Όταν αλλάζει η κατάσταση, το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι τα λεφτά, είναι η αλλαγή υποδείγματος. Οι άνθρωποι συνεχίζουν να κάνουν ό,τι έκαναν πριν. Οι πιο φιλότιμοι κάνουν περισσότερο από αυτό που έκαναν πριν. Λέγεται ενεργητική αδράνεια. Πιστεύουν ότι η κρίση είναι ένα παροδικό φαινόμενο, κάποτε θα τελειώσει και όλα θα συνεχιστούν όπως ήταν πριν. Θα τελειώσει, αλλά τίποτα δεν θα είναι όπως πριν. Το οικονομικό μοντέλο που μας οδήγησε στη χρεοκοπία δεν θα ξαναϋπάρξει.
Δεν είναι το σημαντικότερο ζήτημα που μας απασχολεί, αλλά είναι σημαντικό. Κυρίως γιατί αφορά συμπεριφορές, δείχνει πόσο ώριμοι είμαστε να αντιμετωπίσουμε τα νέα δεδομένα. Είναι τώρα χρόνια που συζητάμε για τα ωράρια των καταστημάτων. Αν θα είναι ανοιχτά κάθε Κυριακή, 10 Κυριακές ή 6. Μέχρι τώρα, αυτό που έχει γίνει σε 5 χρόνια ύφεσης είναι να μένουν ανοιχτά 2 ώρες παραπάνω τα Σάββατα. Εντωμεταξύ τα λουκέτα είναι καθημερινό φαινόμενο, έχουν πια τη μορφή χιονοστιβάδας. Αλλά όλοι αντιδρούν στην προοπτική να δουλέψουν περισσότερο, να δουλέψουν αλλιώς.
Οι παπάδες ανησυχούν μη χαθεί ο «εκκλησιασμός» της Κυριακής. Ανησυχούν γιατί παραδίδουμε την Κυριακή στο εμπόριο και πότε θα βλέπουν τις οικογένειές τους οι εργαζόμενοι. Όλοι γενικά είναι ανήσυχοι. Κάτι απειλεί τη μέχρι τώρα κανονισμένη ζωή τους. Συγνώμη που θα το πω έτσι ψυχρά, αλλά αν φοβάσαι τόσο πολύ το μέλλον, αν δεν θες να αλλάξει τίποτα, τότε η κρίση που υποτίθεται είναι δραματική, για σένα δεν είναι τόσο. Γιατί υπάρχουν και 1,5 εκατομμύριο άνεργοι που δεν συζητάνε για ωράρια, ψάχνουν μια δουλειά πρώτα να βρουν, μια οποιαδήποτε δουλειά. Το πρόβλημά μας είναι οι θέσεις εργασίας, όχι οι μέρες που θα ασκείται αυτή η εργασία.
Οι έμποροι ισχυρίζονται ότι η κυριακάτικη λειτουργία δεν έχει νόημα, το πρόβλημά μας λένε δεν είναι οι ώρες, είναι ότι ο κόσμος δεν έχει λεφτά να ψωνίσει. Άμα είναι έτσι, γιατί δεν ανοίγουν μια μέρα τη βδομάδα, 5 ώρες, να ψωνίζουμε όσα λεφτά έχουμε, να μην κουραζόμαστε όλοι; Φοβούνται ότι θα επιβαρυνθούν με περισσότερα έξοδα και η κίνηση δεν θα είναι αρκετή για να τα καλύψει, θα χρεοκοπήσουν. Άμα είναι έτσι, γιατί δεν αφήνουν τότε όσους θέλουν να ανοίξουν, να καταστραφούν, να απαλλαγούν από τους ανταγωνιστές τους; Τότε λένε το αντίθετο επιχείρημα, που αντιφάσκει ευθέως με το πρώτο: Όσοι μπορούν να ανοίξουν τις Κυριακές θα παίρνουν τη δουλειά από τους υπόλοιπους. Και αυτοί θα είναι τα μεγάλα πολυκαταστήματα. Που θα παίρνουν τη δουλειά, αυτή που δεν θα υπάρχει, γιατί το πρόβλημα δεν είναι οι ώρες, αλλά τα λεφτά που δεν έχουμε... Κι ας δείχνει η εμπειρία από τις άλλες χώρες ότι συνήθως τα ανοιχτά ωράρια διευκολύνουν τα μικρά μαγαζιά και όχι τα μεγάλα, που χρειάζονται εκατοντάδες άτομα προσωπικό για να καλύψουν μία επιπλέον βάρδια.
