Ρητορική Μίσους εναντίον Δημοσιογράφων: Τα ευρήματα της μεγάλης έρευνας του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας, του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ.
Σε ένα τοπίο που αλλάζει διαρκώς στον τομέα των μέσων ενημέρωσης, η ρητορική μίσους εναντίων των δημοσιογράφων αποτελεί μία τρομακτική τάση που έχει ενταθεί από το 2012 και υπονομεύει τη δημοκρατία και την ελευθερία του Τύπου. Η έξαρση στοχευμένων επιθέσεων, οι δηλώσεις μίσους με περιεχόμενο που υποστηρίζεται ή ακόμη και διαδίδεται από πολιτικούς, η εξάπλωση απειλών, προσβολών και εκστρατειών δυσφήμισης συχνά ενθαρρύνονται από ομάδες συμφερόντων.
Η Ρητορική Μίσους εναντίον Δημοσιογράφων, ένα ζήτημα τεράστιας σημασίας που δεν έχει προσκελκύσει επαρκή προσοχή, βρέθηκε στο ερευνητικό επίκεντρο του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας.
Η έρευνα Ρητορική Μίσους εναντίον Δημοσιογράφων του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας
Η έρευνα με τίτλο «Ρητορική Μίσους εναντίον Δημοσιογράφων / Hate Speech against Journalists» συγκέντρωσε πληροφορίες από δημοσιογράφους, Μέσα Ενημέρωσης, φορείς χάραξης πολιτικής και εμπειρογνώμονες στην Ελλάδα, τη Σερβία, το Κοσσυφοπέδιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Βουλγαρία, για να περιγράψει τη φύση και τις συνέπειες της ρητορικής μίσους κατά των δημοσιογράφων στις χώρες αυτές, καθώς και να σχηματίσει προτάσεις για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
Οι συντελεστές της έρευνας ήταν το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας, Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ (Ελλάδα), το Πανεπιστήμιο του Νόβισαντ (Σερβία), το Πανεπιστήμιο Hasan Prishtina (Κοσσυφοπέδιο), το Center for Social Innovations BLINK 42-21 (Βόρεια Μακεδονία) και την οργάνωση Blue Link (Βουλγαρία)
«Η έρευνα εντάσσεται στην προσπάθειά μας να αναδείξουμε ένα κρίσιμο ζήτημα του λόγου του μίσους εναντίον των δημοσιογράφων. Η ιδέα μου αυτή υποστηρίχθηκε από το Ίδρυμα Friedrich Naumann Ελλάδας και Κύπρου με στόχο να καταγράψουμε το ζήτημα μέσω της διασυνοριακής έρευνας που υλοποιήσαμε. Πρόκειται για ζήτημα μείζονος σημασίας καθώς απειλεί και ευθέως υπονομεύει την ελευθερία του τύπου και ευρύτερα των ΜΜΕ. Ως καθηγητής τμήματος Δημοσιογραφίας δεν θα μπορούσα να παραμείνω απαθής σε ένα φαινόμενο πολυδιάστατο που ευθέως απειλεί τους λειτουργούς των ΜΜΕ και την καθημερινή προσπάθειά τους» δήλωσε στην Athens Voice ο Νίκος Παναγιώτου, επικεφαλής της έρευνας, διευθυντής του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας και καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, σχολιάζοντας την πρωτοβουλία και τα ευρήματα. Την έρευνα συνυπογράφει ο Ηλίας Νικέζης, Διδάκτορας στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του ΑΠΘ κι ερευνητής του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας.
Νίκος Παναγιώτου, επικεφαλής της έρευνας, διευθυντής του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας και καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου
Ρητορική Μίσους εναντίον Δημοσιογράφων: Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας του PJL
Μοτίβα ρητορικής μίσους: Η έκθεση έχει εντοπίσει επαναλαμβανόμενα θέματα ή αφηγήσεις που χρησιμοποιούνται για να αναπτυχθεί ρητορική μίσους κατά δημοσιογράφων. Αυτά περιλαμβάνουν πολιτικές προκαταλήψεις, εθνοτικές ή θρησκευτικές εντάσεις ή στόχευση συγκεκριμένων πεδίων έντασης, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με πολιτικά θέματα, ψευδείς ειδήσεις ή με την ερευνητική δημοσιογραφία.
Νομοθετικά και θεσμικά κενά: Υπάρχουν ελλείψεις σε νομικά πλαίσια ή θεσμικούς μηχανισμούς που αποσκοπούν στην προστασία των δημοσιογράφων από τη ρητορική μίσους. Ειδικά μετά την πρόσφατη υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης (EMFA), είναι σημαντικό να προωθηθεί επαρκής σχετική νομοθεσία και να αναπτυχθούν υποστηρικτικές δομές που θα αντιμετωπίσουν αυτό το σημαντικό ζήτημα.
