Το χειρότερο πράγμα με την οικονομική κρίση δεν είναι τα λεφτά. Είναι οι άνθρωποι.Οι άνθρωποι τα χάνουν όταν στριμώχνονται. Μπερδεύονται, αντιδρούν σπασμωδικά, ο πανικός βγάζει στην επιφάνεια το χειρότερο εαυτό τους, τον πιο σκληρό, τον πιο φοβισμένο, τον πιο παράλογο. Το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί ν’ αντέξει μεγάλες δόσεις πραγματικότητας. Κλείνει τα μάτια, αρνείται να δει, καταφεύγει σε ευσεβείς πόθους. Ψάχνει να βρει έναν ένοχο για να φορτώσει την ευθύνη και κρατάει για τον εαυτό του το ρόλο του θύματος. Τον πιο βολικό ρόλο. Κάποιοι προτιμούν αυτόν το ρόλο. Ο κόσμος δεν τους έχει φερθεί καλά. Οι οικογένειές τους, το σύστημα, το κράτος, η κοινωνία, η ζωή τούς έχουν αδικήσει. Κατά βάθος το χαίρονται. Δεν θα ’ξεραν τι να κάνουν αν δεν μπορούσαν να είναι θύματα. Κάτω απ’ το θυμό κρύβεται η αυτολύπηση. Τον ξέρω αυτόν το ρόλο, τον έχω δει πολλές φορές και τον μισώ. Είναι ο ρόλος του παραιτημένου που σιγά-σιγά επενδύεται με αυταρέσκεια για ν’ αντέξει. Δεν θέλουν να φτιάξουν τη ζωή τους, αργά ή γρήγορα η υγιής οργή μετατρέπεται απλώς σε κοινωνικό φθόνο. Ο φθόνος δεν είναι ποτέ απελευθερωτικός.
Ο φόβος και ο ανορθολογισμός οδηγούν στην ασφάλεια του παρελθόντος, στην ακινησία. Ξαφνικά, όσα κατηγορούσαμε γίνονται υπέροχα, κατακτήσεις, κεκτημένα. Κλείνουμε τα μάτια στην πραγματικότητα γιατί φοβόμαστε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι’ αυτήν. Είναι μερικοί άνθρωποι που δεν σηκώνονται γιατί φοβούνται μην ξαναπέσουν. Οι κοινωνίες είναι σαν τους ανθρώπους. Ξεχνάμε όσα μας κάνουν να αισθανόμαστε ένοχοι. Αρπάζουμε, για να γαντζωθούμε, κάθε βεβαιότητα του παρελθόντος, ακόμα και την πιο ξεπερασμένη, την πιο γελοία. Αυτή τουλάχιστον την ξέρουμε, το μέλλον είναι άγνωστο, μας φοβίζει. Όταν συγκρούεται η βεβαιότητα με την αβεβαιότητα συνήθως κερδίζει η βεβαιότητα. Το πρόβλημα είναι ότι οι ηλίθιοι είναι πάντα βέβαιοι ότι έχουν δίκιο.
Όμως ο μόνος τρόπος για να γυρίσουμε πίσω είναι να πάμε μπροστά. Ν’ αφήσουμε πίσω την πολιτική της ήττας, της γκρίνιας, της μιζέριας, της κλάψας, της υπεράσπισης του παρελθόντος, και ν’ αρχίσουμε ν’ αλλάζουμε όσα πιστεύαμε μέχρι τώρα, τις παλιωμένες πεποιθήσεις μας, τους εαυτούς μας και την κοινωνία. Είναι αβέβαιος δρόμος. Θα κάνουμε λάθη, θα πέσουμε και θα σηκωθούμε, αλλά είναι ο μόνος δρόμος. Και το αποτέλεσμα θα είναι καλύτερο από το σήμερα. Δεν είναι εύκολο. Αλλά σ’ αυτή τη ζωή, ποιος έχει την ευτυχία να διαλέγει μόνος του τις μάχες που δίνει; Τώρα, αυτή η μάχη μάς έχει τύχει. Και πρέπει να την κερδίσουμε μόνοι μας. Όχι για αφηρημένους λόγους, για την Ελλάδα, από πατριωτισμό και τέτοια, αλλά για να φτιάξουμε μια καλύτερη ζωή, για τη δικιά μας καθημερινή ζωή.
