Υπολογίζεται ότι σήμερα ένα στα έξι ζευγάρια αντιμετωπίζει σοβαρά εμπόδια στο να αποκτήσει παιδί εξαιτίας μειωμένης γονιμότητας. Οι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα είναι πολλοί και στις μισές περιπτώσεις ανευρίσκονται στον άνδρα. Η ανδρική υπογονιμότητα συνήθως οφείλεται σε μειωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων, σε μη φυσιολογική λειτουργία τους ή/και σε εμπόδια στην απελευθέρωσή τους. Μολονότι, όμως, αυτού του είδους τα προβλήματα συχνά είναι απόρροια υποκείμενων προβλημάτων υγείας, μπορεί να προκληθούν και από ορισμένους παράγοντες του τρόπου ζωής, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται το επάγγελμα του άνδρα.
Ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ, απαντά σε βασικά ερωτήματα για την εργασία και την ανδρική γονιμότητα.
Μπορεί να παίξει ρόλο η ζέστη;
Ναι. Για να παράγουν οι όρχεις υγιή σπερματοζωάρια πρέπει να έχουν θερμοκρασία λίγους βαθμούς χαμηλότερη απ’ ό,τι το σώμα (αυτός είναι και ο λόγος που είναι ανεπτυγμένοι έξω από αυτό και όχι εσωτερικά). Όταν όμως ένας άνδρας εργάζεται καθημερινά και επί ώρες σε πολύ ζεστό περιβάλλον, όπως σε φούρνους, χυτήρια κ.λπ., η θερμοκρασία των όρχεών του μπορεί να αυξηθεί και η παραγωγή σπερματοζωαρίων να πληγεί.
Υπερθέρμανση μπορεί να προκληθεί και από την παρατεταμένη καθιστική εργασία (π.χ. στο γραφείο), η οποία μπορεί να μειώσει την ποιότητα του σπέρματος. Ωστόσο η μείωση αυτή μπορεί να είναι πιο σημαντική στους επαγγελματίες οδηγούς. Μελέτες σε οδηγούς ταξί έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός της καθιστικής ζωής με τους συνεχείς κραδασμούς της οδήγησης μπορεί να συμβάλλει στην εκδήλωση υπογονιμότητας.
Σημαντική αύξηση στη θερμοκρασία των όρχεων μπορεί να επιφέρει και η εργασία με το λάπτοπ ακουμπισμένο στα πόδια, την οποία πρέπει να αποφεύγουν οι άνδρες και τα αγόρια κάθε ηλικίας.
Αν και στα ανεπτυγμένα κράτη ισχύουν αυστηροί νόμοι για τα είδη και τις ποσότητες των χημικών στους χώρους εργασίας, γεγονός παραμένει ότι μπορεί να υπάρξει πρόβλημα. Για παράδειγμα, ορισμένα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στη γεωργία και τη δασοκομία φαίνεται ότι έχουν επιδράσεις όμοιες με των οιστρογόνων (είναι η ορμόνη του γυναικείου φύλου), επομένως μπορεί να μειώσουν την ανδρική γονιμότητα. Ο κίνδυνος αυτός όμως είναι μικρός στους χώρους εργασίας όπου τηρούνται οι προδιαγραφές ασφαλείας.
Με μειωμένη ανδρική γονιμότητα έχουν επίσης σχετιστεί διαλυτικά και υδρογονάνθρακες που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανίες πλαστικών, βαφών και εκτυπώσεων. Ειδικά μία ομάδα διαλυτικών που λέγονται γλυκολαιθέρες έχουν σχετιστεί με μειωμένη παραγωγή υγιών σπερματοζωαρίων και παρότι η χρήση τους υπόκειται πια σε αυστηρούς κανόνες, είναι πιθανό να υπάρξει πρόβλημα όπου οι κανόνες δεν τηρούνται ή δεν τηρήθηκαν κατά το παρελθόν.
Την ανδρική γονιμότητα μπορεί να διαταράξει και η έκθεση σε βαρέα μέταλλα, ιδιαίτερα σε μόλυβδο και κάδμιο που έχει βρεθεί ότι επηρεάζουν την ποιότητα του σπέρματος και οδηγούν σε μειωμένο όγκο σπερματοζωαρίων. Υπάρχουν επίσης μερικές ενδείξεις ότι αρνητικές συνέπειες έχει και η έκθεση σε ψευδάργυρο και μαγγάνιο.
