Ψυχοσωματικά: Η Δήμητρα Ζάφειρα, Κλινική Ψυχολόγος, εξηγεί τι είναι οι ψυχοσωματικές απορρυθμίσεις και πώς προκαλούνται.
Ψυχοσωματικά. Λατρεύω τις σύνθετες λέξεις, γιατί επιτρέπουν μια άλλη κατανόηση και τη σύμπραξη διπλών καθεστώτων, φαινομενικά ασύνδετων. Η ψυχή και το σώμα (η ύλη) είναι άραγε δύο ξεχωριστές οντότητες που υπόκεινται η καθεμία σε δικούς της νόμους και κανόνες; Ή, μήπως, συνιστούν μια αδιάσπαστη, αδιαχώριστη ενότητα μια άλλη διάσταση όπου συναντιούνται το συναίσθημα, η «καρδιά», η σκέψη, η συνείδηση, το σώμα και τα όργανά του;
Πόνοι στην κοιλιά, πρηξίματα, δύσπνοια, τρέμουλο, υπέρταση, ταχυκαρδίες και άλλες ενοχλήσεις που μετά από πολλαπλές ιατρικές επισκέψεις δεν έχουν επαρκώς εξηγηθεί οργανικά! Σωματικά συμπτώματα που επιμένουν με την ίδια ή αυξανόμενη ένταση, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει κανένα παθολογικό εύρημα που να ευθύνεται για την κατάστασή σας. Και τότε εύλογα αναρωτιέστε: γιατί ακόμα «πονάω»; «Τι μου συμβαίνει»; Εντός και εκτός εισαγωγικών.
Η Δήμητρα Ζάφειρα, Κλινική Ψυχολόγος
Ίσως από τα πράγματα που θα έπρεπε να μας τονίζουν από πολύ νωρίς, είναι ότι δε μιλάμε μόνο με το στόμα, αλλά και με όλη μας την ύπαρξη. Το σώμα μας ακούει, επικοινωνεί, εκφράζεται και βέβαια «μιλάει»! Και είναι βέβαιο ότι η υγεία σας θα επηρεαστεί αν, μέρα με τη μέρα, κάθε μέρα λέτε το αντίθετο απ' αυτό που νιώθετε, αν ταπεινώνεστε και ικετεύετε γι' αυτό που αντιπαθείτε και δείχνετε χαρούμενοι με ό,τι σας φέρνει μόνο δυστυχία. Δεν μπορούμε να βιάζουμε επ' άπειρον την ύπαρξή μας, χωρίς να υπάρχει αντίδραση. Δεν θα το πω τιμωρία, γιατί αυτές οι ψυχοσωματικές ενοχλήσεις είναι ίσως το χρησιμότερο καμπανάκι που θα χτυπήσει για να ξανασυνδεθείτε με τον εαυτό σας, με τις πραγματικές σας ανάγκες, τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας.
Όταν κανένα παθολογικό οργανικό αίτιο δεν ευθύνεται για την κατάστασή σας, την απάντηση θα την ανιχνεύσετε μέσα σας, σε αυτά που βιώνετε, αισθάνεστε και σκέφτεστε. Γι' αυτούς που αμφισβητούν την ψυχοσωματική μας ενότητα σαν άτομα και αδυνατούν να συλλάβουν πώς ένα σώμα με «καθαρές» εξετάσεις υποφέρει, θα εξηγήσω λίγο μέσα από ποια πορεία κινητοποιείται το ανθρώπινο σώμα και αυξάνει την ευαλωτότητα του ατόμου απέναντι στην αρρώστια.
Γιατί, λοιπόν, μάς συμβαίνει αυτό;
Ο ψυχισμός όλων των ανθρώπων δέχεται συνεχώς ερεθίσματα και βρίσκεται σε συνεχή εργασία για την επεξεργασία αυτών των ερεθισμάτων, τόσο των εξωτερικών όσο και των εσωτερικών. Παράλληλα, όλες οι εντάσεις μέσα μας ακολουθούν αναγκαστικά το δρόμο της εκφόρτισης, για να αποφορτιστούμε. Όλες αυτές οι ψυχικές κινήσεις εξασφαλίζουν την επιθυμητή για όλους ισορροπία και την επεξεργασία των δυσάρεστων διεγέρσεων. Ο πλούτος της ψυχικής μας ζωής συνίσταται σε ψυχικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούνται, συνειδητά ή ασυνείδητα, διαφορετικά θα βιώναμε ψυχικό ακρωτηριασμό από τα άγχη μας.