Υπάρχει πρόβλημα, λένε οι εργαζόμενοι, γιατί είναι βέβαιο ότι θα μας υποχρεώσουν να δουλεύουμε περισσότερες ώρες χωρίς επιπλέον αμοιβή. Αυτό είναι ένα πρόβλημα, πράγματι, αλλά τότε να συζητήσουμε πώς διασφαλίζεται αυτό, να μη συζητάμε για τις ώρες λειτουργίας της αγοράς που είναι άλλο ζήτημα. Αλλά γιατί αυτοί ειδικά θα έχουν πρόβλημα; Γιατί, αν δεν κάνω λάθος, Κυριακή δουλεύουν κι άλλοι άνθρωποι. Δουλεύουν τα λεωφορεία, τα μετρό, τα τραμ, ο ηλεκτρικός. Δουλεύουν οι ταξιτζήδες. Δουλεύουν τα εστιατόρια, τα μπαρ, τα καφέ, τα κλαμπ, οι συναυλιακοί χώροι. Δουλεύουν οι εφημερίδες, οι τηλεοράσεις, τα ραδιόφωνα, τα sites. Δουλεύουν τα αεροπλάνα, τα τρένα, τα καράβια, τα αεροδρόμια, οι σταθμοί. Δουλεύουν η ΔΕΗ, ο ΟΤΕ, η ΕΥΔΑΠ, οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, δουλεύουν τα ξενοδοχεία, τα γραφεία ενοικιάσεως αυτοκινήτων, τα τουριστικά γραφεία. Δουλεύουν τα ζαχαροπλαστεία, οι κάβες, τα ανθοπωλεία. Δουλεύουν τα εργοστάσια συνεχούς βάρδιας, τα περίπτερα, τα ψιλικατζίδικα. Δουλεύουν τα σινεμά, τα θέατρα, οι μουσικές σκηνές. Δουλεύουν οι αστυνομικοί, οι πυροσβέστες, ο στρατός, τα νοσοκομεία, οι γιατροί. Αυτούς πώς δεν τους εκμεταλλεύονται; Αυτοί πώς το έλυσαν το πρόβλημα;
Στην πραγματικότητα, παρόλο που δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει στη δημοσιοϋπαλληλική χώρα, το αντίθετο συμβαίνει, ο περισσότερος κόσμος δουλεύει τις Κυριακές. Είναι λογικό, στις σημερινές μεγαλουπόλεις των πολλών εκατομμυρίων, κάθε στιγμή της μέρας και της νύχτας υπάρχουν ανθρώπινες δραστηριότητες που πρέπει να καλυφθούν. Και η εργατική νομοθεσία αυτό που φροντίζει δεν είναι οι ώρες λειτουργίας της αγοράς, αλλά η προστασία των εργαζομένων, να μη δουλεύουν περισσότερες ώρες, να πληρώνονται υπερωρίες, να έχουν μία ή δύο μέρες αργίας συνεχόμενες.
