1η Δεκεμβρίου - Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS: H Μανίνα Ζουμπουλάκη περιγράφει πώς έζησαν οι νέοι τη νόσο στα 80s.
Από τα 20 ως τα 30 ο μέσος άνθρωπος νιώθει αθάνατος – δεν σκέφτεται τον θάνατο, η φθορά δεν έχει αρχίσει ακόμα, η ιδέα ότι μπορεί να τινάξει τα πέταλα του φαίνεται αδιανόητη. Όταν κλονίζεται ξαφνικά αυτή η πεποίθηση αθανασίας, ο νέος άνθρωπος σοκάρεται πάρα πολύ. Φρικάρει, ταλαντεύεται, χάνει τα αυγά και τα πασχάλια. Ο θάνατος, λογικό και δραματικό θέμα-φινάλε για τους παππούδες ίσως (αλλά όχι ακόμα) και τους γονείς του, ο νέος άνθρωπος αισθάνεται ότι δεν αφορά τον ίδιο καθόλου, ούτε φίλες, φίλους και παρεάκια του, ούτε καν συμφοιτητές ή συνάδελφους. Επειδή το να είσαι 20-κάτι σε διαποτίζει με την αίσθηση αθανασίας της νεότητάς σου. Όχι από αλαζονεία, παρά επειδή έτσι είναι η φύση του ανθρώπου, ειδικά του νέου.
Αυτή η σύντομη εισαγωγή δεν λέει πολλά στην εποχή του κορωνοϊού, αλλά αν την μεταφέρουμε πίσω στο χρόνο, στην δεκαετία του ’80, κι αν ήμασταν νέοι στην δεκαετία του ‘80… μας βάζει αμέσως στο πλαίσιο. Στα μέσα της δεκαετίας, ακούσαμε στην αρχή για ένα φίλο στο Παρίσι που «έπαθε μια περίεργη αρρώστια». Η περίεργη αρρώστια έγινε φοβερή και τρομερή, ο φίλος πέθανε πριν να το καταλάβουμε, και τους επόμενους μήνες, όλο και πιο πολλοί φίλοι στο εξωτερικό έπεφταν στο κρεβάτι με υψηλό πυρετό, με «κάτι πνευμονικό που όμως δεν περνάει με αντιβίωση». Προ ιντερνετ και κινητών, η επικοινωνία γινόταν με σταθερά τηλέφωνα και (δεν θα το πιστέψετε) με γράμματα παραδοσιακού τύπου, που έφταναν πάντοτε καθυστερημένα. Το γράμμα φίλου από την Νέα Υόρκη που με ενημέρωνε ότι νοσούσε, πχ, το πήρα στα χέρια μου όταν πια ο φίλος είχε φύγει από τη ζωή – πληροφορία που μεταδόθηκε από άλλον φίλο, τηλεφωνικά. Δεν υπήρχε ενημέρωση ούτε επικοινωνία, κουτσά-στραβά η φοβερή αρρώστια χωρίστηκε σε «κάτι σαν καρκίνο του δέρματος» και «κάτι σαν πνευμονία»… και οι δύο κλάδοι με θανατηφόρο εξέλιξη. Η λέξη ΑΙDS δεν είχε ακουστεί ακόμα στην Ελλάδα. Η αρρώστια ήταν Αμερικάνικη, ίσως και Παριζιάνικη, πάντως μακριά από εμάς στην ασφαλή Αθήνα.
Στην οποία Αθήνα από τα 70s κιόλας, μετά τη Χούντα, μαζευόταν όλη η νεολαία της περισφιγμένης Ελληνικής επαρχίας, με σκοπό να φοιτήσει σε σχολές, να επαναστατήσει και κυρίως να απελευθερωθεί σεξουαλικά. Στα 80ς, το σεξ πήγαινε και ερχόταν, κανένα (20χρονο) δεν ήταν σε μονογαμική σχέση, ούτε καν όσοι/ες ισχυριζόντουσαν ότι ήταν σε μονογαμική σχέση. Το να είσαι γκέι, μπάι, αναποφάσιστο, σεξουαλικά δραστήριο άτομο, είχε αρχίσει να γίνεται αποδεκτό – εντάξει, όχι φαρδιά-πλατιά, όχι από όλους και παντού, αλλά τουλάχιστον από μια μερίδα του κόσμου που ζούσε στην Αθήνα (η επαρχία ήτανε άλλο καπέλο).