Υπάρχουν, λοιπόν, εκείνοι που μπορεί να είναι αδιάφοροι ή να μιλούν για αυτά που τους ενοχλούν ή που το κάνουν «σωματική» δραστηριότητα, που ονειρεύονται, που τραγουδούν, που κλαίνε, που φωνάζουν ή που εκφορτίζουν τη συσσωρευμένη ένταση ακόμα και με την ανάπτυξη ψυχοπαθολογικών σχημάτων (π.χ. εξαρτήσεις, διαστροφές κ.τ.λ.). Υπάρχουν όμως και τα άτομα εκείνα που σε μια δύσκολη κατάσταση θ' ανταποκριθούν με μία ψυχοσωματική απορρύθμιση, μια κρίση άσθματος, έναν οξύ πόνο στην κοιλιά, αυξημένη αιματική ροή και πίεση.
Το ψυχικό όργανο του ψυχοσωματικού ασθενή αδυνατεί να απορροφήσει τις συγκρούσεις κι αν αυτές δε διοχετευθούν στη συμπεριφορά, ο μόνος δρόμος που μένει ανοιχτός είναι αυτός της «υποχώρησης» στο σώμα. Είναι σαν η κάμψη των ψυχολογικών αμυνών να συνοδεύεται από μία αντίστοιχη βιολογική κάμψη, κατά την οποία το σώμα μας μετατρέπεται σε καθρέφτη και θέατρο όλης της έντασης που κρύβεται μέσα μας (και αποτύχαμε να τη δούμε ή να την επεξεργαστούμε αποτελεσματικά νωρίτερα).
Μόνο η επαφή με έναν ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά
Αυτό δηλαδή που συμβαίνει στους ψυχοσωματικούς ασθενείς είναι ότι ασυνείδητα χρησιμοποιούν το σωματικό πόνο σαν ένα τρόπο να εκφράσουν την ψυχική ένταση, αλλά να αποφύγουν το ψυχικό ξεκαθάρισμα. Η σωματική αποδιοργάνωση ασυνείδητα γίνεται η ύστατη σανίδα σωτηρίας, μια λύση, ακόμα κι αν αυτή είναι παθολογική και επιζήμια. Εκφράζοντας τις εντάσεις τους μέσα από το σώμα, εμποδίζουν την πρόσβαση των προβληματικών σκέψεων στο επίπεδο της συνείδησης, δεν έχουν ή δε θέλουν να έχουν γνώση αυτού που επιθυμούν, σκέπτονται ή αισθάνονται. Παράλληλα, είναι αυτοί που δεν εκφράζουν θυμό ή επιθετικότητα, λεκτικά ή κινητικά, με αποτέλεσμα όμως να συμβαίνει μία χρόνια ενεργοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος και τελικά να διαταράσσεται η λειτουργία ενός ή περισσοτέρων οργάνων.
Η υπολειμματική αυτή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αδυναμία του ατόμου να εκφράσει λεκτικά συναισθήματα και ψυχικές συγκρούσεις, ονομάζεται «αλεξιθυμία». Η λέξη θυμός στα Αρχαία Ελληνικά αναφέρεται στην «αίσθηση του Εαυτού». Ο ψυχοσωματικός ασθενής, λοιπόν, χωρίς -λέξη- για το «θυμό» όντας αποκομμένος από την εσωτερική του πραγματικότητα και αποφεύγοντας να αναγνωρίσει τον πόνο και τα συναισθήματα, μιλάει και εκφράζεται με το σώμα. Εκεί αποτυπώνεται ο πόνος του! Μόνο στην επαφή με έναν ειδικό ψυχικής υγείας, δίνεται η δυνατότητα να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος, να δουλευτούν οι βαθύτερες εσωτερικές συγκρούσεις κα να μπλοκαριστεί ο δρόμος προς τη σωματοποίηση.
15°
