Ο Καθηγητής Γενετικής, Μανώλης Δερμιτζάκης, γράφει για την πανδημία του κορωνοϊού και τις επιπλοκές της νόσου
Είμαστε στον 11ο μήνα της πανδημίας και ήδη μας φαίνεται σαν να έχουν περάσει χρόνια. Τα κρούσματα έχουν αυξηθεί, όλος ο κόσμος βρίσκεται σε μεγάλη κρίση και απαγορευτικά και υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για τα Χριστούγεννα.
Την ίδια στιγμή τα νέα είναι ενθαρρυντικά για τα εμβόλια και τις θεραπευτικές προσεγγίσεις καθώς μέχρι στιγμής τρία εμβόλια έχουν ανακοινωθεί ότι είναι αποτελεσματικά και ασφαλή και δύο εταιρείες έχουν πάρει άδεια για τη επείγουσα χορήγηση μονοκλωνικών αντισωμάτων που φαίνεται ότι έχουν αποτέλεσμα στην παρεμπόδιση επιπλοκών εάν χορηγηθούν νωρίς.
Όλα αυτά λοιπόν μας φέρνουν πιο κοντά στο σημείο που θα αρχίσουμε την επιστροφή στην «κανονικότητα» όπως τη λέμε, που στην ουσία εννοούμε συμπεριφορές και τρόπο ζωής όπως το 2019.
Δεν θα συζητήσω εάν αυτό είναι καλός στόχος και το τι μάθαμε από την πανδημία από την κοινωνική πλευρά γιατί αυτό είναι μια μεγάλη συζήτηση, αλλά σίγουρα έχουμε πολλά να αναθεωρήσουμε.
Tι γνωρίζουμε για τον ιό και την ασθένεια;
Όμως ένα καίριο ερώτημα είναι τι γνωρίζουμε για τον ιό και την ασθένεια που μας έφερε αυτή τη μεγάλη υγειονομική αλλά και κοινωνική και οικονομική κρίση. Σίγουρα ξέρουμε το γονιδίωμά του χάρη στη γονιδιωματική τεχνολογία που είχε τεράστια συνεισφορά στη γρήγορη ανάπτυξη του εμβολίου. Επίσης, έχουν γίνει μελέτες σε πολύ μεγάλο βαθμό για την ανάπτυξη και πορεία των επιπλοκών σε ασθενείς, και όσο συγκεντρώνονται περισσότερα στοιχεία, τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά της ίωσης αυτής θα γίνονται καθημερινά πιο ξεκάθαρα και πιο αναλυτικά.
Όσον αφορά την κλινική εικόνα των ασθενών, αυτό γίνεται όλο και πιο σαφές και συγκεκριμένες μεθοδολογίες ακόμα και με παλιά φάρμακα όπως η δεξαμεθαζόνη δίνουν λύσεις και μειώνουν τη θνητότητα και την επιβάρυνση των συστημάτων υγείας σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Στον τομέα της προδιάθεσης έχουν γίνει πολλές επιδημιολογικές αλλά και γενετικές αναλύσεις ώστε να βρεθούν οι γενετικοί παράγοντες που προδιαθέτουν σε χειρότερη εξέλιξη, με μικρή επιτυχία αλλά με μεγάλες υποσχέσεις καθώς το δείγμα της ανάλυσης αυξάνεται. Ανοσολογικές μελέτες ανιχνεύουν τα επίπεδα αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος και την «υπεραντίδραση» που έχει παρατηρηθεί και οδηγεί σε σοβαρές επιπλοκές. Τέλος, συνεχίζει να γίνεται λεπτομερής ανάλυση του ιικού γονιδιώματος ώστε να ανιχνευθούν μεταλλάξεις που είτε οδηγούν σε μεγαλύτερη ή μικρότερη μετάδοση είτε σε διαφορετικό κλινικό αποτέλεσμα είτε, τέλος, ξεφεύγουν από την ήδη υπάρχουσα ανοσία και την ανοσία που σκοπεύουμε να πετύχουμε με τα εμβόλια.
Έχουν παρατηρηθεί δομικές ανωμαλίες στην καρδιά ασθενών με ελαφριά συμπτώματα, οι οποίοι σε μερικές περιπτώσεις ήταν αθλητές σε πολλή καλή φυσική κατάσταση
Long COVID - Επιπλοκές
Θα έλεγε κανείς λοιπόν ότι ξέρουμε πολλά. Αυτό είναι γεγονός, εκτός από μια διάσταση η οποία συνήθως είναι λεπτομέρεια αλλά στο συγκεκριμένο ιό δεν είναι. Όπως έχει φανεί, πολλοί από τους ασθενείς συνεχίζουν να έχουν συνέπειες στο σώμα τους και σε συγκεκριμένα όργανα αρκετούς μήνες μετά την πάροδο της ασθένειας και φυσικά της μόλυνσης. Αυτό έχει ονομαστεί long COVID και τα χαρακτηριστικά του είναι ακόμα άγνωστα. Δεν ξέρουμε ούτε πόσο κρατάνε αυτά τα προβλήματα και αν είναι προσωρινά και παροδικά, ούτε τι άλλα προβλήματα υγείας μπορεί να δημιουργήσουν στον ασθενή. Για παράδειγμα έχουν παρατηρηθεί δομικές ανωμαλίες στην καρδιά ασθενών με ελαφριά συμπτώματα, οι οποίοι σε μερικές περιπτώσεις ήταν αθλητές σε πολλή καλή φυσική κατάσταση.
Η μεγάλη πρόκληση λοιπόν μετά την επιβράδυνση και τον έλεγχο της πανδημίας με τα εμβόλια είναι η εις βάθος μελέτη αυτών των παρατεταμένων επιπλοκών. Δεν είναι απλώς θέμα λίγων ανθρώπων αλλά πιθανότατα δεκάδων εκατομμυρίων στον κόσμο και δεν είναι μόνο θέμα προσωπικής υγείας αλλά και συνολικής επιβάρυνσης των συστημάτων υγείας.
Εάν αυτές οι μακροχρόνιες επιπλοκές είναι όντως μόνιμες ή έχουν μεγάλη διάρκεια μπορεί να οδηγήσουν σε τεράστια και παρατεταμένη πίεση στα συστήματα υγείας ίσως πολύ μεγαλύτερη από τη σημερινή. Γιατί μπορεί να μη χρειάζονται νοσήλια χιλιάδες ασθενείς με οξύ COVID-19 αλλά ακόμα και αν αυξηθεί ο αριθμός και η ένταση των νοσηλειών και των επισκέψεων στα νοσοκομεία κατά 5% η 10% μακροχρόνια, αυτό θα οδηγήσει σε τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος.
Επομένως, δεν τελειώσαμε ακόμη. Ακόμη και στο καλό σενάριο που το καλοκαίρι θα έχουμε ελέγξει τον ιό και θα γυρίσουμε στην παλιά μας καθημερινότητα, ένας νέος «ελέφαντας» θα βρίσκεται στο δωμάτιο, οι μακροχρόνιες επιπλοκές της COVID-19, τις οποίες όσο πιο γρήγορα μελετήσουμε και αντιμετωπίσουμε, τόσο πιο μικρό θα είναι το κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
Ο Μανώλης Δερμιτζάκης είναι Καθηγητής Γενετικής στην Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Γενεύης / Διευθυντής Ινστιτούτου Γενετικής και Γονιδιωματικής της Γενεύης
9°
