Διανύουμε μέρες πολιτικού αναβρασμού, κρίσιμων αποφάσεων, κρίσιμων προσεγγίσεων. Και η πολιτική συζήτηση βρίσκεται αδιάλειπτα στην καθημερινή μας ατζέντα. Ο τρόπος που εξελίσσεται καταδεικνύει αρχικά ένα πράγμα. Ένα πράγμα που όλοι γνωρίζουμε: Το πολιτικό σκηνικό στη χώρα επιδέχεται αλλαγές. Υπάρχει ένα αίτημα αλλαγής, που, όμως, ακόμη και εν μέσω προεκλογικής περιόδου, παραμένει σε μεγάλο βαθμό αδιευκρίνιστο και του οποίου πολλοί διεκδικούν ή καπηλεύονται την «κυριότητα». Κεντρικό ζήτημα λοιπόν για εμάς τους πολίτες, γίνεται το αν είμαστε σε θέση να το διατυπώσουμε, να προσδιορίσουμε ρητά την κατεύθυνσή του.
Την ίδια στιγμή, η καθημερινή συζήτηση περί πολιτικού τοπίου, τις πταίει και τι πρέπει να αλλάξει, αφού ολοκληρώσει έναν πρώτο κύκλο, καταλήγει πολλές φορές στη γενίκευση «Δεν υπάρχουν ηγέτες σήμερα», με τις τελευταίες μνήμες να ανατρέχουν στα πρόσωπα του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου. Προσωπικότητες, με ένθερμους φίλους, ιδεολογικούς εχθρούς, μεγάλα επιτεύγματα και λάθη, που στιγμάτισαν τις εξελίξεις. Σημειώνεται ότι στην αντίληψη περί «ανυπαρξίας ηγετών», συμβάλει, φυσικά, και η πρόσφατη ιστορικά πολυδιάσπαση των πολιτικών δυνάμεων, που εμφανίζουν σαφώς μειωμένη έως και μέτρια δυναμική.
Όταν όμως η έννοια του ηγέτη αποκτά πρόσωπο και αναφέρεται σε υπαρκτές πολιτικές φυσιογνωμίες, τότε μία ερώτηση γίνεται αναπόφευκτη. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ηγέτη;
Η αποφασιστικότητα στη λήψη των αποφάσεων;
Η διορατικότητα στη δρομολόγηση πολιτικών με προβολή στο μέλλον;
Η εντιμότητα των προθέσεων;
Η ανάληψη πολιτικού ρίσκο;
Η ρηξικέλευθη προσέγγιση των θεμάτων;
Η ευφυΐα;
Η ευγλωττία;
Η διπλωματική δεινότητα;
Η συνθετική ικανότητα;
Ο ηγέτης δεν είναι Θεός, παρά το ότι σε περασμένες εποχές θεοποιήθηκε. Κανένα πρόσωπο δεν συγκεντρώνει ποτέ, στο μέγιστο, όλα τα παραπάνω γνωρίσματα. Απεναντίας, εμφανίζονται κάθε φορά συνδυαστικά, υπάρχουν δηλαδή εκείνα τα στοιχεία που υπερτερούν έναντι άλλων ή τα οποία πρέπει κατά περίπτωση να προταχθούν. Το χαρακτηριστικό του ηγέτη δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί με ακρίβεια, δεν επιδέχεται σαφείς μετρήσεις. «Μιλάει» με αμεσότητα. Για αυτό, άλλωστε, συχνά αποκαλείται χάρισμα.
Πού είναι λοιπόν κρυμμένοι οι ηγέτες και γιατί τους αναζητούμε τόσο; Μπορούν να έχουν ρόλο σε μια εποχή που τόσο έχει μεταβληθεί; Μας χρειάζονται;
Ναι, μας χρειάζονται. Με ποια έννοια: Όχι ως μεσσίες, αλλά ως πρόσωπα - «κράματα» γνώσης και αισθητηρίου – υψηλής συναισθηματικής νοημοσύνης, που μπορούν να καταλύουν τα «φράγματα» της επικοινωνίας, μεταξύ κυβερνώντων και πολιτών. Αλλά κυρίως ως πρόσωπα, με σημαίνουσα συμβολική ισχύ, που μπορούν να ενσαρκώνουν ένα ευρύ, συνολικότερο κοινωνικό αίτημα. Που διαθέτουν τα εκφραστικά μέσα για να το κάνουν. Διόλου εύκολο.
Συνεπώς, προτού γεννηθούν οι ηγέτες πρέπει να προηγηθούν τα αντίστοιχα κοινωνικά «οράματα». Σαφή, ισχυρά, προσδιορισμένα. Πριν σπεύσουμε να μιλήσουμε για ανυπαρξία ηγετών - και αφεθούμε στωικά στην τύχη επίπλαστων «ηγετών» - αυτά πρέπει να ψάξουμε να βρούμε.
10°
