Μία θεομηνία με πρωτοφανή όγκο βροχόπτωσης σε περιορισμένο χρόνο ήταν αρκετή για να ξεσκεπάσει ολόκληρη την εικόνα της μεταπολεμικής και κυρίως της μετά το 1970 δομής της ελληνικής μας συλλογικότητας. Το νερό αναζήτησε διέξοδο, βρήκε μπροστά του δρόμους και πλατείες, χωρίστηκε στα τρία και σχημάτισε χείμαρρους μέσα στον αστικό ιστό, φούσκωσαν οι πρόσκαιρες κοίτες και έγιναν ποτάμια. Παράσυραν στο διάβα τους το σύνολο της αυτάρεσκης αυθαιρεσίας μας και σκότωσαν τα ποτάμια ανθρώπους. Σαρώθηκε κάθε έννοια συγκροτημένου σχεδιασμού. Η νομιμοποιημένη από τους θεσμούς μας αυθαιρεσία κατέληξε σε μία συλλογική τιμωρία. Πέθαναν άνθρωποι μέσα στη λάσπη αλλά εξοντώθηκε παράλληλα η λογική, η συνέπεια, η ίδια η πολιτεία, αυτή που επέτρεψε δεκαετίες τώρα να στηθεί αυτή η αυθαιρεσία.
Το νερό ήταν πρωτόγνωρα πολύ, ναι, αλλά τους δρόμους πάνω στα ρέματα και τους χείμαρρους χτισμένους με μπετόν τούς νομιμοποίησε η ίδια η κρατική οντότητα με συγκεκριμένο χωροταξικό νόμο, όχι σήμερα, ούτε χθες, αλλά εδώ και χρόνια, υπακούοντας στα κελεύσματα των τοπικών αρχόντων, των μικρόνοων κομματαρχών και των μικροσυμφερόντων. Όχι, δεν φταίει το νερό. Φταίνε οι άνθρωποι που το αγνόησαν επιδεικτικά και αυτάρεσκα νομίζοντας πως θα τη σκαπουλάρουν.
Κάπου στη Μάνδρα αντικρίζει ο επίμονος επισκέπτης μία πρώην κατοικία. Για την ακρίβεια αντικρίζει μόνο τη μισή. Βλέπει στο βάθος το μπάνιο, το νεροχύτη της κουζίνας, κάποιο δωμάτιο. Το μπροστινό τμήμα παρασύρθηκε εξ ολοκλήρου. Προ ημερών ο ίδιος παρατηρητής θα θαύμαζε μία ογκώδη λιθοδομή. Ο χείμαρρος την γκρέμισε όλη. Οι πέτρες είχαν χτιστεί όπως η ξερολιθιά, χωρίς θεμέλιο, ούτε λάσπη, ούτε λόγος για τσιμέντο. Η μία πέτρα πάνω στην άλλη, σαν μαντρί για το κοπάδι. Το νερό δεν αστειεύτηκε. Λεπτομέρεια. Μπροστά από την πρώην πέτρινη κατοικία «αναπαυόταν» περήφανα μία ευμεγέθης Μερσεντές.
Στον καμβά αυτής της προαναγγελθείσης συμφοράς «κέντησαν» οι πολιτικοί ταγοί, τοπικοί, δευτεροβάθμιοι, τριτοβάθμιοι, κυβερνητικοί, ανώτατοι και κατώτεροι. Η Ρένα Δούρου φόρεσε ακόμη και μία εκδοχή ράσου με τα μαλλιά κότσο και γυαλιά δασκάλας, ενώ ο Καραμέρος ενεδύθη νιτσεράδα για να παραστεί σε τηλεοπτική συνεύρεση προκειμένου να υποδυθεί το ρόλο του μάχιμου αυτοδιοικητικού παράγοντα. Ανοησίες διαμετρήματος κεφαλιού καρφίτσας. Τσίπρας και Μητσοτάκης και οι υπόλοιποι επισκέφτηκαν την περιοχή. Δηλώσεις, θυμωμένα πρόσωπα, καταγγελίες, κατηγορίες. Ζήτησαν να καταλογιστούν ευθύνες. Ποιος απ’ όλους αυτούς τους συντελεστές αυτού του περιοδεύοντος θιάσου αγνοούσε το πώς είναι δομημένη η Δυτική Αττική; Κανείς. Όλοι ήξεραν.
