Μία ιστορική απόφαση για τους γάμους ομοφύλων

Οι Πολιτείες παραβιάζουν το Σύνταγμα των ΗΠΑ όταν νομοθετούν διακρίσεις εις βάρος μίας ομάδας της κοινωνίας, χωρίς να υπάρχει κανένα όφελος για την ευρύτερη κοινωνία και μάλιστα, όφελος που να μην μπορεί να επιτευχθεί με διαφορετικό τρόπο που δεν θα προϋποθέτει τη διάκριση.

Αυτή είναι η περίληψη της απόφασης του Ομοσπονδιακού Εφετείου των ΗΠΑ (7th circuit), με την οποία ο Δικαστής Richard Posner έκρινε ουσιαστικά ότι η απαγόρευση των γάμων ομοφύλων είναι παράλογη και έδωσε το πράσινο φως για την κατάργησή της, σε μία υπόθεση που αφορούσε ειδικά τις Πολιτείες της Ιντιάνα και του Γουισκόνσιν.

Οι ομοφυλόφιλοι, επιχειρηματολογεί ο Δικαστής, είναι μία ομάδα ανθρώπων που διακρίνονται από ένα χαρακτηριστικό τους για το οποίο δεν έχουν οι ίδιοι επιλογή: όπως το χρώμα του δέρματος ή το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός των ανθρώπων δεν αποτελεί επιλογή αλλά φυσικό χαρακτηριστικό (και θα ήθελα προσωπικά να καλέσω όσους ακόμα πιστεύουν το αντίθετο να προσπαθήσουν να αλλάξουν τον δικό τους σεξουαλικό προσανατολισμό για έναν μήνα και να ξανασυζητήσουμε). Ως τέτοια ομάδα, οι ομοφυλόφιλοι έχουν υποστεί διαχρονικά διακρίσεις και υποβιβασμούς. Διακρίσεις με βάση φυσικά χαρακτηριστικά για τα οποία δεν υπάρχει επιλογή μπορούν να γίνονται νόμιμα (όπως για παράδειγμα η απαγόρευση να πιλοτάρει κανείς αεροπλάνο μετά από κάποια ηλικία), αλλά πρέπει να αποδεικνύεται ότι υπάρχει όφελος για την κοινωνία. Σε αυτό το πλαίσιο, έκρινε το Δικαστήριο, δεν υπάρχει κανένα όφελος και κανένα λογικό επιχείρημα υπέρ της απαγόρευσης του γάμου ομοφύλων.

Αντιθέτως, δεδομένου ότι τα παιδιά είναι πιο ευτυχισμένα και ασφαλή μεγαλώνοντας εντός οικογενειών με παντρεμένους γονείς (και αυτό ισχύει εξίσου για τα βιολογικά και τα υιοθετημένα παιδιά ενός ζευγαριού), η απαγόρευση απειλεί την ευημερία των παιδιών, πλήττει δηλαδή ένα (αδύναμο) υποσύνολο της κοινωνίας, το οποίο υποτίθεται ότι ο νομοθέτης θέλει να προστατεύσει: Ο Δικαστής επιμένει ιδιαίτερα σε αυτό το σημείο, γιατί οι Πολιτείες, οι οποίες επιτρέπουν τις υιοθεσίες από ομοφυλόφιλους, υποστήριξαν ότι προάγουν, με ένα σύστημα «καρότου και μαστιγίου» (φορολογική πολιτική, δίκαιο κληρονομιάς, κ.α.) τον γάμο μεταξύ ανθρώπων διαφορετικού φύλου επειδή οι ετεροφυλόφιλοι «κινδυνεύουν» να κάνουν παιδιά εκτός γάμου. Οι ομοφυλόφιλοι δεν κινδυνεύουν να αποκτήσουν παιδιά, επομένως δεν χρειάζεται να μπορούν να παντρεύονται κιόλας! Όμως, περισσότερα παντρεμένα ζευγάρια σημαίνει περισσότερες υιοθεσίες, άλλα περισσότερη ευημερία για τα παιδιά.