Αντίκτυπος στην ελευθερία του Τύπου: Η έρευνα ρίχνει φως στον τρόπο με τον οποίο η ρητορική μίσους επηρεάζει την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης στην περιοχή. Ο εκφοβισμός, οι απειλές ή η βία κατά δημοσιογράφων πλήττουν την ανεξαρτησία του έργου τους
Κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο: Η κατανόηση του κοινωνικοπολιτικού τοπίου είναι ζωτικής σημασίας. Η ρητορική μίσους κατά των δημοσιογράφων επηρεάζεται από ευρύτερες κοινωνικές διαιρέσεις, την πολιτική πόλωση και τις ιστορικές εντάσεις σε κάθε περιοχή.
Ασφάλεια και ευημερία των δημοσιογράφων: Η αξιολόγηση των μέτρων ασφαλείας και των διαθέσιμων σχημάτων υποστήριξης για τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν ρητορική μίσους είναι ουσιαστικής σημασίας. Υπάρχει ανάγκη για καλύτερη προστασία, ψυχολογική υποστήριξη, κυβερνοασφάλεια και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Γραμματισμός στα Μέσα Επικοινωνίας και αντίληψη του κοινού: Η παραπληροφόρηση και οι αρνητικές αντιλήψεις (δυσπιστία του κοινού έναντι δημοσιογράφων και ενημέρωσης) συμβάλλουν στην επικράτηση της ρητορικής μίσους. Οι πρωτοβουλίες γραμματισμού του κοινού στα μέσα επικοινωνίας (Media Literacy) θα στηρίξουν αποφασιστικά τον ρόλο των MME ως στοιχείου κρίσιμου για τη διατήρηση της δημοκρατίας.
Ρητορική Μίσους Εναντίον Δημοσιογράφων – Τι πρέπει να γίνει
Νομικές μεταρρυθμίσεις: Υποστήριξη ή ενίσχυση νόμων που προστατεύουν τους δημοσιογράφους από τη ρητορική μίσους και διασφάλιση της ορθής εφαρμογής τους.
Ανάπτυξη δεξιοτήτων: Εκπαιδευτικά προγράμματα για δημοσιογράφους σχετικά με μέτρα ασφαλείας για την αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους. Θα πρέπει να αναπτυχθούν σε συνεργασία με Δημοσιογραφικές Ενώσεις και Πανεπιστήμια.
Δίκτυα υποστήριξης: Δημιουργία δικτύων υποστήριξης ή ανοικτών τηλεφωνικών γραμμών για δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν απειλές ή παρενόχληση.
Εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού: Προώθηση του γραμματισμού στα Μέσα Επικοινωνίας και καλλιέργεια θετικής αντίληψης για τον ρόλο των δημοσιογράφων στην κοινωνία.
Διεθνής συνεργασία: Ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ οργανισμών μέσων ενημέρωσης, δημοσιογραφικών ενώσεων, πανεπιστημίων και διεθνών οργανισμών για τη συλλογική αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους κατά δημοσιογράφων.
Συμμετοχή του κοινού: Συμμετοχή κοινοτήτων σε διαλόγους για την αντιμετώπιση των κοινωνικών εντάσεων που συμβάλλουν στη ρητορική μίσους.
Η μεθοδολογία της έρευνας
Για τις ανάγκες της έρευνας που χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Friedrich Naumann για την Ελευθερία, υιοθετήθηκε η ακόλουθη περιγραφή του φαινομένου:
Η ρητορική μίσους κατά των δημοσιογράφων αναφέρεται σε κάθε μορφή επικοινωνίας, έκφρασης ή συμπεριφοράς που στοχοποιεί τους δημοσιογράφους ειδικά λόγω του επαγγέλματός τους, με σκοπό να υποκινήσει, να προωθήσει ή να δικαιολογήσει μίσος, διακρίσεις ή βλάβη προς αυτούς. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει προφορικές, γραπτές ή διαδικτυακές επιθέσεις, απειλές, εκφοβισμό ή παρενόχληση με στόχο την υπονόμευση του έργου, της αξιοπιστίας ή της προσωπικής ασφάλειας των δημοσιογράφων. Η ρητορική μίσους κατά των δημοσιογράφων συχνά περιλαμβάνει υποτιμητικές εκφράσεις, ψευδείς κατηγορίες, προσωπικές επιθέσεις και προσπάθειες εκφοβισμού ή φίμωσης των δημοσιογράφων στην προσπάθειά τους να αναζητήσουν την αλήθεια, την ελευθερία της έκφρασης και τη διάδοση πληροφοριών στο κοινό. Αποτελεί σημαντική απειλή για την ελευθερία του Τύπου, τις δημοκρατικές αρχές και την ικανότητα των δημοσιογράφων να επιτελούν τον ζωτικό τους ρόλο στην κοινωνία.
Το έργο αναπτύχθηκε με μια διττή προσέγγιση. Πρώτον, με τη συλλογή ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων (έρευνα με ερωτηματολόγιο και στοχευμένες συζητήσεις) κατέγραψε και εξέτασε προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι στις υπό εξέταση χώρες.
Δεύτερον, με την παραγωγή podcasts στις γλώσσες των υπό εξέταση χωρών για τη διάδοση των πορισμάτων που συγκεντρώθηκαν από τα ευρήματα της έρευνας, ώστε να ευαισθητοποιηθεί περαιτέρω το κοινό, οι εμπλεκόμενοι παράγοντες και η πολιτεία για το θέμα.
22°
