Ο Λουκάς Βλάχος, τ. καθηγητής Φυσικής ΑΠΘ και η Βάσω Κιντή, καθηγήτρια Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ, γράφουν για το πανεπιστημιακό άσυλο και ακαδημαϊκή ελευθερία.
Το καλοκαίρι του 2019 ψηφίστηκε ο νέος νόμος για το λεγόμενο άσυλο στα πανεπιστήμια που επιτρέπει στην αστυνομία να εισέρχεται στους πανεπιστημιακούς χώρους όταν τελούνται παράνομες πράξεις χωρίς να απαιτείται ειδική άδεια των πανεπιστημιακών αρχών. Έκτοτε συνέβησαν αρκετά βίαια επεισόδια στα πανεπιστήμια τα οποία κατέδειξαν αυτό που λέγαμε ορισμένοι: ότι μπορεί να καταργηθεί το άσυλο αλλά να μην αλλάξει τίποτε.
Αποκορύφωμα των επεισοδίων ήταν η αποτρόπαιη πράξη που αποτυπώθηκε στην εικόνα που παρουσίαζε τον πρύτανη του ΟΠΑ ως μελλοθάνατο θύμα δημίων, φέρνοντας στον νου τις αποτρόπαιες πράξεις του ISIS, του ναζισμού και της πολιτιστικής επανάστασης στην Κίνα. Η εικόνα αυτή κινητοποίησε την κοινή γνώμη και οδήγησε τον πρωθυπουργό και την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να σχεδιάσουν επιπλέον μέτρα τα οποία παρουσίασαν στους πρυτάνεις των ΑΕΙ. Οι πρυτάνεις, που όλα αυτά τα χρόνια καταδικάζουν απλώς τελετουργικά τη βία, χωρίς να προτείνουν οποιοδήποτε ουσιαστικό μέτρο για την καταπολέμησή της ενώ συμβαίνει ακόμη και να την υφίστανται, ανακοίνωσαν μετά τη συνεδρίαση του άτυπου οργάνου τους, ότι δεν αποδέχονται τις προτάσεις της κυβέρνησης και αντ’ αυτών επιθυμούν να συνεχίσουν με το ίδιο νομοθετικό πλαίσιο και με υπηρεσία φύλαξης που θα υπάγεται στους ίδιους. Αυτό σημαίνει πως θέλουν η κυβέρνηση να τους χρηματοδοτήσει ώστε να προσλάβουν φύλακες —που το πιθανότερο είναι να καταλήξουν, στην καλύτερη περίπτωση, θυρωροί και, στη χειρότερη, γραμματείς σε κάποιο γραφείο—, στους οποίους θα δίνουν οι ίδιοι εντολές για το πού και πώς να ενεργήσουν. Σημαίνει, επίσης, ότι δεν θα αλλάξει τίποτε: θα συνεχίσει η αυθαιρεσία, η ανομία και η βία στους πανεπιστημιακούς χώρους.
Η αντίδραση των πρυτάνεων έδειξε, μεταξύ άλλων, με ανάγλυφο τρόπο, ότι το μοντέλο διοίκησης της μεταπολίτευσης έκλεισε οριστικά τον κύκλο του. Το μοντέλο αυτό είναι πλέον μέρος του προβλήματος. Ήδη χάθηκε μια δεκαετία από τότε που ιδρύθηκαν για πρώτη φορά τα Συμβούλια Ιδρύματος και επιχειρήθηκε ένα νέο, σύγχρονο, ευρωπαϊκό και διεθνές μοντέλο διοίκησης. Το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει μια δεκαετία ακόμη. Η μεταρρύθμιση του τρόπου διοίκησης, με ένα εκλεγμένο Συμβούλιο, όπου τα εξωτερικά μέλη θα έχουν αυξημένη συμμετοχή, το οποίο θα έχει σοβαρές αρμοδιότητες και θα ορίζει τον πρύτανη και τους κοσμήτορες, επείγει.
Σε όσους δεν ενοχλούνται από την κατάσταση που επικρατεί, να θυμίσουμε ότι ο ελληνικός λαός εμπιστεύεται στα πανεπιστήμια τα παιδιά του που τα στέλνει εκεί να σπουδάσουν, επενδύει στα πανεπιστήμια τεράστια ποσά που καταβάλλουν οι πολίτες από το υστέρημά τους για να υπάρχει εξοπλισμός, να συντηρηθούν κτίρια, να πληρωθούν καθηγητές, να υπάρχουν βιβλιοθήκες και βιβλία, εργαστήρια, αντιδραστήρια, κλινικές, όργανα. Οι καθηγητές και οι πρυτάνεις είναι στα ιδρύματα αυτά custodians, επιστάτες, δεν είναι ιδιοκτήτες. Τα πανεπιστήμια δεν είναι περιουσία των καθηγητών, είναι περιουσία του ελληνικού λαού ο οποίος εκλέγει κυβέρνηση για να διασφαλίσει τα συμφέροντά του, τα συμφέροντα δηλαδή της χώρας. Η βία και η ανομία που επικρατούν θέτουν σε κίνδυνο, ακόμη και φυσικό, την ακαδημαϊκή κοινότητα ενώ αποτρέπουν χορηγούς από το να ενισχύσουν την υποδομή των πανεπιστημίων. Γιατί να προσφέρουν π.χ., ένα ακριβό όργανο όταν ξέρουν ότι μπορεί να κλαπεί, να αχρηστευθεί από την καταστροφική μανία των βανδάλων ή να εμποδίζεται η πρόσβαση σε αυτό όταν γίνονται καταλήψεις;
Η πολιτεία έχει καθήκον να αποκαταστήσει το ακαδημαϊκό κλίμα στα πανεπιστήμια. Είναι δική της ευθύνη και όχι των πρυτάνεων. Οι προτάσεις που έκανε είναι στη σωστή κατεύθυνση και δείχνουν ότι έχει αντιληφθεί πού βρίσκεται το πρόβλημα. Τα πανεπιστήμια είναι τεράστιοι οργανισμοί, με εκατομμύρια επενδύσεων και χιλιάδες πολίτες να μπαινοβγαίνουν καθημερινά. Στους πανεπιστημιακούς χώρους έχουν βρεθεί πτώματα, όπλα, έχουν γίνει ληστείες με όπλα, κλοπές, βιασμοί, έχουν βρεθεί φυτείες ναρκωτικών. Το ζήτημα της ασφάλειας είναι επείγον και δεν αφορά μόνο τις επελάσεις των μπαχαλάκηδων και των τραμπούκων. Η βία στα πανεπιστήμια δεν είναι πάντα οι ακραίες εικόνες που είδαμε στο ΟΠΑ. Είναι συχνά χαμηλής έντασης βία που περνάει απαρατήρητη από την κοινωνία αλλά διαβρώνει συστηματικά και υπονομεύει την ακαδημαϊκή ατμόσφαιρα και ελευθερία που αποτελούν το οξυγόνο του πανεπιστημίου.