Την Παρασκευή που μας πέρασε «απελευθερώθηκε» η λίστα των Paradise papers η οποία ήταν «κλειδωμένη» από το International Consortium of Ιnvestigating Journalism, το οποίο και την ανακάλυψε. Για τη μικρή μας βαλκανική κοινωνία, εντός της οποίας οι πάντες γνωρίζουν τα πάντα και για όλους, δεν υπήρξε καμία έκπληξη. Τα 232 ονόματα και οι 192 διευθύνσεις που αφορούν Έλληνες και Ελληνίδες, ελληνικές εταιρείες και πολυεθνικές που διευκολύνουν τους έλληνες πελάτες τους, αφορούν την crème de la crème της μικρής αυτής κοινωνίας. Κανένας αιφνιδιασμός. Εφοπλιστές, επιχειρηματίες, μεγαλέμποροι, τραπεζίτες, ανώτερα στελέχη, εκδότες, άνθρωποι του πλούτου και ορισμένοι από αυτούς άνθρωποι του Κόσμου. Ένα τσίμπημα κακεντρέχειας αισθάνθηκαν οι μικροαστοί του τόπου. Όχι διότι κάποιοι πολύ πλούσιοι βρήκαν τον τρόπο να διασφαλίσουν φοροαποφυγή αλλά με νόμιμα εργαλεία, αλλά γιατί θα επιθυμούσαν σφοδρώς να συμπεριλαμβανόταν το ονοματάκι τους σε έναν τέτοιο λαμπερό κατάλογο. Ένας Φουκώ ή ένας Καστοριάδης θα μπορούσαν να γράψουν πολλές σελίδες πάνω σε αυτό το φαινόμενο της «συλλογικής κλειδαρότρυπας». Με τον ίδιο τρόπο που παρακολουθούνται τα οπίσθια της Καρντάσιαν οι νεοέλληνες κρυφομπανίζουν τα οπίσθια της οικονομικής ελίτ. Η φοροαποφυγή δυστυχώς είναι νόμιμη διαδικασία, θεσμοποιημένη από τους νόμους του δυτικού κόσμου. Οι «Παράδεισοι» είναι εργαλεία που νομίμως λειτουργούν. Ο Βασιλικός Οίκος της Αγγλίας δεν παρανομεί διότι ο ίδιος φρόντισε από τα βάθη του χρόνου να υπάρχουν «συντομεύσεις» στη διακίνηση του πλούτου και «παρακάμψεις» στη διαδικασία εντοπισμού του.
Τα δύο ανωτέρω περιστατικά στοιχειοθετούν τη μείζονα αντίθεση που κυριαρχεί στη βαλκανική μας μικροκοινωνία. Οι φτωχοδιάβολοι, που είναι περισσότεροι και ψηφίζουν, βολεύονται υπαγορεύοντας ως πελάτες των κομματικών μαγαζιών τους όρους επιβίωσής τους. Έως ότου έρθει το νερό ή ο σεισμός. Η ελίτ υπαγορεύει τους όρους επιβίωσής της χορηγώντας στα πολιτικά μαγαζιά τα εργαλεία χρηματοδότησής τους. Οι πρώτοι, σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, γίνονται όλο και φτωχότεροι. Η ελίτ, σύμφωνα με όλες τις αναλύσεις, γίνεται όλο και πλουσιότερη. Ο Τομάς Πικετί προσπάθησε να αποτυπώσει την παραπάνω εικόνα σε μία εξίσωση. Τα κατέφερε μεν αλλά από τότε περιμένει κάποια μείζονα αναγνώριση. Είναι όμως «αριστερών τάσεων» και μάλλον θα περιμένει. Πρόκειται για τη θεωρία των ανισοτήτων. Τη μάστιγα του υφιστάμενου συστήματος παγκοσμιοποίησης. Η ελίτ απορρίπτει αυτή την «κατάπτυστη» θεωρία. Οι φτωχοδιάβολοι την αγνοούν. Άρα το σύστημα δουλεύει περίφημα μέχρι την επόμενη κατάρρευση. Σε κάθε κατάρρευση, λοιπόν, έχει παρατηρηθεί το εξής. Η ελίτ γίνεται ισχυρότερη και η πλέμπα πληρώνει πάντα τα σπασμένα. Υπάρχει και ένα γράφημα ολίγον τρομακτικό. Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στο ίδιο σημείο της καμπύλης που βρισκόταν λίγο πριν τον Πρώτο και το Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αλλά ο Πικετί έχει την απάντηση. Δεν χρειάζεται πια πόλεμος για να ισορροπήσει η παγκόσμια ελίτ. Υπάρχουν και άλλα εργαλεία εξίσου τερατώδη όπως ο πόλεμος, αλλά με πολιτικά ορθές διαδικασίες. Ας είναι καλά το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι παραφυάδες του. Στο μεταξύ οι φτωχοδιάβολοι θα πνίγονται, θα μετακινούνται, θα καίγονται, θα λιμοκτονούν, θα μεταναστεύουν, θα πολεμούν σε δευτερεύοντα θέατρα μαχών, θα θάβονται κάτω από ερείπια. Η ελίτ νομίμως θα διακινεί με ασφάλεια τον πλούτο, αφού το 1% των υπερπλουσίων του κόσμου κατέχει όσο διαθέτει το 50% των φτωχών του πλανήτη.