Σα να έπεσε κεραυνός και να έκοψε την δεκαετία στη μέση, λίγο μετά τα μισά των 80s, πήγαμε για καφέ με φίλο μου και συναντήσαμε δικό του φίλο, μεγαλύτερό μας. Περάσαμε ωραία, είπαμε μπούρδες και… την άλλη μέρα ο μεγαλύτερος φίλος του φίλου, εντελώς ξαφνικά, έχασε το ένα του μάτι. Σε κάτι που μας φάνηκε σερί γκαντεμιάς, έπαθε πνευμονία, μπήκε στο νοσοκομείο, δεν συνήλθε και έφυγε για τον άλλο κόσμο σε σύντομο διάστημα. Ο κεραυνός είχε πέσει. Είχαμε μόλις διαβάσει ένα ανατριχιαστικό άρθρο στο περιοδικό «Αμφί» για το Σάρκομα Καπόζι, ορίστε που η λέξη ΑΙDS έμπαινε με τα τσαρούχια στις συζητήσεις μας, η παραφιλολογία ανθούσε: κάποιοι έγραψαν ότι η «νόσος των ομοφυλόφιλων» προέρχεται από πιθήκους, ότι κάποιος ναυτικός έκανε σεξ με πίθηκο στην Αφρική, κι έτσι άρχισε η μετάδοση. Η ομοφοβία φούντωσε, τα τεστ για ΑΙDS άρχισαν να διατίθενται (πανάκριβα) στα εξεταστικά κέντρα και νοσοκομεία. Μιλάμε για εποχή κατά την οποία η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα δεν ήταν οργανωμένη, μόλις το ’85 δημιουργήθηκε η Επιτροπή Κοινωνικού Διαλόγου ΚΕΑ (σημερινό ΚΕΕΛΠΝΟ) και τα αντι-ρετροικά φάρμακα δεν ήταν διαθέσιμα στην Ελλάδα. Το ΄88 ιδρύθηκε η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του ΑΙDS, ως τότε δεν είχαμε ιδέα εμείς τα 20χρονα, γκέη, στρέητ, αναποφάσιστα, απελευθερωμένα, σεξουαλικά κινητικά και μελλοντικά ΛΟΑΤΚΙ+ ή μη άτομα.
Ο κολλητός μου είχε ένα ωραίο γκέη κλαμπ (Graffiti, στην Ξούθου) και ανησυχούσε κατά πόσον το AIDS θα επηρέαζε την Αθηναϊκή νύχτα. Η αλήθεια είναι ότι την τσάκισε. Οι «προφυλάξεις» έγιναν απολύτως απαραίτητες. Κάθε τόσο, κάποιος γνωστός ή φίλος αρρώσταινε και ξέραμε πια ότι η εξέλιξη δεν θα ήταν καλή – ελάχιστοι βγαίνανε ζωντανοί, κι αυτό μέχρι το τέλος των ‘80ς. Το ΄93, το τεστ ανίχνευσης κόστιζε περισσότερο από όλα τα άλλα τεστ που χρειάστηκε να κάνω ως έγκυος, στον προγεννητικό έλεγχο. Αλλά είχαμε αφήσει πίσω μας πια τα 20κάτι κι είχαμε μπει για τα καλά στα 30, με πλήρη συναίσθηση του θανάτου που καραδοκεί στη γωνία.
Το φριχτό με το AIDS, εκτός από την ίδια την αρρώστια, ήταν ότι το εκλαμβάναμε τότε σαν τιμωρία – ίσως από συσσωρευμένες ενοχές, κι επειδή το να είσαι σεξουαλικά ενεργό άτομο κουβαλούσε ένα βάρος. Η σεξουαλική απελευθέρωση ήτανε καινούργιο φρούτο, ακόμα δεν την είχαμε αποδεχθεί φαίνεται σαν δικαίωμα. Ψάχνω να δικαιολογήσω τις ενοχές μιας ολόκληρης γενιάς που ήταν 20κάτι στα ‘80ς και ζει ακόμα, κυριολεκτικά από θαύμα…
Τα θύματα του AIDS τα τελευταία 40 χρόνια είναι πολύ περισσότερα από τους επίσημους αριθμούς γιατί αρκετοί θάνατοι αποδίδονταν σε καρκίνους και παραδοσιακές πνευμονίες – προτιμούσαν οι συγγενείς να ανακοινώσουν ότι το παιδί ή το αγαπημένο τους άτομο έφυγε από καρκίνο παρά από μια αρρώστια-στίγμα. Ακούγεται μεσαιωνικό, και ήταν – αγαπημένος φίλος είχε δώσει την διεύθυνσή μας για να του έρχεται η αλληλογραφία από το Υπουργείο Υγείας, για να «μην τον διώξουν από την πολυκατοικία». Το HIVPositive σήμερα δεν έχει καμία σχέση με το 1985 ή το 1995, ούτε καν με το 2005. Ο θετικός του ΄95 δεν το έλεγε σε κανέναν – ακόμα κρατάω μυστικά από φίλους και φίλες που δεν ήθελαν να «το πούνε». Μου φαίνεται θαύμα το ότι με τις δεκαετίες, τις επιστημονικές έρευνες και την εξέλιξη, όπως και χάρη στους αγώνες των ΛΟΑΤΚΙ+ κοινοτήτων και οργανώσεων σε όλο τον κόσμο, το AIDS έγινε μια αρρώστια σαν όλες τις άλλες, αντιμετωπίσιμη, με φαρμακευτική αγωγή.
Χρειάστηκε 40 χρόνια, και αφού το φριχτό ξεκίνημα της επιδημίας κατάφερε να ξετινάξει μια ολόκληρη γενιά, και να αλλάξει τα νεανικά/ξένοιαστα χρόνια της ίδιας γενιάς (όχι μόνο της παρέας μας), αλλά αισθάνομαι βαθιά ευγνωμοσύνη για τις εξελίξεις. Ευγνωμοσύνη που ζούνε χιλιάδες άνθρωποι χάρη στα φάρμακα, που νικήθηκε το «καλλιαρντό», όπως αποκαλούσαμε το AIDS. Τουλάχιστον στη δική μας πίστα.
8°
