπορείτε να μιλήσετε σε κάποιον που εμπιστεύεστε ή να δείτε τις παρακάτω πηγές. Θυμηθείτε να φροντίζετε τον εαυτό σας και ο ένας τον άλλο».
Το μήνυμα του TikTok
Βέβαια, εάν γράψεις σκέτο skinny, θα σου εμφανιστούν αμέσως λογαριασμοί που ανέλαβαν τον ρόλο του αστυφύλακα. Οι εν λόγω λογαριασμού ενημερώνουν πως εάν δεν είσαι skinny, τι κάνεις με τη ζωή σου τέλος πάντων. «Skinny is the outfit» μας λέει η creator Brooke, η οποία στη συνέχεια μας εξηγεί πώς θα κάνουμε ολόκληρη την προσωπικότητά μας να στρέφεται γύρω από τα κιλά μας. Γιατί δεν έχει σημασία αν είσαι έξυπνη, σπουδαγμένη, έχεις ενσυναίσθηση, ταλέντα κ.λπ. αλλά το εάν είσαι αδύνατη. Μόνο έτσι θα πετύχεις. Η αξία του ανθρώπου εντέλει μετριέται με κάτι που έχουμε όλοι σχεδόν σπίτι μας: τη ζυγαριά.
Η Γαλλία πάντως σοβαρεύεται. Πριν από λίγους μήνες, οι βουλευτές ενέκριναν τη δημιουργία κοινοβουλευτικής επιτροπής για να ερευνήσει τις παρενέργειες του TikTok στον ψυχισμό παιδιών και εφήβων – γιατί, πώς να το κάνουμε, δεν είναι λογικό 14χρονα παιδιά να μετράνε θερμίδες αντί να περνούν καλά.
Η Arcom, η αρμόδια αρχή της Γαλλίας για την εποπτεία των ΜΜΕ, αντιμετωπίζει πλέον το TikTok ως δυνητική απειλή για τη δημόσια υγεία. Μαζεύει δεδομένα για να διαπιστώσει αν η πλατφόρμα κάνει κάτι ουσιαστικό ώστε να προστατεύσει τους χρήστες της ή αν απλώς βάζει το ταπεινό μπάνερ που αναφέραμε παραπάνω με τη φράση «αν δεν αισθάνεσαι καλά, αναζήτησε βοήθεια» – το οποίο, μεταξύ μας, θεωρώ ότι είναι δύσκολο να έχει σώσει κάποιον, γιατί όποιος θέλει να βρει βρίσκει.
Ας θυμηθούμε ότι στη Γαλλία, από το 2015, η «προώθηση της ανορεξίας» θεωρείται ποινικό αδίκημα και τιμωρείται με έναν χρόνο φυλάκιση και πρόστιμο 10.000 ευρώ, ενώ οι Γάλλοι σχεδιαστές ήταν από τους πρώτους που έβγαλαν τα skinny μοντέλα από τις πασαρέλες τους. Γιατί οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι lifestyle, έχουν καταστρέψει ανθρώπους.
Στη Γαλλία, η νευρική ανορεξία είναι η ψυχική ασθένεια με τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας. Περίπου 40.000 άτομα πάσχουν από τη διαταραχή αυτή, με το 90% απ’ αυτούς να είναι έφηβοι. Το TikTok, από την πλευρά του, διαβεβαιώνει ότι έχει αφαιρέσει πολλές αναρτήσεις, ότι δεν επιτρέπει το body shaming και πως έχει ενεργοποιήσει μηχανισμούς για να μπλοκάρει την προβολή περιεχομένου που προωθεί το «ιδανικό σώμα». Προσφέρει και links για υποστήριξη.
Αλλά όταν η ίδια η πλατφόρμα χτίζεται πάνω στην εικόνα, δύσκολα θα εγκαταλείψει την εικόνα που της αποφέρει engagement: το αδυνατισμένο σώμα ανεξαρτήτως κόστους. Αν η Γαλλία καταφέρει να απελευθερώσει τη νέα γενιά από τον ρατσιστικό αλγόριθμο, που σου λέει ότι οτιδήποτε άλλο από το εντελώς αδύνατο δεν επιτρέπεται, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση.
Η Emma, 21 ετών σήμερα, άφησε πίσω της τα what I eat in a day και τις εφαρμογές photoshop και κατέθεσε πρόσφατα στο Κογκρέσο των ΗΠΑ. Μίλησε σε ακρόαση της Γερουσίας, ζητώντας κάτι που ακούγεται απλό αλλά δεν είναι: προστασία των νέων από τους αλγορίθμους που δεν αναγνωρίζουν ηλικία, όρια ή πραγματικότητα.
