Όσοι υποστηρίζουν πως η συζήτηση για την ανάγκη δημιουργίας του ελληνικού σοσιαλδημοκρατικού πόλου είναι μια παρωχημένη και άνευ ουσίας συζήτηση, δεν κατανοούν πως τελικά οι ιδέες «καθορίζουν» και διαμορφώνουν το είναι και όχι το ανάποδο. Όταν λέω πως οι ιδέες καθορίζουν το είναι, δεν εννοώ πως το καθορίζουν με την εφαρμογή τους, αλλά με «την πανουργία» τους. Είναι αλήθεια πως το ιστορικό αποτέλεσμα είναι, τις περισσότερες φορές, διαφορετικό από την ιδέα που το υποκίνησε. Παρόλα αυτά καμία κοινωνική πρόοδος και εξέλιξη δεν υπάρχει έξω από τον κόσμο των ιδεών. Οι ιδέες είναι υλική δύναμη, ακόμη και όταν φαντάζουν αδύναμες ή καινοφανείς, ενώ τα «όπλα» της κάθε είδους βίας είναι παντελώς αδύναμα, ακόμη και όταν κρύβονται πίσω από «κουκούλες μίσους». Γι’ αυτό και η συζήτηση για τους τρόπους συγκρότησης της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας οφείλει να γίνει στη βάση της αντιπαράθεσης ιδεών και προτάσεων και όχι με γνώμονα την αναζήτηση αξιωμάτων και προσωπικών πλασαρισμάτων.
Παρακολουθώντας όμως μερικές προσυνεδριακές συζητήσεις στο χώρο του ΠΑΣΟΚ έχω την αίσθηση πως αυτές βρίσκονται μακράν των αγωνιών για την κατάθεση προτάσεων για την Ελλάδα μετά την κρίση. Έχω την αίσθηση πως στο ΠΑΣΟΚ καταδικάζουν ό,τι έπρεπε να έχουν «κορ;oνα και καμάρι», για παράδειγμα την ένταξη στην ΟΝΕ ή ακόμη το ότι αυτό το κόμμα δεν δείλιασε να προχωρήσει στην υπογραφή των «κακών αλλά αναπόφευκτων» μνημονίων και να συμμετάσχει στην κυβέρνηση Σαμαρά και εκθειάζουν ό,τι προ πολλού έπρεπε να καταδικάσουν, όπως την ενεργό υποστήριξη αυτού του κόμματος στο πελατειακό και κρατικίστικο παραγωγικό μοντέλο.
Στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ χρειάζεται να ενισχυθεί η άποψη που θέλει το μετασχηματισμό του σε σύγχρονο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Αν υπάρχει ακόμη το ένστικτο της επιβίωσης, τότε πρέπει να συσπειρωθούν οι σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις που υπάρχουν στο ΠΑΣΟΚ, αλλά και όποιες δυνάμεις υπάρχουν διάσπαρτες εκτός αυτού. Να συσπειρωθούν χωρίς αποκλεισμούς και διεκδικήσεις ηθικής καθαρότητας. Ας αφήσουμε τους πολίτες να κρίνουν τις ιδέες και τη φερεγγυότητα των προσώπων που τις διαδίδουν.
Όλοι αυτοί χρειάζεται να καταθέσουν το δικό τους Κοινό Πρόγραμμα. Και αυτό πρέπει να γίνει όχι για να διασωθεί το ΠΑΣΟΚ ή τα στελέχη του. Εξάλλου κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο αν ταυτόχρονα με την ανανέωση ιδεών υπάρξει και άμεση στελεχιακή ανανέωση, ή οποία όμως πρέπει να προκύψει πολιτικά και όχι κατασταλτικό-διοικητικά.
Η συσπείρωση των σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων και το Κοινό τους Πρόγραμμα χρειάζονται για ένα μόνο λόγο. Γιατί θα αποτελέσουν την πόρτα από την οποία οι πολίτες θα μπορούν εκ νέου να εισέλθουν στην πολιτική και να συγκινηθούν από αυτήν.
Πριν όμως το ΠΑΣΟΚ, ενδεχομένως η ΔΗΜΑΡ και οι ελληνικές σοσιαλδημοκρατικές κινήσεις προχωρήσουν στην «Ελιά» ή στο «Επινέ» τους, έχουν ανάγκη από το δικό τους Μπαντ Γκόντεσμπεργκ. Χωρίς το Μπαντ Γκόντεσμπεργκ δεν θα υπήρχε Επινέ και Ελιά. Εκεί το 1959 έγινε η μεγάλη στροφή του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος προς το κράτος πρόνοιας ως απάντηση στο κράτος-βιομήχανο. Η σοσιαλδημοκρατία είχε προ πολλού εγκαταλείψει το αίτημα της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής. Ακόμη νωρίτερα είχε εντάξει στον πυρήνα της θεωρίας της την αντίληψη που θεωρούσε τη δημοκρατία ως το καλύτερο μέσο για την προάσπιση των ιδεών της ισότητας και της ελευθερίας.
Στο Μπαντ Γκόντεσμπεργκ όμως εγκαταλείφτηκε η ιδέα του κράτους παντεπόπτη και βιομήχανου, του κράτους-κηδεμόνα. Στο πρόγραμμα που ψηφίστηκε τότε αναφέρονταν «πως το κράτος έπρεπε να περιοριστεί κυρίως σε έμμεσες μεθόδους επιρροής στην οικονομία…γιατί η ολοκληρωτικά διευθυνόμενη οικονομία καταλύει την ελευθερία». Και χωρίς ελευθερία δεν υπάρχει καμία ισότητα. Ο πυρήνας της προτεραιότητας του κοινωνικού ατόμου και της ανεξαρτησίας του αποτελεί τον ζωτικό χώρο της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας. Τελεία.
Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία από τις αρχές της δεκαετίας του 60 αναζητούσε είτε στη δημοσιονομική διαχείριση της ζήτησης (Βρετανία) είτε στο δίχτυ ασφαλείας και την πολιτική της πλήρους απασχόλησης (Γερμανία) είτε στην παροχή υπηρεσιών (Σκανδιναβία) το δικό της μοντέλο διαχείρισης του κοινωνικού ζητήματος. Τίποτα απ’ αυτά δεν συνέβη στην Ελλάδα. Το ΠΑΣΟΚ ως απολύτως ιδιότυπη έκφραση της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας εγκλωβίστηκε στη λογική του κρατικίστικου μοντέλου κοινωνικής πρόνοιας.
Αν όμως το κράτος παροχής κοινωνικών υπηρεσιών αποτελεί την ειδοποιό διαφορά της σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής πρότασης από τις προτάσεις της αντικαπιταλιστικής κομμουνιστογενούς Αριστεράς, τότε η οποιαδήποτε προσπάθεια συγκρότησης μιας σύγχρονης ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας, οφείλει να ξεκινήσει τη συζήτησή της από εκεί και όχι από το μοίρασμα ή τη διακράτηση θέσεων.
Δεν είναι έτσι, σύντροφοι του ΠΑΣΟΚ, της ΔΗΜΑΡ και των κινήσεων;
19°