Αξίζει να δούμε πώς ο Δικαστής απέρριψε με αριστουργηματικό τρόπο ένα-ένα και τα υπόλοιπα επιχειρήματα των Πολιτειών:

«Ο περιορισμός του δικαιώματος στον γάμο μόνο για άτομα διαφορετικού φύλου βασίζεται στην παράδοση και η παράδοση είναι ένας θεμιτός λόγος για διάκριση».

Ο Δικαστής υπενθύμισε την υπόθεση Loving v. Virginia, η οποία συζητήθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ το 1967 και με την οποία κρίθηκε αντισυνταγματική η απαγόρευση του γάμου μεταξύ ανθρώπων διαφορετικής φυλής, που η Πολιτεία της Βιρτζίνια υποστήριζε με την αιτιολογία της παράδοσης. Μάλιστα, η απαγόρευση του γάμου ομοφύλων είναι ακόμα χειρότερη, λέει η απόφαση, καθώς απαγορεύεται στους ομοφυλόφιλους να παντρευτούν όλα τα άτομα με τα οποία θα ήθελαν ενδεχομένως να παντρευτούν, ενώ παρά την απαγόρευση του γάμου με άτομα άλλης φυλής, οι άνθρωποι είχαν τότε τη δυνατότητα να παντρευτούν άτομο της δικής τους φυλής. Η παράδοση, υπογραμμίζει ο Δικαστής, δεν είναι από μόνη της ούτε καλή, ούτε κακή και δεν μπορεί να αποτελεί λόγο διάκρισης και μάλιστα να υιοθετείται νομοθετικά. Υπάρχουν καλές παραδόσεις, κακές παραδόσεις (όπως το δέσιμο των ποδιών στις γυναίκες στην Κίνα) και παραδόσεις ουδέτερες (οι γραβάτες, η χειραψία).

«Οι επιπτώσεις της άρσης της απαγόρευσης δεν μπορούν να προβλεφθούν, και επομένως η κυβέρνηση θα πρέπει να κινηθεί πολύ προσεκτικά».

Οι Πολιτείες όμως ομολογούν ότι δεν έχουν δρομολογήσει απολύτως καμία έρευνα, δεν κάνουν καμία προσπάθεια για να εντοπίσουν τις πιθανές επιπτώσεις. Πιεζόμενες, παραδέχονται ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος με τον οποίο η κοινωνία θα υποστεί πλήγμα (harm) από τον γάμο ομοφύλων, μόνο ότι κάποιοι βρίσκουν το γεγονός απωθητικό (strongly disapprove).

«Η κυβέρνηση απαγορεύει τον γάμο ομοφύλων επειδή αυτό απαίτησε με την ψήφο της η πλειοψηφία των πολιτών της Πολιτείας – πρόκειται για μια δημοκρατική απόφαση».

Ιδιαίτερα καυστικός εδώ, ο Δικαστής Posner γράφει: οι μειοψηφίες που θίγονται από τις αποφάσεις που λαμβάνονται μέσω της δημοκρατικής διαδικασίας από την πλειοψηφία, μπορούν να προσφύγουν στο δικαστήριο και προστατεύονται από το Σύνταγμα.

Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα υπέρ της απαγόρευσης του γάμου ομοφύλων που να μην είναι βαθειά ρατσιστικό και ηθικολογικό. Η απόφαση του Δικαστή Posner είναι ένα αριστούργημα λογικής και αξίζει να διαβαστεί από όλους, ειδικά δε από την κυβέρνηση, που συνεχίζει να αγνοεί την απόφαση του ΕΔΑΔ με την οποία καταδικάστηκε η Ελλάδα για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επειδή δεν επιτρέπει (ούτε καν) το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ομοφύλων. Δυστυχώς όμως, ενώ στις ΗΠΑ αναμένεται να αλλάξουν πολλά μετά από αυτό το Δικαστήριο – δύσκολα θα καταρριφθεί η επιχειρηματολογία στο Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο – δεν περιμένουμε αντίκτυπο εδώ: οι δηλώσεις πολλών βουλευτών τις τελευταίες εβδομάδες, με αφορμή το αντιρατσιστικό, αλλά και η γενικότερη σοβαρή υστέρηση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.