ΚΕΦΙΜ: Ανοδική τροχιά στην ποιότητα νομοθεσίας το 2024 για την Ελλάδα

Σημαντικά ενισχύθηκε η ποιότητα της νομοθέτησης στην Ελλάδα το 2024 καταγράφοντας μάλιστα τις καλύτερες επιδόσεις της δεκαετίας, σύμφωνα με τον Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης που δημοσιεύει για έκτη χρονιά το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ) και εξετάζει τους νόμους που ψηφίστηκαν κατά το ημερολογιακό έτος 2024.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης του ΚΕΦΙΜ, το 2024 η ποιότητα νομοθέτησης βαθμολογείται με 64,8 μονάδες, βελτιωμένη κατά 4,3 μονάδες σε σχέση με το 2023. Σε σύγκριση με το 2019 η βελτίωση φτάνει τις +6,1 μονάδες, ενώ σε σχέση με το 2014 τις +8,6 μονάδες, επιβεβαιώνοντας μια σαφή μακροχρόνια ανοδική τάση στην ποιότητα νομοθέτησης.

Ωστόσο, οι διαχρονικές παθογένειες της προκοινοβουλευτικής διαδικασίας, η έλλειψη ποσοτικής τεκμηρίωσης και οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή των νόμων εξακολουθούν να υπονομεύουν την ποιότητα της νομοθέτησης.

Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης του ΚΕΦΙΜ, αποτιμά την ποιότητα της νομοθετικής διαδικασίας στην Ελλάδα βάσει των αρχών της καλής νομοθέτησης και διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, εξετάζοντας 590 νόμους που ψηφίστηκαν την περίοδο 2014-2024.

Ο Δείκτης αξιολογεί την ποιότητα της νομοθετικής διαδικασίας στα ακόλουθα πεδία:

* νομοτεχνικά χαρακτηριστικά (αν το κείμενο είναι κατανοητό, αν ρυθμίζει πολλά πεδία πολιτικής, αν τροποποιεί πρόσφατους νόμους κλπ),

* προκοινοβουλευτική διαδικασία (αν έγινε δημόσια διαβούλευση και τι διάρκεια είχε, αν υπάρχει ποσοτικοποιημένη εκτίμηση των επιπτώσεων του νόμου και μέτρηση των διοικητικών επιβαρύνσεων που αυτός προκαλεί κλπ),

* κοινοβουλευτική διαδικασία (χρόνος συζήτησης στις αρμόδιες επιτροπές, διαδικασία συζήτησης και ψήφισης, αριθμός και χαρακτηριστικά τροπολογιών κλπ), και

* εφαρμογή (αριθμός εξουσιοδοτήσεων για έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων και Υπουργικών Αποφάσεων, ποσοστό ενεργοποίησής τους εντός 6 μηνών κλπ).

Ο Δείκτης δημοσιεύεται στο τέλος του χρόνου και αφορά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος, καθώς αξιολογεί και τα στοιχεία εφαρμογής των νόμων.

Σημαντική αποκλιμάκωση του νομοθετικού όγκου

Κομβικό θετικό στοιχείο του 2024 αποτελεί η παγίωση της αποκλιμάκωσης του νομοθετικού όγκου, παρά την οριακή αύξηση του συνολικού αριθμού σελίδων.

 Σε σχέση με το 2023:

• Οι ψηφισθέντες νόμοι μειώνονται κατά 6,1%
• τα άρθρα κατά 28,2%
• οι τροπολογίες κατά 24,3%
• οι εξουσιοδοτήσεις για Προεδρικά Διατάγματα κατά 44,4%
• οι εξουσιοδοτήσεις για Υπουργικές Αποφάσεις κατά 29,8%

Σε σύγκριση με το 2014, το 2024 εμφανίζει περίπου 80% λιγότερες τροπολογίες και 78% λιγότερες εξουσιοδοτήσεις για ΠΔ, περιορίζοντας τη θεσμική υπερφόρτωση και βελτιώνοντας τις προϋποθέσεις ελέγχου και εφαρμογής των νόμων.

