Δημήτρης Σκάλκος: «Το ΕΣΠΑ είναι το σπίτι των μικρομεσαίων επιχειρήσεων»

Η δουλειά του γενικού γραμματέα του ΕΣΠΑ είναι μία από τις πλέον απαιτητικές στο κυβερνητικό οργανόγραμμα. Κρίσιμα για την οικονομία της χώρας, τα Προγράμματα του Εταιρικού Συμφώνου Περιφερειακής Ανάπτυξης συνοδεύονταν πάντα από ερωτήματα όπως το πόσο αποτελεσματική είναι η διαχείριση αυτών των πολύτιμων κοινοτικών πόρων, αν καταφέρνουμε να τους αξιοποιήσουμε έγκαιρα, αν γίνονται σπατάλες αλλά και αν πρέπει να έχει κανείς «τα μέσα» για να επιδοτηθεί. Σε σχέση με παλιότερες εποχές πού βρισκόμαστε σήμερα; Άραγε οι Ευρωπαίοι μας αντιμετωπίζουν ως ισότιμους εταίρους και μας λαμβάνουν υπ’ όψιν στη διαμόρφωση των κοινοτικών θέσεων;

Ο Δημήτρης Σκάλκος, που έχει υπό την εποπτεία του το χαρτοφυλάκιο, βρίσκεται στο πλευρό του πρωθυπουργού ως σύμβουλος σε θέματα οικονομικής ανάπτυξης από την εποχή που εξελέγη αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας. Του ζητήσαμε να μας μιλήσει για την ενεργοποίηση του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, τη δουλειά που έχει γίνει στο Υπουργείο Ανάπτυξης, το πώς έχουν αλλάξει οι αντιλήψεις των Ευρωπαίων για τους Έλληνες όσων αφορά τη διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων και το τι μέλλει γενέσθαι την επόμενη τετραετία.

Τι είναι τα ΕΣΠΑ; Από πού προέρχονται τα χρήματα;
Τα Προγράμματα του Εταιρικού Συμφώνου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της Πολιτικής Συνοχής, δηλαδή της κύριας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για την οικονομική ανάπτυξη και τον περιορισμό των οικονομικών, κοινωνικών και εδαφικών ανισοτήτων των περιφερειών της Ευρώπης.

Πόσα χρήματα διατίθενται, για πόσο διάστημα και πώς μοιράζονται στην οικονομία;
Στη νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027 οι πόροι του ΕΣΠΑ ανέρχονται σε 26,5 δις ευρώ και δεσμεύονται σε δράσεις για την ενίσχυση του παραγωγικού μετασχηματισμού της οικονομίας και την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής. Αναφέρω επιγραμματικά τον ψηφιακό μετασχηματισμό του δημόσιου τομέα, τη Βιομηχανία 4.0, τη βελτίωση των εργασιακών δεξιοτήτων, τη στήριξη της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, το «πρασίνισμα» της οικονομίας (κυκλική οικονομία, ορθολογική διαχείριση υδατικών πόρων, προστασία βιοποικιλότητας, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ηλεκτροκίνηση), την πολιτική προστασία, τις βιώσιμες, έξυπνες και πολυτροπικές υποδομές μεταφορών (δρόμοι, λιμάνια, σιδηρόδρομοι), τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, τη δημόσια υγεία, την ψυχική υγεία, την κοινωνική ένταξη, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για την απεξάρτηση από τον λιγνίτη στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και τη Μεγαλόπολη. 

Πρέπει να έχεις πολιτικό βύσμα για να επιδοτηθείς από το ΕΣΠΑ;
Όχι βέβαια! Οι διαδικασίες επιλογής των πράξεων είναι πλήρως τυποποιημένες και απολύτως διαφανείς. Υποστηρίζονται από τα κατάλληλα πληροφοριακά συστήματα και ελέγχους σε διαφορετικά επίπεδα, με λογοδοσία και διαφάνεια.

Σε σχέση με τις κυβερνήσεις Τσίπρα, είμαστε καλύτερα ή χειρότερα; Τι έχει αλλάξει;
Η εφαρμογή μιας προγραμματικής περιόδου ΕΣΠΑ είναι μία συνεχής και χρονικά μακρά διαδικασία που δεν ταυτίζεται πάντοτε με τον πολιτικό κύκλο. Πρέπει, ωστόσο, να αναδείξουμε τη σημαντική βελτίωση των επιδόσεων στα Προγράμματα ΕΣΠΑ τα προηγούμενα τρισίμισι χρόνια. Η απορρόφηση των πόρων ανήλθε από το 24,5 % τον Ιούλιο του 2019 στο 76% στο τέλος του 2022. Έτσι, σήμερα βρισκόμαστε στην πρώτη θέση της σχετικής ευρωπαϊκής κατάταξης. Παράλληλα, στον σχεδιασμό της νέας περιόδου 2021-2027 η Ελλάδα κατάφερε να είναι το πρώτο κράτος-μέλος της Ε.Ε. που είχε εγκεκριμένο ΕΣΠΑ (και μάλιστα δέκα περίπου μήνες πριν από το δεύτερο) ενώ προχώρησε σε εξίσου ταχείς εγκρίσεις για το σύνολο των νέων τομεακών και περιφερειακών προγραμμάτων. 