Κινδυνεύουν οι άνδρες που εκτίθενται σε ακτινοβολία;
Εξαρτάται από το είδος της ακτινοβολίας. Η ιονίζουσα ακτινοβολία (όπως οι ακτίνες Χ και οι ακτίνες γάμμα που χρησιμοποιούνται στην Ιατρική) μειώνει την παραγωγή σπερματοζωαρίων. Ωστόσο για τους εργαζόμενους που εκτίθενται σε αυτήν ισχύουν αυστηροί κανόνες ασφαλείας, οι οποίοι εξουδετερώνουν τον κίνδυνο όταν τηρούνται.
Τα επιστημονικά δεδομένα για τη μη-ιονίζουσα ακτινοβολία (π.χ. ηλεκτρομαγνητική από ραδιοκύματα, wifi) είναι λιγότερο σαφή και απαιτείται περισσότερη έρευνα. Είναι όμως πιθανό η συνεχής έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία να επηρεάζει τη γονιμότητα των ανδρών. Έως ότου αποσαφηνιστεί το θέμα, καλό είναι να προστατεύονται οι άνδρες όσο μπορούν, απενεργοποιώντας για παράδειγμα το wifi του κινητού τους όταν το βάζουν στην τσέπη ή μένοντας μακριά από τον φούρνο μικροκυμάτων όταν ζεσταίνουν το βραδινό τους.
Ποιοι άλλοι παράγοντες της δουλειάς μπορεί να παίξουν ρόλο;
Μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνδρες που ασχολούνται με βαριές χειρωνακτικές εργασίες είναι πιθανότερο να έχουν μειωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων σε σύγκριση με όσους δεν καταπονούνται σωματικά στη δουλειά τους. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για όσους σηκώνουν μεγάλα βάρη.
Το έντονο εργασιακό στρες, όπως αυτό που βιώνουν όσοι έχουν θέσεις ευθύνης ή βρίσκονται ψηλά στην εργασιακή ιεραρχία, επίσης σχετίζεται με την ανδρική υπογονιμότητα. Μάλιστα μερικές μελέτες έχουν δείξει πως στις σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να περιορίσει την παραγωγή σπερματοζωαρίων.
Η παρατεταμένη ενασχόληση με δραστηριότητες όπως η ποδηλασία και η ιππασία, επίσης σχετίζεται με την υπογονιμότητα, ιδιαίτερα όταν ο άνδρας κάθεται επί ώρες σε σκληρή ή σε άσχημα προσαρμοσμένη σέλα.
Επιπλέον, οι άνδρες που εργάζονται σε επαγγέλματα τα οποία απαιτούν συνεχείς κοινωνικές συναναστροφές (π.χ. δημόσιες σχέσεις, δημοσιογραφία) ή στα οποία είναι συνήθεια η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ, μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο υπογονιμότητας αν κάνουν κατάχρηση (πάνω από τρία ποτά την ημέρα).
Πώς μπορεί να προστατευθεί ο άνδρας;
Αν η δουλειά του απαιτεί ακινησία, πρέπει να κάνει συχνά διαλείμματα για να περπατάει λίγα λεπτά κάθε φορά και να δροσίζονται οι όρχεις του. Καλό είναι επίσης να φορά φαρδιά βαμβακερά εσώρουχα, όπως τα μποξεράκια, γιατί τα στενά εσώρουχα υπερθερμαίνουν τους όρχεις, ιδιαίτερα όταν αποτελούνται από συνθετικά υλικά.
Αν ένας άνδρας εκτίθεται κατά την εργασία του σε ενδεχομένως επικίνδυνα χημικά, βαρέα μέταλλα ή ακτινοβολία, πρέπει να τηρεί κατά γράμμα τους κανόνες ασφαλείας.
Όσοι δουλεύουν σε χειρωνακτικά επαγγέλματα, καλό είναι να αποφεύγουν στο μέτρο του δυνατού τις υπερβολές, ειδικά όταν σηκώνουν βάρη (δεν είναι κακό να ζητούν βοήθεια) και όσοι εκτίθενται σε ζέστη, καλό είναι να δροσίζονται όσο πιο συχνά μπορούν.
Αν, τέλος, ένας άνδρας αντιμετωπίσει πρόβλημα υπογονιμότητας, πρέπει να ενημερώσει τον γιατρό του για τις συνθήκες εργασίας του κατά τη φάση διερεύνησης των αιτιών της.
12°
