Η νομοθέτηση στην τελευταία συνεδρίαση της Βουλής: ένα κακό που γνωρίζαμε πως θα συμβεί

Η τελευταία συνεδρίαση της Βουλής (11/04/2023) ήταν όπως οι περισσότερες τελευταίες συνεδριάσεις των περασμένων ετών: ξέραμε εκ των προτέρων τι θα συμβεί χωρίς κανείς απ' ό,τι φαίνεται να μπορεί να το σταματήσει. Ο νόμος «Ρυθμίσεις σχετικά με τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού - Διατάξεις για την ευζωία των ζώων συντροφιάς - Διατάξεις για το ανθρώπινο δυναμικό του δημοσίου τομέα - Λοιπές ρυθμίσεις του Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες επείγουσες διατάξεις» που ψηφίστηκε στις 11 Απριλίου γέμισε τελικά, όπως αναμενόταν, με ρυθμίσεις της τελευταίας στιγμής, με άσχετες μεταξύ τους διατάξεις, χωρίς στοιχειώδη έλεγχο και την απαραίτητη -και προβλεπόμενη - διαβούλευση.  

Ο νόμος υπήρξε διαθέσιμος για δημόσια διαβούλευση μόνο για 4 ημέρες και μόνο το 11% των τελικών του άρθρων ήταν ανοικτά προς σχολιασμό. Το ποσοστό αυτό είναι το 6^ο μικρότερο ποσοστό ανάμεσα στους 244 νόμους που υπήρξαν διαθέσιμοι για δημόσια διαβούλευση την περίοδο 2017-2023, για την οποία υπάρχουν δεδομένα στο πλαίσιο δημοσίευσης του Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης.

Ένα δεδομένο που συνοψίζει τη χθεσινή νομοθέτηση στη Βουλή είναι πως ψηφίστηκαν συνολικά 63 άρθρα σε τροπολογίες. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος των ρυθμίσεων αυτών, τα 63 άρθρα σε τροπολογίες σε έναν νόμο είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος αριθμός ανάμεσα σε 595 νόμους για την περίοδο 2017-2023, για την οποία υπάρχουν δεδομένα στο πλαίσιο δημοσίευσης του Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης· τα περισσότερα άρθρα σε τροπολογίες σε έναν νόμο στην ίδια περίοδο ήταν 66 και ανήκουν στην ίδια κυβέρνηση, με τον νόμο 4821/2021.

Επίσης, ενδεικτικό της κακής νομοθέτησης χθες στη Βουλή ήταν το γεγονός πως 62 από τα 63 άρθρα κατατέθηκαν σε τροπολογίες μεταξύ 23:40 το βράδυ και 02:45 τα ξημερώματα. Αυτές οι ρυθμίσεις ψηφίστηκαν τυφλά, χωρίς κάποιον τυπικό, πόσο μάλλον ουσιαστικό, έλεγχο. Το πιθανότερο είναι πως κανείς δεν τις διάβασε, καθώς μαζί με τις συνοδευτικές εκθέσεις οι τροπολογίες αριθμούσαν 253 σελίδες.

Το πρόβλημα γίνεται ακόμα εντονότερο αν αναλογιστούμε πως στους τρεις τελευταίους νόμους της Βουλής ψηφίστηκαν συνολικά 93 άρθρα σε τροπολογίες, περισσότερα από όσα ψηφίστηκαν συνολικά στους προηγούμενους 13 νόμους. Μέσα σε 101 ημέρες λειτουργίας της Βουλής στο 2023 ψηφίστηκαν 301 άρθρα σε τροπολογίες.

Το πρόβλημα των πολλών άρθρων στις τροπολογίες, πέραν της απουσίας σοβαρού ελέγχου με διαβούλευση, είναι πως οι τροπολογίες ψηφίζονται στο σύνολο τους. Συνεπώς, αν σε μια τροπολογία συμπεριλαμβάνονται 15 άρθρα με διαφορετικό μεταξύ τους περιεχόμενο, αυτά ή θα ψηφιστούν όλα ή κανένα. Δηλαδή, δεν υπάρχει περιθώριο πραγματικού νομοθετικού ελέγχου των ρυθμίσεων.

