Τραμπικοί, ναι. Και τώρα;

Μπορεί κάποιες εικόνες ανθρώπων στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ με προβιές στους ώμους και κέρατα στο κεφάλι να είναι γελοίες, αλλά το ζήτημα κάθε άλλο παρά αστείο είναι – και δεν είναι μακριά από την Ευρώπη ή την Ελλάδα. Οι μισοί πολίτες των ΗΠΑ ψήφισαν τον Τραμπ και ένας στους πέντε είναι υπέρ της εισβολής στο Καπιτώλιο!

Πιθανώς κάποιοι από αυτούς να είναι διαταραγμένες προσωπικότητες ή και γνήσια αντιδημοκρατικά στοιχεία. Αλλά το σύνολο του περίπου 50% των Αμερικάνων ψηφοφόρων που ψήφισαν Τραμπ μάλλον δεν ανήκουν σ’ αυτές τις κατηγορίες. Πολλοί από αυτούς, συντηρητικοί ή οπισθοδρομικοί ή φοβικοί ως προς κάθε εξέλιξη, αισθάνονται ή είναι αποκομμένοι από την Πολιτεία τους. Αισθάνονται ότι δεν εκπροσωπούνται από τα κανονικά αστικά κόμματα και τους σοβαρούς πολιτικούς. Δεν κατανοούν την παγκοσμιοποίηση, δεν καταλαβαίνουν γιατί είναι σοβαρό ζήτημα η κλιματική αλλαγή ή η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, διότι στην καθημερινότητά τους έχουν πολύ πιο ζωτικά ζητήματα να λύσουν, που μπορεί να είναι είτε η οικονομική επιβίωση είτε η εκπαίδευση των παιδιών τους. Αισθάνονται (δίκαια ή άδικα) ότι το εκπαιδευτικό, το οικονομικό, το τραπεζικό σύστημα είναι αυτοτροφοδοτικά: ένας τρόπος να αναπαράγονται κοινωνικές ανισότητες. Η πανδημία και τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που θα υπάρχουν όταν τελειώσει θα οξύνει αυτά τα φαινόμενα. Κι αυτό το φαινόμενο δεν απαντάται στα δεξιά ή τα άκρα δεξιά – διατρέχει οριζόντια το πολιτικό φάσμα.

Πιθανότατα κάνουν λάθος, αλλά δεν έχει σημασία – εξάλλου δεν μπορούμε να κατηγορούμε τους πολίτες που δεν καταλαβαίνουν τα «υψηλά» νοήματα της πολιτικής. Πολύ περισσότερο δε, δεν γίνεται να πιστεύουμε ότι θα τους πείσουμε αν τους κοροϊδεύουμε ή αν τους αντιμετωπίζουμε ως ψεκασμένους. Αν μη τι άλλο, έχει πλέον αποδειχθεί (και στις ΗΠΑ και στην υπόθεση του Brexit και εν μέρει στα καθ’ ημάς) ότι πάντα βρίσκεται ένας ικανός λαϊκιστής που μπορεί εύκολα να τους παρασύρει με το μέρος του. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας θέλει να δει μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή του και οι «αντισυστημικές» (λαϊκίστικες στην πραγματικότητα) φωνές την υπόσχονται.

Οι πολίτες πρέπει να πείθονται, όχι να βλέπουν το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο να τους χλευάζει ή να τους κολλάει ταμπέλες. Η λειτουργία και η ρητορική των social media δεν μπορεί να αντικαθιστά την επικοινωνία των πολιτικών με την κοινωνία.

Η οικονομική και τεχνολογική πρόοδος πιθανώς αφήνει κάποιους ανθρώπους πίσω και έξω από αυτή. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε έτσι. Καμία κοινωνία δεν μπορεί να προχωρήσει αφήνοντας μεγάλα τμήματά της στο περιθώριο. Όταν ο πολίτης αισθάνεται αποκομμένος, όταν αισθάνεται ότι δεν ακούγεται, όταν αντιμετωπίζεται απλώς ως ψεκασμένος, δεν έχει διάθεση να είναι μέρος της (όποιας) κοινής προσπάθειας – είτε είναι η κοινωνική πρόοδος είτε είναι η αντιμετώπιση μιας πανδημίας. Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι όλοι όσοι ψηφίζουν Τραμπ (ή οτιδήποτε παρόμοιο) συμφωνούν απόλυτα με τις απόψεις του. Πιθανώς είναι η έντονη αποστροφή ενός μέρους της κοινωνίας προς τις ελίτ που τους κάνει να αναζητούν αυτό που φαντάζει ως αντισυστημική λύση. Ωστόσο, η αντισυστημική διάθεση στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες εύκολα γίνεται αντικοινοβουλευτική στάση.

Η τεχνολογική και οικονομική εξέλιξη βεβαίως δεν πρόκειται να σταματήσουν, αντιθέτως θα επιταχύνονται. Γι’ αυτό ακριβώς οι εκπρόσωποι του πολιτικού, πνευματικού και οικονομικού κόσμου πρέπει να προσπαθήσουν πολύ για να βρουν τρόπους ώστε να συμμετέχουν όλοι στα αγαθά, στα οφέλη και τον πλούτο που παράγεται. Να δημιουργηθούν ευκαιρίες για περισσότερους, καταρχήν μέσα από την εκπαίδευση. Για να μπορούν όλο και περισσότεροι να διεκδικούν αγαθά και για να μεγαλώσει η δεξαμενή των ανθρώπων που είναι πρόθυμοι να πάνε τον κόσμο ακόμη πιο μπροστά. Διαφορετικά τα όσα είδαμε το βράδυ της Τετάρτης στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ θα είναι το πρελούδιο για πολλές δυτικές κοινωνίες.