Τo πιο σουρεαλιστικό, τις τελευταίες ημέρες, είναι οι διαφημίσεις των κυπριακών τραπεζών στην τηλεόραση. Σα να έχει κολλήσει η βελόνα του πικάπ που κάποιος ξέχασε, υπενθυμίζοντας οδυνηρά σε πολλούς ότι μπορεί να μην ξαναδούν μέρος ή το σύνολο των χρημάτων τους. Το ίδιο τραγελαφικές κινδυνεύουν να αποδειχθούν οι όποιες προβλέψεις, για το επικίνδυνο πόκερ στο οποίο άφησε τον εαυτό της να μπλεχτεί η Κύπρος – όχι τώρα, εδώ και πολλά χρόνια.
Η απόφαση του Eurogroup θα μπορούσε να είναι «μία κάποια λύσις», που λέει και ο Καβάφης στους «Βαρβάρους»: Η Κύπρος χρειάζεται 17 δισ. και θα πάρει τα 10 από τους Ευρωπαίους. Τα υπόλοιπα πρέπει να τα βάλει η ίδια. Είναι καλύτερο να τα πληρώνουν επί χρόνια οι Κύπριοι πολίτες, με χαράτσια στην ακίνητη περιουσία ή άλλες έκτακτες εισφορές; Γιατί να μην τα πληρώσουν, μια κι έξω, αναλογικά, όσοι έχουν λεφτά (και μάλιστα πολλά) στις τράπεζες; Και ανάμεσα σε αυτούς, γιατί να μην πληρώσουν ακόμα περισσότερα οι Ρώσοι ολιγάρχες, φοροφυγάδες και μαφιόζοι, που ξεπλένουν το χρήμα τους στο νησί, εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες που (όχι μόνο αυτή στην Ευρώπη) τους δίνει;
Και γιατί να μην πληρώσουν –εντέλει– και οι Ελλαδίτες καταθέτες, που μετέφεραν τα λεφτά τους στην Κύπρο, όχι γιατί ήταν παράνομα ή αδήλωτα, αλλά γιατί φοβήθηκαν την έξοδο από το ευρώ, πριν τις διπλές περσινές εκλογές; (Η ειρωνία είναι ότι εδώ, αυτοί που φωνάζουν τώρα περισσότερο για τους κινδύνους κατάρρευσης των κυπριακών τραπεζών, είναι αυτοί που προκάλεσαν το φόβο για το ελληνικό bank run, με την απειλή να καταληφθεί η εξουσία από αντιλήψεις τύπου Στρατούλη και Λαφαζάνη). Μπορεί να συγκαταλέγονται στους «αθώους», αλλά και το κυπριακό τραπεζικό σύστημα από την έκθεση στα ελληνικά ομόλογα δεν την έπαθε κατά κύριο λόγο; Στο κάτω-κάτω, για τόκους 20 μηνών ή κάτι τέτοιο πρόκειται...
Όπως φάνηκε αμέσως, όμως, η «λύση» δεν ήταν λύση. Πρώτον, διότι παραβίαζε την εγγύηση των καταθέσεων μέχρι 100 χιλιάδες ευρώ, που αποτελεί ευρωπαϊκό κεκτημένο, αλλά και ανεξαρτήτως ποσού, «άγραφο νόμο» της τραπεζικής εμπιστοσύνης. Οι πιο απαισιόδοξοι μιλούν για το «μοιραίο λάθος» της ευρωζώνης, που θα στείλει τα λεφτά στα σεντούκια και θα τινάξει την εύθραυστη ισορροπία στον αέρα, προαναγγέλοντας το «τέλος της οικονομίας». Οι τράπεζες είχαν πάντα μια προνομιακή θέση στην ελεύθερη οικονομία, πόσο μάλλον στην «ασύδοτη»: Όταν ευημερούν τα κέρδη είναι δικά τους, αλλά όταν κινδυνεύουν πρέπει εκβιαστικά να τις σώσουμε, αν δεν θέλουμε «μετάδοση του ιού». Εκτός αν πρόκειται για την Ισλανδία, που είχε κι αυτή τραπεζική «φούσκα» και τις άφησε στην τύχη τους, με πολύ ρίσκο.