Το πρόβλημα σε «τελευταίους νόμους», δηλαδή νόμους που ψηφίζονται στα τέλη του Δεκεμβρίου, πριν κλείσει η Βουλή για το ημερολογιακό έτος, ή αμέσως πριν κλείσει η Βουλή για εκλογές, είναι απολύτως διαχρονικό. Πιο συγκεκριμένα, για την περίοδο 2017 – 2023 σημειώνονται τα εξής:

• Στον τελευταίο νόμο του 2017 ψηφίστηκαν 31 άρθρα σε τροπολογίες.
• Στον τελευταίο νόμο του 2018 ψηφίστηκαν 62 άρθρα σε τροπολογίες.
• Στον τελευταίο «τυπικό» νόμο του 2019 του ΣΥΡΙΖΑ πριν τις εκλογές της 7^ης Ιουλίου 2019 (οι δύο τελευταίοι ήταν κυρώσεις κώδικα) ψηφίστηκαν 30 άρθρα σε τροπολογίες.
• Στον τελευταίο «τυπικό» νόμο του 2019 της ΝΔ (ο τελευταίος ήταν ο προϋπολογισμός) ψηφίστηκαν 10 άρθρα σε τροπολογίες.
• Στον τελευταίο νόμο του 2020 ψηφίστηκαν 32 άρθρα σε τροπολογίες.
• Στον τελευταίο νόμο του 2021 ψηφίστηκαν 40 άρθρα σε τροπολογίες.
• Στον τελευταίο νόμο του 2022 ψηφίστηκαν 32 άρθρα σε τροπολογίες.
• Στον τελευταίο νόμο του 2023 πριν τις εκλογές ψηφίστηκαν 63 άρθρα σε τροπολογίες.

Με άλλα λόγια, μέσα σε 8 «τελευταίους νόμους» ψηφίστηκαν 300 άρθρα σε τροπολογίες – άρθρα επιπλέον των κανονικών άρθρων που είχαν οι νόμοι από μόνοι τους. Ποιος πραγματικά μπορεί να ελέγξει 30-40 άρθρα σε τροπολογίες σε μία ή δύο ημέρες; Ποιος έλεγχος ασκήθηκε από τα μέλη της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, την αντιπολίτευση και το Προεδρείο της Βουλής που θα έπρεπε να είχαν ελέγξει την εκτελεστική εξουσία όπως θεσμικά όφειλαν; Το παράδειγμα των τροπολογιών των "τελευταίων" νόμων υπογραμμίζει την παντοδυναμία της εκάστοτε εκτελεστικής εξουσίας στην Ελλάδα και την αντίστοιχη ατροφία των θεσμικών ελεγκτικών μηχανισμών.

Το διαχρονικό και διακομματικό πρόβλημα των τροπολογιών της τελευταίας στιγμής υπονομεύει σημαντικά την ποιότητα της νομοθέτησης στη χώρα μας και διαβρώνει την εμπιστοσύνη των πολιτών έναντι της λειτουργίας του πολιτεύματος. Ακόμη και στην περίπτωση όπου το περιεχόμενο των ρυθμίσεων που εισάγονται με αυτόν τον τρόπο είναι όντως συλλογικά επωφελές και αναγκαίο, στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων όπου η Βουλή δεν κλείνει αιφνιδίως, οι ρυθμίσεις αυτές θα μπορούσαν - και θα έπρεπε - να νομοθετηθούν αφού ελεγχθούν τόσο κοινοβουλευτικά, όσο και μέσω ανοιχτής διαβούλευσης. Η διαχρονική αυτή νομοθετική προχειρότητα το μόνο που επιτυγχάνει είναι να τροφοδοτεί την αίσθηση ότι οι ρυθμίσεις αυτές περνούν κατ’ αυτόν τον τρόπο εσκεμμένα, ακριβώς ώστε να μην συζητηθούν και ελεγχθούν, με ό,τι αυτό υπονοεί και συνεπάγεται.