Αυτό, όμως, είναι διαφορετικό ζήτημα από την απελευθέρωση της αγοράς. Κανονικά, με την ύφεση και την ανεργία που βασανίζουν τη χώρα, θα έπρεπε όλοι να προσπαθούμε να διευρύνουμε την αγορά. Παραδόξως, κάνουμε το αντίθετο. Κι ας μας λένε όλοι όσοι ασχολούνται με την τουριστική βιομηχανία ότι δεν γίνεται συνεδριακός τουρισμός, ότι δεν γίνεται η Αθήνα προορισμός του σαββατοκύριακου με τα καταστήματα κλειστά. Συζητάμε για τα ζητήματα με τα μάτια στραμμένα στο βολικό παρελθόν, που δεν θα ξαναϋπάρξει. Δεν βλέπουμε την ανάγκη αλλαγής υποδείγματος. Δεν μπορούμε να δούμε το μέλλον, να το προετοιμάσουμε. Την Αθήνα ελκυστική πόλη, ανοιχτή και φωταγωγημένη που υποδέχεται εκατομμύρια επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο 12 μήνες το χρόνο. Χωρίς σιδερένια ρολά στις βιτρίνες, χωρίς κλειστά μαγαζιά.
Κάνουμε άμυνα την ώρα που χρειάζεται να είμαστε τολμηροί και να δοκιμάζουμε καινούργιες συνταγές. Οι «μέσα» προσπαθούν να διατηρήσουν τον παλιό τρόπο λειτουργίας χωρίς να νοιάζονται για τους «έξω», που αναζητούν μια δουλειά. Οι νέες θέσεις εργασίας που θα προστεθούν το πιθανότερο είναι πως θα ’ναι part time λένε, λες και είναι κακό αυτό στη χώρα που η ανεργία των νέων έχει φτάσει στο 60%. Δεν είναι ότι δεν θέλουν απλώς να δουλέψουν περισσότερο, δεν επιτρέπουν και στους άλλους να το κάνουν. Κανείς δεν υποχρεώνει κανέναν. Κι όμως, οι αντιδράσεις είναι ομόφωνες και αδιάλλακτες. Δεν αλλάζουμε και δεν αφήνουμε κανέναν άλλο να αλλάξει.
Θα λειτουργούν όλα τα καταστήματα της Αθήνας τις Κυριακές; Πουθενά δεν γίνεται αυτό στον κόσμο. Μακάρι να γινόταν. Θα σήμαινε ότι είχαμε ξεπεράσει την ύφεση, ότι είχαμε κάνει την Αθήνα παγκόσμιο προορισμό ξανά, εμπορικό κέντρο της Μεσογείου, ότι η οικονομίας μας ανθούσε. Στην πραγματικότητα παντού οι τοπικές κοινωνίες συνεννοούνται, βλέπουν την κίνηση της αγοράς, τις ανάγκες, και ρυθμίζουν τη λειτουργία. Αλλού είναι τα πολυκαταστήματα ανοιχτά ακόμα και ανήμερα την Πρωτοχρονιά, αλλού είναι ανοιχτό τις Κυριακές το κέντρο, άλλοτε ένα outlet έξω από την πόλη.
Κάπως έτσι θα γινόταν και στην Αθήνα. Μια Κυριακή θα λειτουργούσε το κέντρο της πόλης, την άλλη η αγορά θα μετακινείτο στη Γλυφάδα, την άλλη στο Μαρούσι, στην Κηφισιά, μια γιορτή θα άνοιγαν τα mall και μια άλλη οι λαϊκές. Η πόλη θα αποκτούσε νέα ζωντάνια και κινητικότητα. Τις λύσεις θα τις έδινε η ζωή, που αλλάζει συνεχώς. Που εμείς την κάνουμε να αλλάζει. Όμως αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημά μας. Τόσα χρόνια κρίσης και ακόμα το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μας πιστεύει ότι μπορεί να υπάρξει επιστροφή στο αδύνατο παρελθόν. Δεν είναι διατεθειμένο να ρισκάρει τίποτα. Μόνο φοβάται το μέλλον που περιέχει πάντα κινδύνους. Ποτέ ευκαιρίες. Γι’ αυτό η ύφεση συνεχίζεται πέμπτη χρονιά.
«Βλέποντας τη σπουδαία δουλειά που γίνεται σε αυτές δομές, θα έλεγα ότι αυτή η επίσκεψη ήταν για μένα ένα δώρο Χριστουγέννων» τόνισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας
15°