Χρειάζεται να υπάρχει διαρκώς ειδικά εκπαιδευμένη υπηρεσία φύλαξης σε συντονισμό με την αστυνομία όπως συμβαίνει σε όλα, μα όλα τα πανεπιστήμια διεθνώς. Πρέπει να υπάρχει επιχειρησιακό σχέδιο που θα προβλέπει θέσεις ευθύνης για ό,τι συμβεί, από πυρκαγιά μέχρι τρομοκρατική ενέργεια. Ποιος κάνει τι, πότε και πώς και ποιος έχει την ευθύνη. Σε αυτή τη διαδικασία ούτε οι πρυτάνεις ούτε το πρυτανικό συμβούλιο έχουν τις γνώσεις ούτε πρέπει να έχουν την αρμοδιότητα να παρεμβαίνουν.
Η υπηρεσία φύλαξης θα είναι διοικητικά υπό την εποπτεία των πανεπιστημιακών αρχών, όπως κάθε τι που βρίσκεται στο πανεπιστήμιο, αλλά επιχειρησιακά θα ενεργεί αυτόνομα σε συνεργασία με την αστυνομία βάσει λεπτομερούς πρωτοκόλλου που θα συνάπτει η αστυνομία με το πανεπιστήμιο για το είδος και τα όρια της δικαιοδοσίας κάθε φορέα. Με τον τρόπο αυτό θα σταματήσει και το θέατρο της προσπάθειας μεταφοράς των ευθυνών από τα πανεπιστήμια στην αστυνομία και αντιστρόφως.
Το ζήτημα της ασφάλειας των πανεπιστημίων είναι ζήτημα ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Οι πρυτάνεις πρέπει να φροντίσουν να έχει το ίδρυμα που διοικούν τον κατάλληλο εσωτερικό κανονισμό με τα πειθαρχικά μέτρα που θα προβλέπονται για το ακαδημαϊκό προσωπικό που παραβιάζει τους κανόνες και αυτός ο κανονισμός να τηρείται. Να μην παραιτούνται π.χ., οι καθηγητές από επιτροπές που ορίζονται για να επιβάλλουν πειθαρχικές ποινές, είτε από φόβο είτε από αδιαφορία.
Σε όλον τον δημοκρατικό κόσμο τα πανεπιστήμια είναι αυτοδιοικούμενα αλλά η αυτοδιοίκηση δεν εμποδίζει την αποτελεσματική προστασία της ασφάλειας. Το νέο επιχειρησιακό σχέδιο ασφάλειας για κάθε ΑΕΙ με τις ιδιαιτερότητές του θα πρέπει να προβλέπει τεχνολογικό εξοπλισμό (π.χ., φωτισμό, συναγερμούς, κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης, εξόδους κίνδυνου με κατάλληλο αυτοματισμό, συστήματα ενδοεπικοινωνίας φυλάκων), στελέχωση, κανόνες λειτουργίας, διοίκηση και θέσεις ευθύνης. Τα στελέχη της νέας Πανεπιστημιακής υπηρεσίας πρέπει να έχουν ειδικευθεί σε θέματα ασφάλειας και να εκπαιδεύονται συνεχώς. Τα θέματα αυτά δεν μπορεί να τα αναλάβει το Πανεπιστήμιο γιατί είναι μακριά από τα ενδιαφέροντά του.
Το ζήτημα της ασφάλειας των πανεπιστημίων είναι εδώ και χρόνια ζήτημα ακαδημαϊκής ελευθερίας. Τίθεται με εντελώς διαφορετικούς όρους σε σχέση με τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Η ελευθερία στη διδασκαλία και την έρευνα, η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, εμποδίζονται από ομάδες που είναι ξένες και εχθρικές στο δημοκρατικό, ελεύθερο πανεπιστήμιο.
Τα φώτα σήμερα είναι στραμμένα στα πανεπιστήμια και στους πρυτάνεις. Η κοινωνία δεν θα ανεχτεί πλέον τη συστηματική αδράνεια που διευκόλυνε την ανάπτυξη της βίας στα ΑΕΙ τα τελευταία τριάντα χρόνια.
11°
