Η σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη υπήρξε πάντα, με μικρές διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα, κίνημα αρχών, ευρείας λαϊκής βάσης, συσπείρωση εργαζομένων και διανόησης, «προϊόν» και «προαγωγός» των αντίστοιχων κοινωνικών αγώνων.
Στην Ελλάδα, αντίθετα, ο κοινοβουλευτισμός προηγήθηκε της εκβιομηχάνισης και της οικονομικής ανάπτυξης. Το κράτος απετέλεσε το βασικό φορέα της καπιταλιστικής εξέλιξης, ελέγχοντας την επιχειρηματική δραστηριότητα, περιορίζοντας την αυτονομία των οργανώσεων της εργατικής τάξης και των εργαζομένων και εντάσσοντάς τους στην πολιτική ζωή –μέσω των κομμάτων φυσικά– με πελατειακό τρόπο.
Στη χώρα μας τα κόμματα δεν υπάρχουν ως κόμματα αρχών και προγραμματικού λόγου, αφού τέτοια κοινωνική ανάγκη δεν υπάρχει, αλλά ως φορείς πελατειακών σχέσεων και διευθέτησης (όχι αποδυνάμωσης) συντεχνιακών συμφερόντων. Δυστυχώς, ακόμη και η διανόηση λειτουργεί, κατά βάση, «συντεχνιακά» περί το κράτος. Η «ενοποίηση» αυτού του κοινωνικά κατακερματισμένου συνόλου περί τα κόμματα επιχειρείται ιδεολογικά, με την επιστράτευση του λαϊκισμού, του εθνικισμού και του... κρατισμού (απέναντί του υποκλίνονται ακόμα και φιλελεύθερα κόμματα). Το ΠΑΣΟΚ απετέλεσε το πλέον χαρακτηριστικό και «πετυχημένο» σχετικό παράδειγμα. Απέκτησε ευρεία λαϊκή απήχηση, κυριάρχησε και μακροημέρευσε, βοηθούσης της μεταπολιτευτικής συγκυρίας και όσο υπήρχαν χρήματα από την ΕΟΚ και την ΕΕ.
Αυτός νομίζω είναι ο βαθύτερος λόγος που δεν αναπτύχθηκε, εδώ, ένα ευρωπαϊκού τύπου σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, αλλά μόνο αντίστοιχα κινήματα διανόησης, είτε κόμματα περιορισμένης λαϊκής απήχησης. Δευτερευόντως έπαιξαν ρόλο η διάσπαση-αντιπαλότητα κομμουνιστών και σοσιαλιστών, η κατοχή, ο εμφύλιος και το πώς πολιτεύθηκε το μετεμφυλιακό κράτος.
Το δυστύχημα είναι πως η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας συναρτάται με την ανάπτυξη και την ενίσχυση της εγχώριας σοσιαλδημοκρατίας. Η ΔΗΜΑΡ, άλλες ενεργές κινήσεις του χώρου, αλλά και δυνάμεις από το ΠΑΣΟΚ, που αντιμετωπίζουν αυτοκριτικά το παλιό αλλά και πρόσφατο «πελατειακό» παρελθόν του, είναι οι δυνάμει συνομιλητές και συμπαρατασσόμενοι. Παρόλα τα εμπόδια και τις δυσκολίες, αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε!
Ο Σ.Λ. είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΔΗΜΑΡ.
17°