Δεύτερον, διότι ακόμα κι αν διασώζονταν οι «καταθέτες της διπλανής πόρτας», μέχρι τα 20 ή τα 100 χιλιάδες ευρώ, για να συγκεντρωθεί το ίδιο ποσό διάσωσης θα έπρεπε το «κούρεμα» των υψηλότερων καταθέσεων να ανέβει αρκετά πάνω από το αρχικό 10%. Στην Κύπρο, κάποιοι επικαλέστηκαν τα νομικά προβλήματα που προκύπτουν από μια τέτοια υψηλή φορολόγηση, αλλά επί της ουσίας το φόβο ότι την επομένη οι Ρώσοι (και όχι μόνο αυτοί) θα τραβούσαν όλα τους τα λεφτά, εξοργισμένοι, χωρίς να είναι βέβαιο ότι θα μπορούσαν να τους σταματήσουν κάποια δελεαστικά ανταλλάγματα. Η κατάρρευση θα ερχόταν εκ των πραγμάτων, από την απώλεια των καλύτερων πελατών. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα, λοιπόν, για την οικονομία με τον πολλαπλάσιο του ΑΕΠ τραπεζικό κύκλο εργασιών.
Η Κύπρος μοιάζει να είναι σε πολύ δυσχερή θέση, ανάμεσα στον εκβιασμό των Γερμανών και αυτό των Ρώσων. Η χείρα βοηθείας που ουδέποτε ως τώρα έδωσε ο Πούτιν, μπορεί να φανεί τώρα, αλλά με αμφίβολα αποτελέσματα – και σίγουρα με ισχυρά ανταλλάγματα στο ενεργειακό πεδίο και στο γεωπολιτικό πεδίο. Αν φυσικά δεν αφήσει τα πράγματα ως έχουν, για να πληγούν και να αποκαλυφθούν πολιτικοί εχθροί και φοροφυγάδες. Τίποτα δεν έχει διασωθεί και ο χρόνος λειτουργεί εναντίον του αδυνάμου, ειδικά όταν τα βουβάλια παίζουν «μπρα ντε φερ», με κίνδυνο να ποδοπατήσουν τα βατράχια.
Σπάνια μια απόφαση της ευρωζώνης έχει προκαλέσει τόση κατακραυγή από το διεθνή τύπο, κυρίως από την οπτική της υπεράσπισης της αξιοπιστίας του τραπεζικού συστήματος. Στα καθ’ημάς, το κυπριακό Όχι έδωσε την ευκαιρία και πάλι να πανηγυρίσει το «εθνικό μέτωπο της άρνησης», τονίζοντας το πόσο διαφορετικά συμπεριφέρονται οι πολιτικές ηγεσίες στην Κύπρο σε σχέση με τις «υποχωρητικές» αντίστοιχες στην Ελλάδα. Όπως έγινε και με το σχέδιο Ανάν, η «αντίσταση κατά του κατακτητή» συνοδεύεται από την ελπίδα ότι ο χρόνος είναι υπέρ αυτού που δέχεται το βομβαρδισμό των προτάσεων από αλλού – και παίζει καθυστέρηση.
Δυστυχώς, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες (και οι κοινωνίες τις οποίες αντανακλούν) είναι σε μεγάλο βαθμό «κατώτερες των περιστάσεων». Η πνοή για μια αλληλέγγυα Ευρώπη που έχει όραμα, είναι δυσδιάκριτη αν όχι απούσα, χαμένη μέσα στις εθνικιστικές κορόνες και τους εθνικούς εγωισμούς, τη μιζέρια της ύφεσης και την αδυναμία απάντησης στις προκλήσεις ενός τοπίου που καθορίζεται από ένα άπληστο χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις αλλαγές στο μεταναστευτικό και στο γεωπολιτικό πεδίο. Η κολοκυθιά για την πατρότητα της αρχικής πρότασης του Eurogroup θυμίζει δυστυχώς το πώς σφυρίζουν αδιάφορα και κουτοπόνηρα οι ακροδεξιοί, μην αναλαμβάνοντας θαρραλέα τις ευθύνες τους, όταν τιμωρείται κάποιος σαν τον Κατίδη.
Αλλά και η αντίδραση «ημών των αδυνάμων» είναι αυτή του σκύλου που τρέχει γύρω από την ουρά του. Αντί να προβλέψουμε την καταιγίδα (και να έχουμε έτοιμες απαντήσεις και προτάσεις, με σχέδιο και προοπτική), αφηνόμαστε σε μια απέλπιδα άμυνα, που είναι βέβαιο ότι θα είναι διάτρητη. Το να τη διανθίζουμε με πατριωτικές ή αντιστασιακές κραυγές, δεν οδηγεί πουθενά. Όταν η τρόικα επιβάλλει, εδώ στην Ελλάδα, για μια ακόμη χρονιά «έκτακτο χαράτσι» μέσω ΔΕΗ, γιατί δεν είμαστε έτοιμοι ή δεν καταφέρνουμε να πείσουμε για τον πολύ λιγότερο επιβαρυντικό ενιαίο φόρο ακίνητης περιουσίας, απλώς δεχόμαστε τις επιπτώσεις της ανικανότητάς μας...
11°