Τι ρόλο παίζει η τοπική αυτοδιοίκηση με την απορρόφηση των ΕΣΠΑ;
Καθώς οι περιφέρειες και οι δήμοι είναι δικαιούχοι των δράσεων των προγραμμάτων ΕΣΠΑ, αντιλαμβάνεστε την κρισιμότητα του ρόλου τους. Εμείς εμπιστευόμαστε τις περιφερειακές αρχές της χώρας και στη νέα περίοδο προχωρήσαμε στην αύξηση κατά δύο δις ευρώ (και συνολικά 8,1 δις ευρώ) των πόρων που θα διαχειριστούν μέσω των Περιφερειακών Προγραμμάτων (ΠεΠ) ώστε πλέον να αντιστοιχούν στο ένα τρίτο του συνολικού προϋπολογισμού. Ταυτόχρονα προχωρούμε στην εφαρμογή ενός ειδικού προγράμματος τεχνικής βοήθειας για την ωρίμανση των έργων τους μέσω της ενδυνάμωσης τη θεσμικής και της διαχειριστικής τους ικανότητας. 

Σε ποιους απευθύνονται τα επιμέρους προγράμματα; Σε μεγάλες επιχειρήσεις, μικρομεσαίους επαγγελματίες; Μπορούν να πάρουν χρήματα και άτομα;
Τα προγράμματα ΕΣΠΑ απευθύνονται κατά κανόνα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε, χωρίς υπερβολή, ότι το ΕΣΠΑ είναι το σπίτι των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Είναι ενδεικτικό ότι την τρέχουσα περίοδο 2014-2020 ενισχύθηκαν 264.812 επιχειρήσεις, από τις οποίες το 87,5% αφορά πολύ μικρές, το 10,3% μικρές και μόλις το 2,23% μεσαίες επιχειρήσεις. Τα επιχειρηματικά σχέδια που ενισχύονται πρέπει ωστόσο να προωθούν την απασχόληση δημιουργώντας και στηρίζοντας θέσεις εργασίας.

Εκτός από το ΕΣΠΑ, περιμένουμε χρήματα και από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ποια η διαφορά των δύο χρηματοδοτήσεων;
Στην πραγματικότητα πάνω από το 80% των δράσεων του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης είναι κοινές, στοχεύοντας στην αναγκαία προσαρμογή στη διπλή πρόκληση της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας. Υπάρχουν βέβαια σημαντικές διαφορές στη διαχείριση και την παρακολούθηση των δύο χρηματοδοτικών εργαλείων, με το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 να έχει, μεταξύ άλλων, συγκεκριμένα ορόσημα και ονοματισμένα έργα, μικρότερο χρόνο υλοποίησης (2026) και αυξημένη χρήση των δανείων. 

Τι ακριβώς σημαίνει το ότι η Ελλάδα είναι ανάμεσα στις πρώτες χώρες στην απορροφητικότητα;
Σημαίνει ότι αξιοποιούμε και τον τελευταίο διαθέσιμο κοινοτικό πόρο προς όφελος των Ελλήνων και Ελληνίδων πολιτών έγκαιρα, ενισχύοντας ταυτόχρονα την οικονομία με σημαντικά δημόσια έσοδα. Θα προσέθετα ακόμη ότι δείχνει μία χώρα, μία κυβέρνηση και μία διοικητική μηχανή απόλυτα ικανές να υλοποιούν φιλόδοξες δημόσιες πολιτικές.

Πώς μας αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί; Έχουν γίνει ταινίες για τον Έλληνα κομπιναδόρο που θα φάει τα λεφτά των Ευρωπαίων…
Όντως έχουν γυριστεί κινηματογραφικές ταινίες που ακουμπούν στα ζητήματα της διαχείρισης των κοινοτικών πόρων, μάλιστα ορισμένες πολύ καλές, όπως το «Βαλκανιζατέρ». Από εκείνη την εποχή βέβαια έχουν αλλάξει πολλά τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο – γιατί πρέπει να πούμε ότι τα φαινόμενα κακοδιαχείρισης και σπατάλης κοινοτικών πόρων ποτέ δεν αποτέλεσαν αποκλειστικά δικό μας φαινόμενο. Σήμερα, δε, η χώρα μας μπορεί να υπερηφανεύεται για την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων –κι αυτό βασισμένο σε μετρήσιμους δείκτες–, καθώς και τις εκθέσεις των αρμόδιων εθνικών και κοινοτικών οργάνων. Και βέβαια οι Ευρωπαίοι εταίροι μας αντιμετωπίζουν όπως μας αξίζει: ως ισότιμους εταίρους, με ισχυρό λόγο στη διαμόρφωση των κοινοτικών θέσεων. Ειδικά στα ζητήματα των κοινοτικών προγραμμάτων συχνά εμφανιζόμαστε ως παράδειγμα προς μίμηση.