Η κοινοβουλευτική διαδικασία καταγράφει καθαρή βελτίωση (+3,5 μονάδες), με όλους τους νόμους να ψηφίζονται με την κανονική διαδικασία (δηλαδή όχι ως κατεπείγοντες). Ο μέσος αριθμός τροπολογιών ανά νόμο υποχωρεί στο ιστορικά χαμηλό 1,22, ωστόσο κάθε τροπολογία εξακολουθεί να περιλαμβάνει κατά μέσο όρο 7 άρθρα, γεγονός που δείχνει ότι η πρακτική των τροπολογιών ως «μικρών νομοσχεδίων» δεν έχει εξαλειφθεί, επισημαίνεται στην έκθεση.

Ωστόσο, αρνητικά καταγράφεται το ότι μόλις το 18,2% των τροπολογιών είναι σχετικές με το κύριο αντικείμενο του νόμου, μια πρακτική αντίθετη με το πνεύμα του Συντάγματος και επιβαρυντική για την ποιότητα της νομοθετικής λειτουργίας.

Επίσης, η προκοινοβουλευτική διαδικασία επιδεινώνεται το 2024 (−4,2 μονάδες). Παρά την υψηλή τυπική συμμόρφωση, η ουσιαστική τεκμηρίωση των δημόσιων πολιτικών παραμένει εξαιρετικά αδύναμη, με σχεδόν μηδενική χρήση ποσοτικών δεδομένων στις Εκθέσεις Συνεπειών Ρύθμισης.

Η μεγαλύτερη θετική μεταβολή (+13,4 μονάδες) καταγράφεται στο πεδίο της εφαρμογής των νόμων. Η βελτίωση αυτή, επισημαίνεται στην έκθεση του ΚΕΦΙΜ, οφείλεται κυρίως στη μείωση των εξουσιοδοτήσεων και όχι στην αύξηση της ταχύτητας ενεργοποίησής τους, η οποία παραμένει χαμηλή, ιδίως για τα Προεδρικά Διατάγματα.

Συμπερασματικά η έκθεση επισημαίνει ότι ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης 2024 δείχνει ότι η Ελλάδα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, με λιγότερη και συνολικά καλύτερη νομοθέτηση.

Ο πρόεδρος του ΚΕΦΙΜ Νίκος Ρώμπαπας δήλωσε σχετικά: «Τα δεδομένα του Δείκτη καταγράφουν μια θετική και μακροπρόθεσμα σταθερή τάση ενίσχυσης της ποιότητας της νομοθετικής παραγωγής. Όπως προκύπτει και από την πρόσφατη έρευνά μας, "Η ποιότητα της νομοθέτησης στην Ελλάδα και την ΕΕ", σε ζητήματα τυπικής συμμόρφωσης τα καταφέρνουμε εξίσου καλά ή και καλύτερα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, εξακολουθούμε να υστερούμε στην ουσία της καλής νομοθέτησης.

Τα πεδία που θα κρίνουν το αν η βελτίωση συνεχιστεί είναι ξεκάθαρα: η αποτελεσματικότερη ρύθμιση της πρακτικής των τροπολογιών, η ταχύτερη ενεργοποίηση των νόμων, η μετάβαση από την τυπική συμμόρφωση σε δημόσια διαβούλευση επαρκούς διάρκειας, και σε ουσιαστική τεκμηρίωση με χρήση μετρήσιμων δεδομένων και πραγματική αξιολόγηση των επιπτώσεων κάθε ρύθμισης».

Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης 2024 συντάχθηκε από τους Επιστημονικούς Συνεργάτες του ΚΕΦΙΜ Παναγιώτη Καρκατσούλη και Έφη Στεφοπούλου, και τον Επικεφαλής Ερευνών του ΚΕΦΙΜ Κωνσταντίνο Σαραβάκο. Στην ερευνητική ομάδα των δεδομένων συμμετείχαν οι Βοηθοί Ερευνών του ΚΕΦΙΜ Χρήστος Λούκας και Γιάννης Ναβροζίδης.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη νομική υποστήριξη της Τράπεζας Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ.

Διαβάστε ολόκληρη την ερεύνα εδώ.