Το TikTok υπόσχεται εδώ και καιρό ότι «θα καθαρίσει» τους στάβλους του Αυγεία, όμως αυτό μοιάζει σχεδόν ακατόρθωτο. Τον Μάιο, υπό την απειλή αποκλεισμού από τις ΗΠΑ, έφερε νέους κανονισμούς για το περιεχόμενο που αφορά διατροφικές πρακτικές και ακραίες μορφές άσκησης. Βίντεο που ωθούσαν σε νηστείες εβδομάδων ή υπόσχονταν κοιλιακούς μέσα σε πέντε μέρες διαγράφηκαν – τουλάχιστον στα λόγια.
Η νέα πολιτική βασίζεται σε πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης, όπως άλλωστε και η παλιά, που σου έλεγε ότι, αν δεν κάνεις παρκούρ για μία ώρα στις 6 το πρωί, αν δεν πιεις αυτή την πράσινη «αποτοξινωτική» αηδία και αν δεν φας βρόμη με λιναρόσπορο, είσαι χάλιας.
Πώς θα πετύχουμε τους στόχους μας; Το ΑΙ θα εντοπίζει τα επίμαχα βίντεο και μετά κάποιος αρμόδιος θα κρίνει αν μένουν ή φεύγουν. Αν θεωρηθούν επικίνδυνα, θα κόβονται από το «For You», θα αποκτούν ηλικιακό περιορισμό ή θα εξαφανίζονται τελείως.
Το TikTok δηλώνει απόλυτα συνεργάσιμο με την εκκαθάριση που του ζητήθηκε. Οι ειδικοί όμως λίγο νοιάζονται γι’ αυτή τη δήλωση, καθώς δεν γίνεται να ελεγχθεί αν όντως λειτουργεί. Η περίφημη αφαίρεση των «τοξικών» βίντεο από το «For You» page λέγεται ότι βοηθά να σταματήσουν τα επαναλαμβανόμενα patterns. Με άλλα λόγια, να μη σου πασάρει ο αλγόριθμος ολημερίς κι ολονυχτίς δίαιτες και προγράμματα γυμναστικής από τον κάθε άσχετο που πετυχαίνεις στο feed σου ως «ειδικό».
Η Tara Wadhwa από το TikTok είπε πως στόχος είναι «οι χρήστες να μη βλέπουν συνεχόμενα τέτοιο περιεχόμενο». Εγώ, Tara μου, ήθελα να κάνω μόνο μια αποτοξίνωση και κατέληξα να βλέπω βίντεο για το «πώς να τρως μόνο αέρα κοπανιστό για πέντε μέρες» ή ρυζογκοφρέτες – κάτι σαν να τρως σοβά. Παρόλα αυτά, οι ειδικοί αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για την πιο σοβαρή και σαφή πολιτική που έχει ποτέ ανακοινώσει πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. Όλοι χρησιμοποιούν ΑΙ, όλοι λένε ότι έχουν moderators, το ερώτημα είναι πόσο κρατάνε τα μπόσικα.
Η S. Bryn Austin από το Harvard –με ειδίκευση στις διατροφικές διαταραχές– δεν μάσησε τα λόγια της μιλώντας στον Guardian. Το πρόβλημα, είπε, δεν λύνεται με μπαλώματα. Ο αλγόριθμος είναι φτιαγμένος για να σε κρατάει κολλημένο και να σου πουλάει πρότυπα. Τα υπόλοιπα είναι φτιασίδια για τα μάτια του κόσμου.
Το πιο παράδοξο; Δεν μπορούμε καν να γνωρίζουμε αν τα μέτρα που έχουν ληφθεί έχουν αποτέλεσμα, γιατί οι ίδιες οι πλατφόρμες δεν αφήνουν τους ερευνητές να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα τους. Δηλαδή μας λένε «Οκέι, παιδιά, το φτιάξαμε», αλλά δεν μας αφήνουν να δούμε τι έκαναν.
Σύμφωνα με έρευνα του 2022 από το Center for Countering Digital Hate, ψεύτικοι λογαριασμοί που παρίσταναν 13χρονους χρήστες βομβαρδίζονταν με περιεχόμενο για αυτοτραυματισμούς και διατροφικές διαταραχές. Τα hashtags των «τοξικών» trends είχαν ήδη μαζέψει πάνω από 13 δισεκατομμύρια views. Είναι αυτό που λέμε «αν δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στον Μωάμεθ».
Περισσότεροι από 29 εκατομμύρια Αμερικανοί θα αντιμετωπίσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους μια διατροφική διαταραχή. Δεν είναι θέμα φύλου, ηλικίας ή μεγέθους. Σκεφτείτε πόσο μεγάλο ήταν το πρόβλημα παλιά και τώρα βάλ' τε το στα σημερινά δεδομένα, που η πληροφορία μετά το upload ταξιδεύει μέσα σε κλάσμα δευτερολέπτου σε όλον τον κόσμο. Δεν χρειαζόμαστε εφήβους και ενήλικες που να μοιάζουν με Walking Dead σκελετούς. Φαίνεται ότι, δυστυχώς, όσο περισσότερη τεχνολογία και ελεγκτικούς μηχανισμούς έχουμε, τόσο λιγότερο μπορούμε να ελέγξουμε τον κόσμο γύρω μας.
15°