Μπορούμε να το κάνουμε, κι άλλοτε το ’χουμε ξανακάνει κι άλλοι το ’χουν καταφέρει κάποτε και σε χειρότερες συνθήκες. Κάθε κοινωνία, κάθε εποχή, βάζει ένα στοίχημα, έναν κρίσιμο στόχο που θα την οδηγήσει σε ανώτερο επίπεδο. Δυο δεκαετίες τώρα η αμερικάνικη κοινωνία έχει στόχο ένα πιο ανθρώπινο και δημοκρατικό Σύστημα Υγείας. Ένας πρόεδρος, ο Κλίντον, διασύρθηκε για να εμποδιστεί αυτό το βήμα, μία γερουσιαστής έγινε στόχος, η γυναίκα του η Χίλαρι, ένας νέος πρόεδρος, ο Ομπάμα, δέχθηκε βομβαρδισμό από συκοφαντίες και δολοφονικές απειλές. Όμως η αμερικανική κοινωνία πέτυχε το στόχο της. Σε μας αυτός ο στόχος είναι ν’ αλλάξουμε εκείνες τις δομές που, μετά τη δικτατορία, στερέωσαν το κοινωνικό μας σύστημα από τη δεκαετία του ’70 μέχρι σήμερα. Αυτές τις δομές που πια είναι ξεπερασμένες, τις αγκυλώσεις που μας κρατάνε στην καθυστέρηση. Μπορούμε να το κάνουμε, στο χέρι μας είναι. Σε λίγους μήνες, σε λίγα χρόνια, μπορούμε να τα αλλάξουμε όλα. Αρκεί να είμαστε αισιόδοξοι, ευφυείς και έτοιμοι να δουλέψουμε γι’ αυτό. Όπως ο Κερκ στο “Star Trek”, δεν πιστεύω στα σενάρια που δεν αφήνουν περιθώριο επιτυχίας. Όλα μπορούμε να τα κάνουμε. Όταν η ζωή σε στριμώχνει σε μια γωνία και σε χτυπάει, χτύπα τη κι εσύ.
Λίγες μέρες πριν, στο Μουσείο Μπενάκη, μια έκθεση, 150 πορτρέτα Νεοϋορκέζων, η όψη της Ν. Υόρκης σήμερα μέσα στην οικονομική κρίση, τους φωτογράφισε ο Αλέξανδρος Λαμπροβασίλης, τους μίλησε ο Αχιλλέας Πεκλάρης. Τι σου ’κανε περισσότερη εντύπωση, Αχιλλέα, απ’ αυτές τις 150 συνεντεύξεις; Την ερώτηση «ποιος φταίει» την προσπερνούσαν σχεδόν αδιάφορα, όλοι, απ’ τα κορίτσια της νύχτας του Μπρούκλιν μέχρι τα στελέχη της ΙΒΜ στο Μανχάταν, έκαναν σχέδια, ήδη δημιουργούσαν, οικοδομούσαν την επόμενη ζωή τους. Ο δυναμισμός της μητρόπολης.Ένα νεανικό και έξυπνο περιοδικό της Αθήνας, το «Υποβρύχιο», κάνει στο τελευταίο τεύχος του αφιέρωμα στην οικονομική κρίση και στην αισιοδοξία. Εκδίκηση θα ’ναι η ευτυχία μας, λέει ο τίτλος.
Μόνο αυτό το νόημα μπορώ να βρω γι’ αυτές τις μέρες, αυτό είναι το νόημα της ανάστασης, της άνοιξης που έρχεται κάθε χρόνο στο ραντεβού. Όλα μπορούν ν’ αρχίσουν απ’ την αρχή, όλα μπορούμε να τ’ αλλάξουμε, να ξαναπαίξουμε το παιχνίδι καλύτερα. Αρκεί να είμαστε αισιόδοξοι κι όχι φοβισμένοι, με αυτοπεποίθηση κι όχι ανασφαλείς. Από μας εξαρτάται, από κανέναν άλλο.
17°