Τι θα άλλαζε, νομίζετε, μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ;
Μία κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα αύξανε την εξωτερική αβεβαιότητα για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Σε κάθε περίπτωση θα ανέκοπτε την πορεία ανασυγκρότησης της οικονομίας τα τελευταία χρόνια, πορεία που στηρίζεται στο τρίπτυχο της συνέπειας λόγων και πράξεων, της συνέχειας των ακολουθούμενων αναπτυξιακών και μεταρρυθμιστικών πολιτικών και της σταθερότητας σε όλους τους τομείς.  

Πόσο γραφειοκράτης και πόσο πολιτικός είναι ο Δημήτρης Σκάλκος, σε αυτή τη θέση όπου συγκεντρώνονται λεφτά και αιτήματα;
Αντιλαμβάνομαι το πνεύμα της ερώτησης, ωστόσο δεν το συμμερίζομαι. Ο πολιτικός σήμερα (πρέπει να) δεσμεύεται από τους περιορισμούς του οικονομικού περιβάλλοντος και της επιταγές της οικονομικής διακυβέρνησης. Από την άλλη πλευρά, ο λόγος των τεχνοκρατών δεν μπορεί να διαμορφώνεται ερήμην των κοινωνικών αναγκών αδιαφορώντας για το πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου λαμβάνονται οι αποφάσεις. Ουσιαστικά μιλούμε για το πεδίο της «τεχνοπολιτικής» που σταδιακά κυριαρχεί, θα έλεγα με θετικά αποτελέσματα. 

Με ποιους μάχεστε στην Ευρώπη για τα χρήματα; Και με ποιους στην Ελλάδα;
Οι αποφάσεις των κοινοτικών πολιτικών οργάνων είναι συχνότατα αποτέλεσμα επίπονων διαπραγματεύσεων. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά καθώς κάθε κράτος-μέλος προσέρχεται με τη δική του θεώρηση σε προτεραιότητες και συμφέροντα. Ωστόσο, πρέπει να πούμε ότι, όπως και σε άλλους τομείς πολιτικής (π.χ. ενέργεια), στα ζητήματα της Πολιτικής Συνοχής διαφαίνεται καθαρά η διαφορετική θεώρηση των χωρών της νότιας Ευρώπης (Ελλάδα, Γαλλίας, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Κύπρος) και των περισσότερων κεντροευρωπαϊκών και σκανδιναβικών χωρών, όχι μόνο για την κατανομή των πόρων αλλά και για το περιεχόμενο των ακολουθούμενων στρατηγικών όπως και το πλαίσιο της διαχείρισης. Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι περισσότερο ξεκάθαρα. Έχουμε από καιρό τραβήξει μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην επιδίωξη εκείνων των πολιτικών και των δράσεων που προσδίδουν πραγματικά προστιθέμενη αξία στην περιφερειακή ανάπτυξη και σε όσους υπεραμύνονται της αδράνειας ξεπερασμένων πρακτικών ή θα επιθυμούσαν να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων. Η δεύτερη κατηγορία έχει μηδενική πρόσβαση στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων ΕΣΠΑ και έτσι σκοπεύουμε να συνεχίσουμε στα επόμενα χρόνια.

Σε τι να ελπίζουμε οι Έλληνες για τα επόμενα χρόνια;
Σε ό,τι αφορά το ΕΣΠΑ η αξιοποίησή του υπολογίζεται να οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο 2021-2030 επιπλέον κατά 31 δις ευρώ, ενώ την περίοδο 2021-2035 επιπλέον κατά 62,9 δις ευρώ δημιουργώντας παράλληλα περίπου 125.000 νέες σταθερές θέσεις εργασίας. Συνδυαστικά με τους πόρους του Σχεδίου Ελλάδα 2.0 στοχεύουμε στην ενίσχυση σημαντικών ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων που θα καλύψουν το επενδυτικό κενό των προηγούμενων χρόνων προδιαγράφοντας ένα νέο βιώσιμο και δυναμικό κύκλο ευημερίας για όλους.